رمان های بزرگ جهان: جین ایر

رمان «جین ایر»، اثر شارلوت برونته
رمانی کلاسیک در باب رنج و عشق. رمان «جِین اِیر» (Jane Eyre)، اثر شارلوت برونته، یکی از شاهکارهای کلاسیک و از آثار داستانی مطرح و محبوب ادبیات ویکتوریایی است. متن اصلی رمان «جین ایر» نخستین بار در سال 1847 منتشر شد و این رمان از آن زمان تا به امروز همواره رمانی مطرح و محبوب بوده، چنانکه کمتر کسی است که با رمان و به‌ویژه رمان عاشقانۀ کلاسیک محشور باشد و نام رمان «جِین اِیر» به گوشش نخورده باشد.
رمان «جین ایر» تا کنون چندبار دستمایۀ اقتباس سینمایی قرار گرفته و بر اساس آن فیلم‌های مختلفی ساخته شده است. جدیدترین این فیلم‌ها محصول سال 2011 میلادی است که این خود نشانگر آن است که «جین ایر» در سال‌های اخیر نیز همچنان محبوبیت و اهمیت و جذابیت خود را حفظ و توجه اهل سینما را برای اقتباس به خود جلب کرده است.
می‌گویند که دافنه دوموریه در نوشتن رمان معروف «ربکا» تحت تأثیر رمان «جین ایر» بوده است.
رمان «جین ایر» جدا از ارزش ادبی به لحاظ تصویری انتقادی که از جامعۀ زمان خود به دست می‌دهد و طرح موضوعاتی چون اخلاقیات، تبعیض طبقاتی و جنسیت مورد توجه است و در مطالعات و مباحث فمینیستی نیز جایگاهی ویژه دارد.

مروری بر رمان جین ایر
کتاب «جین ایر» رمانی است خوشخوان با قصه‌ای جذاب و پُرکشش که هم رضایت مخاطبان عادی ادبیات داستانی را جلب می‌کند و هم تحسین داستان‌شناسان و منتقدان ادبی و متخصصان ادبیات داستانی را برمی‌انگیزد.
راوی رمان «جین ایر» زنی است به نام جین که در کودکی، بعد از مرگ مادر و پدرش، گرفتار خویشاوندانی بدکردار شده و بعد از مدتی او را به پرورشگاه سپرده‌اند. جین در پرورشگاه در شرایطی سخت بزرگ می‌شود و بعد به عنوان معلم به خانه‌ای اشرافی می‌رود. در همین خانه است که ماجرای اصلی رمان آغاز می‌شود. ماجرا از این قرار است که جین کم‌کم علاقۀ آقای راچستر، آقای خانه، را به خود جلب می‌کند و این علاقه بارقه‌ای از شوق و امید را در دل جین روشن می‌کند. این بارقه اما دیری نمی‌پاید و با پی بردن جین به حقیقتی که قبلا از آن بی‌خبر بوده جای خود را به سرخوردگی و دلخوری می‌دهد؛ اما این تازه آغاز ماجراهای بعدی رمان است.
شارلوت برونته در رمان «جین ایر»، با چیره‌دستیِ نویسنده‌ای کاربَلَد، شخصیت اصلی رمان خود را در موقعیتی خطیر قرار می‌دهد و از خلال نقل داستانِ جین از زبان خود او و شرح عشقی که سرنوشت جین را رقم می‌زند، ژرفای احساسات و عواطف انسانی و پیچیدگی این احساسات و عواطف را به نمایش می‌گذارد.
در بخشی از رمان «جین ایر» می‌خوانید:
«آن‌ها از اتاق بیرون رفتند و در را قفل کردند. تنها شده بودم.
بعد از مرگ آقای رید هیچ‌کس در آن اتاق نخوابیده بود. تخت بزرگی در اتاق قرار داشت، پرده‌های اتاق سرخ‌رنگ بودند و قالی و پارچۀ روی میز کنار تخت هم قرمز بودند. پرده‌ای نیز روی دو پنجره بزرگ اتاق کشیده شده بود.
اتاق سرد و ساکت بود. مطمئن نبودم که در را قفل کرده‌اند. هنگامی که بالاخره جرئت تکان خوردن پیدا کردم، به سمت در رفتم. بله! من در اتاق زندانی شده بودم، تا زمانی که آن‌ها تصمیم می‌گرفتند مرا آزاد کنند. بر روی چهارپایه نشستم و به مشکلاتم فکر کردم. چرا نمی‌توانستم آن‌ها را از خودم راضی نگه دارم؟ چرا همیشه باید عذاب می‌کشیدم؟ تمام تلاشم را می‌کردم تا خانم رید را راضی نگه دارم. هر کاری می‌گفت انجام می‌دادم؛ بااین‌حال از صبح تا شب به من می‌گفتند خبیث، مزاحم، لجوج و موذی.
سرم هم‌چنان درد می‌کرد و در حال خون‌ریزی بود. مدتی بسیار طولانی در آن اتاق ساکت نشستم و گریه کردم. هوا به‌تدریج تاریک می‌شد. ساعت از چهار بعدازظهر گذشته بود و هوای ابری و غم‌انگیز، اتاق را تاریک کرده بود. باران به شیشۀ پنجره می‌کوبید و باد دورِ خانه زوزه می‌کشید. مثل سنگ، سرد و افسرده شده بودم. به آقای رید فکر کردم که نُه سال پیش، درست در همین اتاق مرده بود. نمی‌توانستم او را به یاد بیاورم، ولی می‌دانستم که برادر مادرم بوده است. او مرا به خانۀ خود آورده و به مادرم قول داده بود که از من مانند یکی از فرزندان خود مراقبت کند.
فکر می‌کنم اگر دایی‌ام زنده بود، با مهربانی با من رفتار می‌کرد. بعد یادم آمد که می‌گویند مردگان از قبر بلند می‌شوند تا کسانی را که به قول خود عمل نکرده‌اند، تنبیه کنند و من مطمئن بودم که زن‌دایی‌ام یکی از همان کسانی است که نیازمند چنین تنبیهی است. فکر کردم ممکن است روح آقای رید برگردد و جلوِ در اتاق ظاهر شود. فکر ترسناکی بود. سعی کردم این فکر را از ذهنم بیرون کنم. اشک‌هایم را پاک کردم و تلاش کردم جلو هق‌هق گریه‌ام را بگیرم، چون از این می‌ترسیدم که اندوهم باعث شود که روحی بیاید تا تسکینم دهد یا چهره‌ای شبح‌گون ببینم که روی من خم شده تا برایم دلسوزی کند. سرم را بلند کردم و سعی کردم با شجاعت به اطراف اتاق تاریک نگاهی بیندازم.
آن چه بود؟
نوری بر دیوار اتاق می‌تابید. نور ماه بود که از میان پرده‌ها روی دیوار افتاده بود؟ نه! نور ماه بی‌حرکت است، ولی این نور حرکت می‌کرد، به سمت سقف می‌رفت و بالای سر من تکان می‌خورد. ناگهان ترس سراسر وجودم را فراگرفت. قلبم به تپش افتاد و سرم داغ شد. صدایی در گوشم وزوز می‌کرد. به نظر می‌رسید موجودی نزدیک من است. نمی‌توانستم نفس بکشم. به سمت در دویدم و دستگیره‌اش را تکان دادم و شروع به جیغ‌ زدن کردم.»

