تجربه و هنر زندگی 18: اینترنت با مغز ما چه می کند

کتاب «اینترنت با مغز ما چه می‌کند؟» اثر نیکلاس کار
اثری در بررسی اینکه رسانه و اینترنت چگونه الگوهای فهم ما را تغییر می‌دهند و چگونه بر سیستم عصبی ما اثر می‌گذارند. کتاب «اینترنت با مغز ما چه می‌کند؟» اثری است که می‌خواهد به دور از افراط و تفریط درباره نقش و اهمیت اینترنت، به بررسی اثرات فردی و اجتماعی آن بپردازد.
کتاب «اینترنت با مغز ما چه می‌کند؟» یکی از کتاب‌های مجموعه‌ای با عنوان «هنر زندگی» است که خشایار دیهیمی دبیر آن است. مجموعه‌ای شامل کتاب‌های فلسفی که نه فقط با صدای عقل بلکه با شور زندگی مسایل مربوط به زندگی را مطرح می‌کند و تلاش می‌کند با نور تاباندن بر زوایای تاریک و پیچیدگی‌های مسایل زندگی خواننده را به تامل و تفکر بیشتر درباره آنها دعوت کند.
نیکلاس کار در کتاب «اینترنت با مغز ما چه می‌کند؟» تصویری موشکافانه و دقیق از وضعیتی به دست داده که در آن اینترنت به صورت ناملموس شکل‌دهنده الگوهای فهم افراد است.
کتاب «اینترنت با مغز ما چه می‌کند؟» یکی از نامزدهای مرحله نهایی جایزه معتبر پولیتزر بوده است و به زبان‌های متعددی ترجمه شده است.

