در جستجوی اعتماد اجتماعی در ایران

کتاب «در جستجوی اعتماد اجتماعی در ایران» از جمعی از نویسندگان
اعتماد اجتماعی چه اهمیتی دارد، به چه عواملی وابسته است و دلیل کاهش اعتماد اجتماعی در ایران چیست؟ کتاب «در جستجوی اعتماد اجتماعی در ایران»، در قالب مجموعه‌ای از گفتارها از جمعی از پژوهشگران و نویسندگان حوزه علوم اجتماعی، به این موضوعات می‌پردازد.
کتاب «در جستجوی اعتماد اجتماعی در ایران»، چنانکه فردوس شیخ‌الاسلام در پیشگفتار این کتاب اشاره کرده است، ماحصل نشست‌هایی‌ست که مؤسسۀ رحمان، که به پژوهش در مسائل و آسیب‌های اجتماعی می‌پردازد، در سال‌های 1394 و 1396 خورشیدی درباره اعتماد اجتماعی و وضعیت آن در ایران و گفت‌وگوی اجتماعی برگزار کرد.
از این نشست‌ها پنج نشست در سال 94 با موضوع اعتماد اجتماعی برگزار شد و یک نشست هم با موضوع گفت‌وگوی اجتماعی، که با اعتماد اجتماعی مرتبط است، در سال 96.
در کتاب «در جستجوی اعتماد اجتماعی در ایران» متن کامل شش نشستِ برگزارشده درباره اعتماد اجتماعی و گفت‌وگوی اجتماعی و سخنان همۀ متخصصان حاضر در این نشست‌ها، به‌همراه پرسش‌وپاسخ و دیدگاه‌های مطرح در پایان هر برنامه، گردآوری و منتشر شده است.
کتاب «در جستجوی اعتماد اجتماعی در ایران» کتابی‌ست هم مناسب برای کسانی که در زمینۀ آسیب‌های اجتماعی و ریشه‌های این آسیب‌ها در ایران مطالعه و تحقیق می‌کنند و هم مناسب آن‌ها که به‌طور تخصصی در این حوزه کار نمی‌کنند اما به مطالعه درباره آسیب‌های اجتماعی و عوامل آن و به‌ویژه آسیب‌های اجتماعی در ایران علاقمندند.

مروری بر کتاب «در جستجوی اعتماد اجتماعی در ایران»
کتاب «در جستجوی اعتماد اجتماعی در ایران» با پیشگفتاری به‌قلم فردوس شیخ‌الاسلام در توضیح ضرورت پرداختن به موضوع اعتماد اجتماعی و چگونگی شکل‌گیری این کتاب و نیز معرفی گفتارهای گردآمده در آن آغاز می‌شود.
بعد از پیشگفتار، گفتارهای مطرح‌شده در شش نشستِ برگزارشده از سوی مؤسسۀ رحمان درباره اعتماد اجتماعی و گفت‌وگوی اجتماعی آمده است. این گفتارها، به‌ترتیبی که در کتاب «در جستجوی اعتماد اجتماعی در ایران» آمده‌اند، عبارتند از: «آینده سرمایه اجتماعی دانشگاهیان» از ناصرالدین علی تقویان، «تحول ساختار رسانه‌ای و مسئله اعتماد اجتماعی در ایران» از هادی خانیکی، «افول اعتماد اجتماعی؛ علت‌ها، پیامدها و راهکارها» از علی دینی ترکمانی و حسین راغفر، «اعتماد اجتماعی به عنوان مسئله فرهنگی معاصر ایران» از نعمت‌الله فاضلی، «فرهنگ اعتماد در عصر مشروطه» از امیرمعین نیکزاد لاریجانی و «گفت‌وگوی اجتماعی» از مهدی حسین‌آبادی.
در گفتارهای کتاب «در جستجوی اعتماد اجتماعی در ایران» موضوع اعتماد اجتماعی و مسئلۀ اعتماد اجتماعی در ایران از زوایای گوناگون مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و از موضوعاتی چون ریشه‌های بحران اعتماد اجتماعی در ایران، عوامل مرتبط با اعتماد اجتماعی و نقش رسانه‌ها در افزایش اعتماد اجتماعی سخن رفته است. در این کتاب همچنین اعتماد اجتماعی در ایران در بستری تاریخی مورد بررسی قرار گرفته است.
