فرهنگ نمادها جلد 5

کتاب «فرهنگ نمادها» نوشتۀ ژان شوالیه و آلن گربران
کتابی مرجع برای شناخت نمادها. کتاب «فرهنگ نمادها: اساطیر، رؤیاها، رسوم، ایماء و اشاره، اشکال و قوالب، چهره‌ها، رنگها، اعداد»، با عنوان اصلی Dictionnaire des symboles : Mythes, rêves, coutumes, gestes, formes, figures, couleurs, nombres، فرهنگنامه‌ای‌ست مفصل درباره معانی نمادین و رمزی انواع پدیده‌ها و رسوم و آیین‌ها.
ژان شوالیه و آلن گربران در کتاب «فرهنگ نمادها» مجموعه‌ای مفصل از مدخل‌ها را فراهم کرده‌اند که در آن‌ها معانی و مفاهیم رمزی و باطنی و نمادین هرآنچه در فرهنگ‌های ملل گوناگون معنا یا معناهایی غیر از معنای ظاهری‌اش یافته است، توضیح داده شده است.
کتاب «فرهنگ نمادها» کتابی‌ست که انسان امروز را به ریشه‌های اساطیری و فرهنگی و باستانی‌اش متصل می‌کند و به او یاری می‌دهد بعضی رسوم و باورهای به‌جا مانده از اعصار کهن را بهتر درک کند.
کتاب «فرهنگ نمادها» از آن کتاب‌هایی‌ست که هم محققان و پژوهشگران حوزه‌های گوناگون علوم انسانی را به کار می‌آید و هم منتقدان ادبی و نیز کسانی را که دست در آفرینش ادبی و هنری، از داستان و شعر گرفته تا نقاشی و فیلم و تئاتر و...، دارند.
کتاب «فرهنگ نمادها» می‌تواند راهنمایی باشد برای جامعه‌شناسان و قوم‌شناسان و مردم‌شناسان و همۀ کسانی که در فرهنگ و باورها و آداب و رسوم جوامع گوناگون تحقیق می‌کنند.
از چشم‌انداز نمادها و رمزها می‌توان وجوه پنهان و رازآلود ملل گوناگون را شناخت و کتاب «فرهنگ نمادها» از این نظر مرجعی غنی برای پژوهشگران است. این کتاب، روانکاوان و پژوهشگران و علاقمندان عرصۀ روانشناسی و روانکاوی را نیز به کار می‌آید. همچنین منتقدان و مخاطبان آثار ادبی و هنری با رجوع به کتاب «فرهنگ نمادها» می‌توانند معانی رمزی و نمادین پنهان در این آثار را دریابند.
کتاب «فرهنگ نمادها» همچنین خوراکی متنوع و غنی برای تخیل آن‌ها که در کار آفرینش ادبی و هنری‌اند و کارشان با تخیل سروکار دارد فراهم می‌کند.
متن اصلی کتاب «فرهنگ نمادها» اولین بار در سال 1969 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «فرهنگ نمادها»
کتاب «فرهنگ نمادها» با پیشگفتاری مفصل از ژان شوالیه آغاز می‌شود و بعد از این پیشگفتار، وارد مدخل‌های کتاب و دنیای پهناور و متنوع و پر از رمز و راز نمادها می‌شویم.
ژان شوالیه در پیشگفتار مفصل خود بر کتاب «فرهنگ نمادها» ابتدا از توجه به نماد در دنیای مدرن و کاربردهای آن در زندگی و حوزه‌های تخصصی گوناگون سخن گفته و آن‌گاه به معرفی خود کتاب «فرهنگ نمادها» و ویژگی‌های آن و هدف از تألیف آن پرداخته و همچنین درباره ماهیت نماد توضیحاتی مفصل ارائه داده و نظرات صاحبنظران این حوزه را درباره نماد شرح داده است.