مروری بر کتاب «اینترنت با مغز ما چه می‌کند؟»
نیکلاس کار، نویسنده کتاب «اینترنت با مغز ما چه می‌کند؟» در فصل اول کتاب و برای ورود به بحث اصلی‌اش از حسی ناخوشایند صحبت کرده که شاید کم‌وبیش همه ما نیز دچارش باشیم. او نوشته که در سال‌های گذشته همیشه با این حس مواجه بوده که کسی یا چیزی در حال دستکاری مغزش است و مدارهای عصبی مغزش را از نو می‌بندد و حافظه‌اش را از نو برنامه‌ریزی می‌کند. او می‌گوید اگرچه ذهنش از کار نیافتاده اما می‌داند که در حال تغییر است. این تغییر دقیقا چیست؟ پاسخ او تا حد زیادی روشن‌کننده است: «سابقا راحت غرق مطالعه کتاب یا مقاله‌ای بلند می‌شدم. ذهنم درگیر فراز و فرودهای روایی یا تغییرات استدلالی متن می‌شد و ساعت‌ها در پهنه گسترده نثر آن پرسه می‌زدم. اما دیگر به ندرت دچار چنین حالتی می‌شوم. یکی دو صفحه که می‌خوانم حواسم پرت می‌شود. رشته‌ کلام را گم می‌کنم و دنبال کار دیگری می‌گردم. حس می‌کنم باید همیشه ذهن سرکشم را کشان‌کشان سراغ متن ببرم. مطالعه عمیق که سابقا خیلی طبیعی اتفاق می‌افتاد حالا کشمکشی سخت شده.»
اینترنت امکان‌های گسترده‌ای را پیش روی ما گشوده است که باورش تا چند دهه پیش باورناپذیر می‌نمود. اما امروز در هر بخشی از جامعه و هر شغلی رد حضور اینترنت دیده می‌شود. نیکلاس کار، نویسنده کتاب «اینترنت با مغز ما چه می‌کند؟» می‌گوید برای نویسنده‌ای چون او اینترنت همچون موهبتی خدادادی بوده است. برای مثال پژوهشی که در گذشته مستلزم صرف چند روز وقت در میان قفسه‌ کتاب‌ها یا بخش نشریات تخصصی بوده اینک در عرض چند دقیقه به سرانجام می‌رسد. تنها کافی است کمی در گوگل جستجو کرد تا به نتیجه مورد نظر دست یافت.
اینترنت امروز بدل به رسانه‌ای همه‌منظوره شده که در هر زمینه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد و از این‌رو از آن با عنوان موهبتی عظیم یاد می‌شود. در کتاب «اینترنت با مغز ما چه می‌کند؟» به این مزایا و مواهب اذعان شده اما از زوایه‌ای دیگر هم به این موضوع پرداخته شده است. آنچه این کتاب مطرح می‌کند این است که اینترنت موهیتی واقعی است اما باید برایش بهایی هم پرداخت.
ما هر روز از اینترنت استفاده می‌کنیم بی‌آنکه به تبعات و اثرات همه‌جانبه آن در زندگی‌مان توجه کنیم. نیکلاس کار در کتاب «اینترنت با مغز ما چه می‌کند؟» تلاش کرده توجه ما را به این مسئله جلب کند که رسانه‌ها و اینترنت تنها کانال‌های اطلاعاتی ما نیستند و فقط خوراک فکری ما را تامین نمی‌کنند بلکه «فرایند تفکر» ما را نیز شکل می‌دهند. به اعتقاد نیکلاس کار، کاری که اینترنت می‌کند این است که به مرور ظرفیت تمرکز و تعمق ما را از بین می‌برد: «چه آنلاین باشم و چه نباشم. ذهنم اکنون توقع دارد که اطلاعات را به آن شیوه‌ای که اینترنت توزیع می‌کند، یعنی به شکل جریان سریعی از ذرات جذب کند. زمانی من در دریای واژگان غواصی می‌کردم اما اکنون فقط با جت اسکی در سطح این دریا حرکت می‌کنم.»
آنچه که در کتاب «اینترنت با مغز ما چه می‌کند؟» تشریح شده فقط بر اساس تجربیات شخصی نویسنده‌اش نیست بلکه او مواردی را ذکر کرده که قابل تعمیم است. او به نمونه‌های زیادی از افرادی اشاره می‌کند که می‌گویند هرقدر بیشتر از اینترنت استفاده می‌کنند تمرکزشان برای حفظ تمرکز بر متنی طولانی کاهش می‌یابد. او به برخی از تجربه‌های وبلاگ‌نویس‌ها هم اشاره کرده که گفته‌اند کتاب خواندن یا مطالعه مقاله‌ای طولانی تا چه حد برایشان دشوار شده است. یا در نمونه‌ای دیگر، پزشک آسیب‌شناس دانشکده پزشکی دانشگاه میشیگان به نیکلاس کار گفته که تفکرش دچار کیفیت تقطیعی شده که نشان‌دهنده شیوه‌اش در مرور سریع متون کوتاه منابع آنلاین است. او گفته است: «دیگر نمی‌تواتم کتاب جنگ و صلح را بخوانم. دیگر حتی یک پست وبلاگی بیشتر از سه یا چهار بند هم به نظرم خیلی طولانی است و فقط نگاهی سرسری به آن می‌اندازم.»
امروز در جهانی که در هر گوشه و کنارش حضور اینترنت مشاهده می‌شود مطالعه یک کتاب کامل عملی از مد افتاده و منسوخ به نظر می‌رسد. نیکلاس کار در کتاب «اینترنت با مغز ما چه می‌کند؟» از طریق تجربیات شخصی‌اش، صحبت کردن با افراد مختلف و نیز بر اساس پژوهش‌هایی که تاکنون درباره اثرات اینترنت در جامعه صورت گرفته به تبعات اینترنت در جهان کنونی ما توجه کرده است. تبعاتی که اغلب نادیده و مغفول باقی مانده اما بسیار حایز اهمیت‌اند.

درباره نیکلاس کار نویسنده کتاب «اینترنت با مغز ما چه می‌کند؟»
نیکلاس کار، نویسنده و پژوهشگر امریکایی است که در سال 1959 متولد شده است. کار تا مقطع کارشناسی ارشد در رشته زبان و ادبیات انگلیسی تحصیل کرده است. او نویسنده کتاب‌هایی درباره فرهنگ، اقتصاد، تکنولوژی و فناوری است. آثار او مورد توجه زیادی قرار گرفته‌اند و به زبان‌های زیادی ترجمه شده‌اند. «قفس شیشه‌ای» اثر دیگری از اوست که به فارسی ترجمه شده است.

درباره ترجمه کتاب «اینترنت با مغز ما چه می‌کند؟»
کتاب «اینترنت با مغز ما چه می‌کند؟» با ترجمه محمود حبیبی در نشر گمان منتشر شده است.
محمود حبیبی، متولد 1355، مترجم ایرانی است. او فارغ‌التحصیل رشته‌ مترجمی در مقطع کارشناسی از دانشگاه خوارزمی و رشته‌ مطالعات آمریکای شمالی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده‌ مطالعات جهان دانشگاه تهران است. از حبیبی آثاری در زمینه فلسفه و سیاست منتشر شده است که از میان آنها می‌توان به کتاب‌های «اعتقاد بدون تعصب» و «شورشی سودایی» اشاره کرد.