درباره شارلوت برونته، نویسنده رمان جین ایر
شارلوت برونته (Charlotte Brontë)، متولد 1816 و درگذشته به سال 1855، رمان‌نویس و شاعر انگلیسی قرن نوزدهم و بزرگترین خواهر از میان سه خواهری است که در عالم ادبیات به «خواهران برونته» مشهورند و هر سه از نویسندگان کلاسیک مهم به شمار می‌آیند. شارلوت برونته بعد از گذراندن دوران تحصیل در مدرسه‌ای مذهبی وارد کار معلمی شد. مدتی در مدرسه تدریس کرد و بعد از آن مدتی معلم سرخانه شد و مدتی هم در بروکسل بلژیک به کار معلمی اشتغال داشت. بعد از آن خودش، به همراه خواهرانش، مدرسه‌ای تأسیس کرد. مدرسه اما پا نگرفت چون هیچ شاگردی در آن اسم ننوشت. این اما تنها تجربۀ شکست سه خواهر در انجام کاری مشترک نبود. آنها کتاب شعرهای خود را هم با نام‌های مستعار منتشر کردند، اما کتابشان هم روی دست‌شان ماند و مورد توجه و اقبال واقع نشد.
نخستین تجربۀ رمان‌نویسی شارلوت برونته نیز با شکست مواجه شد. اولین رمان او ، با عنوان «پروفسور»، از جانب ناشران مختلف رد شد. این رمان پس از مرگ شارلوت برونته برای اولین بار به چاپ رسید. اما رمان «جین ایر»، که شارلوت برونته آن را با نام مستعار کِرِر بِل منتشر کرد، با استقبال مواجه شد. «شرلی» و «ویلِت» رمان‌های دیگر شارلوت برونته‌اند.

درباره ترجمۀ فارسی رمان جین ایر
بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه متن خلاصه‌شده‌ای از رمان «جین ایر» را با ترجمۀ آرمین هدایتی برای نوجوانان منتشر کرده است. آرمین هدایتی متولد 1358 در تهران و دارای فوق لیسانس مترجمی زبان انگلیسی از دانشگاه آزاد تهران جنوب است.
ترجمۀ خلاصه‌های مخصوص نوجوانان از رمان‌های «دور دنیا در هشتاد روز»، «سفر به مرکز زمین»، «تام سایر»، «دیوید کاپرفیلد»، «جزیره گنج» و «دکتر جکیل و آقای هاید» و نیز ترجمۀ کتاب «سنگفرش هر خیابان از طلاست» از جمله ترجمه‌های آرمین هدایتی است. هدایتی مترجم روزنامۀ همشهری نیز بوده است.
متن کامل رمان «جِین اِیر» را مترجمان مختلفی به فارسی ترجمه کرده‌اند. از جملۀ این ترجمه‌ها می‌توان به ترجمۀ رضا رضایی اشاره کرده که با مقدمه‌ای از مترجم در نشر نی منتشر شده است.

رتبۀ رمان «جین ایر» در گودریدز: 4.13 از 5.