در بخشی از پیشگفتار کتاب «فرهنگ نمادها» درباره نماد در دنیای مدرن و کاربردهای آن می‌خوانید: «امروزه به نماد بذل توجهی شده. قوه‌ی خیال دیگر با عبارت "مجنون بالاخانه" تحقیر نمی‌شود. از نماد به عنوان خواهر همزاد عقل، و به عنوان الهامبخش کشفیات و پیشرفتها، اعاده‌ی حیثیت شده. بخش عظیمی از التفات به نماد در این دوره، مدیون پیشگوییها، در داستانها و حکایات است؛ پیشگوییهایی که در طول زمان به‌وسیله‌ی علم اثبات شده، و دیگر مدیون اقتداری است که امروزه تصویر صاحب آن است و جامعه‌شناسان به سنجش نمادهای آن پرداخته‌اند، و مدیون تفسیرهای جدید از اساطیر قدیم است که موجب زایش اساطیر جدید شده، و همچنین مدیون کشفیات درخشان روانکاوی است. نمادها در مرکز هستند، آنها قلب این زندگی متخیل‌اند. نمادها رازهای ناخودآگاه را آشکار می‌کنند، و به سوی پنهان‌ترین خاستگاه کنش می‌رانند، و در را بر روح، ناشناخته و بی‌نهایت می‌گشایند.
هر یک از ما، در طول روز و شب، چه آگاه و چه ناآگاه در گفتار، در رفتار و در رؤیاهای خود از نمادها استفاده می‌کنیم. نمادها، خواسته‌های ما را به صورت ملموس درمی‌آورند، در جریان یک ماجرا تهییج‌مان می‌کنند، به منش و رفتارمان شکل می‌دهند، موجب موفقیت یا شکست‌مان می‌شوند. شکل، ترتیب و تفسیر نمادها در معارف نقشی اساسی دارد: در تاریخ تمدن و تاریخ ادیان، در زبانشناسی، قومشناسی فرهنگی، نقد هنر، روانشناسی، پزشکی. می‌توان بر این مجموعه، به نوعی فنون معامله، فنون تبلیغ و سیاست را افزود. آثار جدید، که روزبه‌روز بیشتر می‌شوند، ساختار اساطیری و کاربرد نمادین قوه‌ی خیال را نشان می‌دهند. امروزه دیگر نمی‌توان واقعیتی این چنین مؤثر را نادیده انگاشت. تمامی علوم بشری، مانند هنرها و تمام فنونی که از هنرها منشأ می‌گیرد، همگی در مسیر خود با نمادها آشنا می‌شوند. علوم بر آن‌اند تا معمایی که نمادها مطرح می‌کنند، برگشایند. آنها با هم مرتبط می‌شوند تا نیروی متراکمی را که در اختیار دارند، به حرکت درآورند. زیاده نگفته‌ایم اگر بگوییم، ما در جهانی از نمادها زندگی می‌کنیم، و جهانی از نمادها در ما زندگی می‌کنند.»
شوالیه در بخشی دیگر از این پیشگفتار درباره رویکرد تألیف کتاب «فرهنگ نمادها» و آنچه از تألیف این کتاب مدّ نظر بوده و در توصیف این فرهنگنامه می‌نویسد: «این فرهنگ فقط برای آن است که رابطه‌ی میان تصاویر، نظرها، باورها، و عواطف را توصیف کند. فرهنگی در بر گیرنده‌ی 1200 واژه، که از نظر نمادین تفسیر شده‌اند. برای ارجاعی سهلتر، گاه بر نمادهای دال مانند روح، آسمان و غیره تکیه شده، و گاه بر نمادهای مدلول مانند آهو، نیلوفر و غیره. تفسیرها بدون نظامی از پیش تنظیم‌شده، گزارش شده‌اند، و گاه به نظمی دیالکتیکی دست یافته‌اند که کاربرد این نظم گاه آموزنده است و گاه زیبایی‌شناختی.»
و باز در بخشی دیگر از همین پیشگفتار درباره هدف از نگارش کتاب «فرهنگ نمادها» و بهره‌ای که خواننده می‌تواند از این کتاب مرجع ببرد می‌خوانیم: «این فرهنگ فقط به ارایه‌ی مجموعه‌یی از نمادها پرداخته، نمادهایی القاگر و یادآورنده، به منظور گسترده کردنِ افقهای تفکر، به زنده کردن تخیل، و به تهییج واکنشهای شخصی؛ این فرهنگ به هیچ قیمت نمی‌خواهد، داده‌ها را در قرصی بگنجاند. با تورقِ این فرهنگ، خواننده تدریجاً با تفکر نمادین آشنا می‌شود، و به جایی می‌رسد که شماری از معماها را خود حل می‌کند.»

