اسطوره و واقعیت

کتاب «اسطوره و واقعیت» نوشته میرچا الیاده
Aspects du mythe
اسطوره در زمان و تاریخ به چه معناست؟ اسطوره از نظر ریشه‌شناسی چه معنایی دارد؟ کتاب «اسطوره و واقعیت» نوشته میرچا الیاده به اهمیت اسطوره در زمان و تاریخ اختصاص دارد و در قالب داستان برای مخاطب بیان می‌شود. معنای اسطوره‌ای که برای همگان قابل درک باشد قدری پیچیده است. زیرا اسطوره از دیدگاه‌های مختلفی قابل تعریف است. گاهی رخدادی را روایت می‌کند و گاهی بخشی از واقعیت یا توضیحی از جهان هستی را در بر دارد. الیاده معتقد است: «اسطوره توضیح می‌دهد که چگونه به واسطۀ اعمال موجودات فوق طبیعی، واقعیتی به وجود آمد، چه کل واقعیت یا همان جهان هستی و کائنات باشد و چه فقط بخشی از واقعیت ـ مثلا یک جزیره، گونه‌ای از گیاهان، نوع خاصی از رفتار انسانی، رسم یا آیینی رایج.» الیاده در کتابش با بهره‌گیری از ادبیات مقدس و کلاسیک همچنین دستاوردهای مردم‌شناسی و انسان‌شناسی رابطه اسطوره و واقعیت را بررسی می‌کند. او در کتاب از انواع اسطوره‌ها، فرقه‌های گوناگون و افسانه‌های مختلف نیز، سخن می‌گوید.
کتاب «اسطوره و واقعیت» با نثری ساده مفاهیم جذابی دارد که علاقه‌مندان به دانستن مفاهیم درباره انسان از خواندن آن لذت می‌برند.
درباره کتاب «اسطوره و واقعیت»
کتاب با افسانه‌های جهان‌بینی، حافظه و فراموشی به انواع اسطوره‌ها می‌پردازد. موضوعاتی مانند یوگا، کارما و دیگر فرقه‌ها از موارد مورد توجه در کتاب هستند. کتاب حاضر دارای 9 فصل است که عبارتند از: «ساختار اسطوره»، «قدرت جادویی و اعتبار «خاستگاه»، «اساطیر و آیین‌های نوزایی»، «آخرت‌شناسی و کیهانزایی»، «می‌توان بر زبان غلبه کرد»، «اسطوره‌شناسی، هستی‌شناسی، تاریخ»، «اساطیر حافظه و فراموشی»، «عظمت و انحطاط اسطوره‌ها»، «بقایا و پوشش‌های اساطیر».
در بخشی از کتاب با نام قدرت جادویی و اعتبار «خاستگاه» می‌خوانیم:
«هر روایت اساطیری از خاستگاه یا منشأ اولیۀ چیزی در واقع اسطورۀ کیهانزایی یا آفرینش گیتی را مسلم فرض می‌کند و آن را ادامه می‌دهد. اساطیر خاستگاه از دیدگاه ساختاری می‌توانند با اسطورۀ کیهانزایی تشابه و انطباق داشته باشند. چون آفرینش این جهان همان نمونۀ شاخص و ممتاز آفرینش است، پس کیهانزایی به نمونه مثالی و قابل تقلید برای هر نوع از « آفرینش» تبدیل می‌شود. این بدان معنی نیست که اسطورۀ خاستگاه و منشأ اولیۀ چیزها از نمونۀ کیهانزایی تقلید یا الگوبرداری می‌کند زیرا هیچ بازتاب هماهنگ و تنظیم شده‌ای در کار نیست. اما هر پیدایش تازه‌ای ـ یک جانور، یک گیاه، یک رسم یا آیین خاص ـ تلویحا مستلزم وجود جهان است. حتی وقتی موضوع مورد نظر، توضیح چگونگی است و با شروع از اوضاع و شرایط متفاوتی به وضعیت فعلی می‌رسد (مثلا این‌که چگونه آسمان از زمین جدا شد یا چگونه انسان میرنده شد) باز هم «جهان» از قبل وجود داشته حتی اگر ساختارش متفاوت بوده و هنوز جهان آشنای ما نبوده است. هر اسطورۀ خاستگاه در واقع یک وضعیت «جدید» را تعریف و توجیه می‌کند ـ جدید بدین معنی که از ابتدای جهان وجود نداشت و بعدا به وجود آمد و اسطوره‌های خاستگاه و منشأ پیدایش در واقع اسطورۀ کیهانزایی (آفرینش گیتی) را ادامه می‌دهند و کامل می‌کنند؛ و تعریف می‌کنند که چگونه این جهان تغییر کرد و بهتر یا بدتر شد. برای همین است که بعضی از اسطوره‌های خاستگاه با ارائه طرحی کلی از کیهانزایی آغاز می‌شوند. سرگذشت و تاریخچۀ خاندان‌های بزرگ و سلسله‌های پادشاهی تبت با مروری بر پیدایش گیتی از یک تخم مرغ آغاز می‌شود: از عصاره و جوهر آن پنج عنصر ازلی آغازین، تخم‌مرغ عظیمی پدید آمد...»
درباره نویسنده کتاب «اسطوره و واقعیت»
میرچا الیاده اسطوره‌شناس و دین‌پژوه رومانیایی است. او سال 1907 در رومانی به دنیا آمد. در دبیرستان علاقه به مطالعه شیمی و زیست‌شناسی داشت. در نوجوانی برای مطالعه کتاب «شاخه زرین» اثر جیمز فریزر زبان انگلیسی را فراگرفت. الیاده پس از انگلیسی یادگیری زبان ایتالیایی و فارسی را آغاز کرد. او پس از اینکه مدرک کارشناسی خود را از دانشگاه بخارست دریافت کرد به هند رفت. الیاده در دانشگاه کلکته زبان سانسکریت را فراگرفت و به مطالعه آثار شرقی، دین‌شناسی و اسطوره پرداخت. پس از اخذ مدرک دکتری از دانشگاه کلکته برای تدریس به دانشگاه سوربن دعوت شد. او در سال 1952 مجموعه گفتگوهایش با کارل یونگ را منتشر کرد. الیاده همچنین مقالات بسیاری در حوزه تاریخ و تطبیق ادیان و فولکلور نوشته است و در تفسیر پدیده‌های دینی هم شیوه‌ و روشی تازه داشت. میرچا الیاده در بیشتر دانشگاه‌های اروپا تدریس کرده و با مجلات بسیاری هم همکاری داشته است. برخی از آثار میرچا الیاده عبارتند از: «تصاویر و نمادها»، «سیاحت معنوی»، «منشأ عرفان هندی»، «مجموعه تاریخ اندیشه‌های دینی»، «تاریخ تطبیقی تکنیک‌های یوگا»، «چشم‌اندازهای اسطوره»، «ولادت عارفانه»، «مقدس و نامقدس» و «اسطوره و واقعیت».
میرچا الیاده سال 1986 در اثر سکته مغزی چشم از جهان فرو بست.
درباره ترجمه فارسی کتاب «اسطوره و واقعیت»
کتاب «اسطوره و واقعیت» توسط مانی صالحی علامه به فارسی ترجمه شده است. کتاب حاضر را بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه برای علاقه‌مندان چاپ و منتشر کرده است.
رتبه کتاب «اسطوره و واقعیت» در گودریدز: 4 از 5