با خواندن کتاب «در جستجوی اعتماد اجتماعی در ایران» درمی‌یابیم که اعتماد اجتماعی می‌تواند چه نقش مؤثری در رشد و شکوفایی یک جامعه داشته باشد و فقدان آن چه آسیبی به جامعه می‌زند. در این کتاب همچنین با ریشه‌های بحران اعتماد اجتماعی در ایران و پیامدهای این بحران و نیز راهکارهای مقابله با این بحران و رفع آن آشنا می‌شویم.
در بخشی از پیشگفتار فردوس شیخ‌الاسلام بر کتاب «در جستجوی اعتماد اجتماعی در ایران» می‌خوانید: «چرا در شرایط کنونی کشورمان، صحبت از اعتماد اجتماعی اهمیت دارد؟ این روزها، از رانندگان تاکسی و خانه‌دارها گرفته تا مسئولان سازمان‌ها و وزارت‌خانه‌های گوناگون، کمتر کسی است که از افزایش آسیب‌های اجتماعی در ایران سخن نگوید. اعتماد اجتماعی چه ارتباطی با آسیب‌های اجتماعی دارد؟ آیا اعتماد اجتماعی می‌تواند کلید حل مسائل جامعه باشد؟
اعتماد اجتماعی از پیش‌شرط‌های کلیدی برای حفظ موجودیت جامعه است و برای حل مسائل اجتماعی ضروری می‌نماید، زیرا باعث شکل‌گیری آرامش و امنیت روانی می‌شود و برای تحرک اقتصادی و افزایش مشروعیت نظام سیاسی و اجتماعی ضرورت دارد. اعتماد پیش‌بینی و کنترل دنیای انسانی را ممکن می‌کند و به ما امید و اطمینان می‌دهد که می‌توانیم تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی کنیم. اعتماد راهبردی برای سازگاری افراد با محیط اجتماعی است. اگر در ساده‌ترین روابط اجتماعی روزمره اعتماد نباشد، آرامش ما و اطمینان ما به آینده مختل می‌شود و مجبوریم با تردید و هراس گام برداریم. کافی است این دایره را به روابط مردم با یکدیگر و رابطۀ ملت با حکومت گسترش دهیم. در چنین پهنۀ گسترده‌ای از ارتباطات و تعاملات، زوال اعتماد اجتماعی گاه پیامدهای جبران‌ناپذیری خواهد داشت که ممکن است چندین نسل را درگیر آسیب‌ها و مسائل اجتماعی کند.
وقتی اعتماد عمومی به افراد و نهادها – از همسایه‌ها و قوم‌وخویش گرفته تا سازمان‌های خردوکلان – آسیب ببیند، مردم بدبین و سرخورده می‌شوند و کمتر تمایل خواهند داشت که در روابط اجتماعی، سرمایه‌های مالی و عاطفی و فرهنگی خود را هزینه کنند. بی‌اعتمادی باعث شکل‌گیری بدبینی و دشمنی در روابط اجتماعی می‌شود. بی‌اعتمادی اجتماعی، به‌دلیل کج‌کاری‌هایی که در نهادهای اجتماعی به‌وجود می‌آورد، مسائل اجتماعی ساده را به بحران‌هایی بزرگ تبدیل می‌کند و باعث می‌شود که حتی بهترین راهکارها در زمینۀ حل‌وفصل مسائل اجتماعی ناکام بماند. بنابراین، نباید آمارهایی را که بیانگر کاهش اعتماد اجتماعی در ایران است، نادیده گرفت. اعتماد اجتماعی، به‌دلیل نقش مهم آن در روابط بین مردم و حکومت و نهادها و گروه‌های واسطه، اختلال در تعاملات اجتماعی را کاهش می‌دهد و بنابراین، ارتباطی تنگاتنگ و دوسویه با مفهوم سرمایۀ اجتماعی دارد.»
کتاب «در جستجوی اعتماد اجتماعی در ایران» در بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه و با همکاری مؤسسۀ رحمان منتشر شده است.