درباره نویسندگان کتاب «فرهنگ نمادها»
ژان شوالیه (Jean Chevalier)، متولد 1906 و درگذشته به‌سال 1993، متخصص الهیات، پژوهشگر و فیلسوف فرانسوی است. شوالیه تا سال 1964 کارمند یونسکو بود و سپس از آنجا استعفا کرد تا به کار نوشتن و پژوهش بپردازد. کتاب «فرهنگ نمادها» معروف‌ترین اثر اوست.

آلن گربران (Alain Gheerbrant)، متولد 1920 و درگذشته به‌سال 2013، کاشف، شاعر، ویراستار و ناشر فرانسوی است. گربران به‌خاطر سفر به حوضۀ رودخانه‌های آمازون معروف است. او در زمینۀ نشر، اولین ناشر آوانگارد بود و در مؤسسۀ انتشاراتی‌اش آثاری از ژرژ باتای، آنتونن آرتو و امه سزر را منتشر کرد.

درباره ترجمۀ فارسی کتاب «فرهنگ نمادها»
کتاب «فرهنگ نمادها»، به‌ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی و همراه با مقدمه‌ای از مترجم، در پنج جلد در انتشارات جیحون منتشر شده است.
سودابه فضایلی، متولد 1326، داستان‌نویس، نمایشنامه‌نویس، مترجم، پژوهشگر، مقاله‌نویس، اسطوره‌شناس و نمادشناس ایرانی است. فضایلی تحصیلکرده ادبیات انگلیسی در کمبریج و لندن و تحصیلکرده زبان پهلوی و زبان و ادبیات تطبیقی در دانشگاه سوربونِ پاریس است. او عضویت در هیئت انتخاب و نظارت سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی را در کارنامۀ کاری خود دارد و نیز یکی از اعضای هیئت علمی جایزه ادبی پروین اعتصامی است.
ترجمۀ فضایلی از کتاب «یی‌چینگ»، در سال 1370 از سوی بخش ایرانشناسی دانشگاه پکن به‌عنوان بهترین ترجمه برگزیده شد. او همچنین در سال 1381 برنده جایزه بیست و سومین دوره کتاب سال و در سال 1392 برنده جایزه جلال ستاری شده است.
از آثار پژوهشی سودابه فضایلی می‌توان به کتاب‌های «فرهنگ غرایب» و «از کفِ دستانم مرغانِ عجب رویند: بررسی شعر اکنون فارسی با نگاهی تطبیقی به شعر جهان»، از آثار داستانی او می‌توان به کتاب‌های «صداع» و «گشتِ گشتن و بازگشتن‌ها» و از ترجمه‌هایش می‌توان به کتاب‌های «سنت و تحول در موسیقی ایرانی»، «کاسپار» و «راز شکسپیر» اشاره کرد. از سودابه فضایلی مجموعه‌ نمایشنامه‌ای هم منتشر شده است.
همسر فضایلی، محمدرضا اصلانی، شاعر، فیلمساز و پژوهشگر هنر است.

رتبۀ جلدهای اول تا پنجم ترجمۀ فارسی کتاب «فرهنگ نمادها» در گودریدز:
جلد اول: 4.32
جلد دوم: 3.94
جلد سوم: 4.60
جلد چهارم: 4.70
جلد پنجم: 4.30