کتاب «شکست» اثر اميل زولا، ترجمهي فرهاد غبرايي، نشر نيلوفر
رماني کلاسيک که در بستري تاريخي روايت شده و وقايعي چون جنگ فرانسه و پروس و شکست کمون پاريس در آن ديده مي شود. کتاب «شکست» يکي از آثار مهم اميل زولا است که به وقايعي مهم از تاريخ قرن نوزدهم پرداخته است.
کتاب «شکست» نوزدهمين اثر از مجموعه عظيم «روگن-ماکار» است. اميل زولا سلسله رمانهاي بيست جلدي «روگن- ماکار» را در سال 1893 پس از بيستوپنج سال کارکردن به پايان رساند. اين رمانها با «دارايي خانواده روگن» آغاز ميشود و با «دکتر پاسکال» به پايان ميرسد. طرح ابتدايي زولا در اين رمانها توصيف دوران موسوم به امپراتوري دوم فرانسه بود.
در اين ميان موضوع کتاب «شکست» درباره جنگ 1875 فرانسه و پروس، شکست سدان، سقوط امپراتوري دوم و برقراري و شکست کمون پاريس است.
کتاب «شکست» پس از انتشار با استقبال زيادي روبرو شد و يکي از پرخوانندهترين آثار زولا به شمار ميرود.
مروري بر کتاب «شکست»
مجموعه رمانهاي روگن- ماکارِ اميل زولا، تاريخ موروثي و اجتماعي يک خانواده در دوران امپراتوري دوم ناميده شده است. اين سلسله رمانها حدود هزار و دويست شخصيت را دربرگرفته و آنچه که شخصيتهاي داستانها را به هم مرتبط ميکند در وهله اول ويژگيهاي موروثي آنها است. در اولين رمان از مجموعه روگن—ماکار، داستان از آدلائيد که جده خانواده است آغاز ميشود. او پس از ازدواج با روگن، پيشخدمت خانه، مردي به نام ماکار را به عنوان معشوق برميگزيند و دو نسل مختلف به وجود ميآيند. خانواده روگن در شهر اقامت دارند و ماکارها هم در ده. از بين رمانهاي اين مجموعه چند اثر به دلايلي مختلف بيشتر مورد توجه بودهاند که از ميان آنها ميتوان به «نانا»، «ژرمينال»، «کشيش موره»، «شرابخانه»، «زمين» و «شکست» اشاره کرد.
ژان ماکار قهرمان اصلي رمان «شکست» است و او روستايي پاکدلي است که درواقع سادهترين و سالمترين فرد خاندان روگن-ماکار به شمار ميرود. در رمان «زمين» نيز همين شخصيت قهرمان داستان است. در «زمين» ژان که از جنگ ايتاليا برگشته ازدواج ميکند و درگير روابط خانوادگي ميشود و پس از مرگ فاجعهآميز همسرش زمين و زندگي را رها ميکند. در کتاب «شکست» او را ميبينيم که دوباره به جنگ بازگشته است.
رمان «شکست» تنها اثر اميل زولا است که به طور کامل در بستري تاريخي روايت شده است. اين رمان وقتي منتشر شد که يازده سال از جنگ و رخداد کمون پاريس ميگذشت و اغلب خوانندگان وقايع تاريخي که در رمان روايت شده به ياد داشتند و بسياري از ژنرالها، سياستمداران و سربازان و حادثهآفرينان آن هنوز همچنان زنده بودند.
اميل زولا در زمان تشکيل کمون در پاريس بود و مشاهدات او از وقايع کمون، مشاهدات مستقيم يک شاهد عيني است و از اين حيث نيز رمان «شکست» اثري حايز اهميت است. زولا براي دقت در بازسازي جنگ تمام مسير ارتش را دنبال ميکند و جزئيات حوادث و رخداد کمون را از زبان افراد مختلف ميشنود و گردآوري ميکند. همانطور که مترجم اثر، فرهاد غبرايي، در مقدمهاش نوشته چندتن از شخصيتهاي داستان «شکست» به کمک همين برخوردها جان گرفتهاند.
مترجم کتاب «شکست» در ابتدا چکيدهاي از زمينه تاريخي که رمان «شکست» در آن روايت شده به دست داده است و اين به خواننده در درک بهتر وقايع رمان کمک ميکند.
فرهاد غبرايي مترجمي چندزبانه بود و زبان اصلياش فرانسه بود و کتاب «شکست» را هم از متن اصلياش به فارسي برگردانده است. با اين حال او ترجمهاش از زبان اصلي اثر را با متن انگليسياش که با ترجمه لئونارد تانکاک منتشر شده مقابله کرده و نکاتي درباره اين ترجمه انگليسي نوشته که نشان از تيزبيني و دقت نظر او در کار ترجمه دارد.
اميل زولا در ايران از دههها پيش شناخته ميشد. اولين اثري که از مجموعه روگن-ماکار به فارسي منتشر شد رمان مشهور «ژرمينال» در سال 1356 بود و رمان «شکست» دومين کتاب از اين مجموعه است که چند سال پس از آن در فروردين 1360 براي اولينبار در ايران به چاپ رسيد.
درباره اميل زولا نويسنده کتاب «شکست»
اميل زولا از نويسندگان مشهور ادبيات کلاسيک است که در سال 1840 از پدري ايتاليايي و مادري فرانسوي در پاريس متولد شد. پدر زولا که مهندسي ايتالياييالاصل بود در زمان کودکي اميل درگذشت و خانواده را در فقر باقي گذاشت. زولا نويسندهاي بسيار پرکار بود و از نظر حجم آثار حتي از ويکتور هوگو هم پرکارتر بود. زولا نويسندهاي آزاديخواه با گرايشهاي سوسياليستي بود و اين گرايش در آثار مختلف او قابل مشاهده است. زولا خود را بنيانگذار مکتب ناتوراليسم يا طبيعتگرايي ميدانست. او در خانوادهاي متولد شد که از نظر مالي شرايط مناسبي نداشتند و از اينرو تحصيلات پيوسته و مطلوبي نداشت اما با اينحال زولا با هوشمندي و پشتکارش و با تکيه بر استعداد سرشارش به نويسندهاي بسيار فرهيخته و توانمند تبديل شد. زولا به واسطه فروش آثار پرتعدادش به فردي توانگر تبديل شد و خانهاش بدل به مرکزي براي دور هم جمع شدن نويسندگان و هنرمندان روشنفکران شد. زولا به جز نويسندگي، به روزنامهنگاري هم ميپرداخت و در اين عرصه نقطهاي درخشان در کارنامه او باقي مانده است. زولا که روزنامهنگاري آزاديخواه و متعهد بود در سال 1898 در ماجراي مشهور دريفوس، سروان يهودي توپخانه که با اتهام جاسوسي روبرو شده بود، مقاله يا به تعبيري نامهاي سرگشاده با عنوان «من متهم ميکنم» نوشت و در آن رئيسجمهور وقت را مخاطب قرار داد و در مقابل واپسگرايان کليسا و محافظهکاران نظامي از بيگناهي دريفوس دفاعي قاطعانه کرد. زولا با اين متن امنيت حرفهاي و آرامش زندگياش را به خطر انداخت. او را محاکمه کردند و به دو سال زندان و پرداخت سه هزار فرانک محکوم شد. زولا در سال 1902 در 62 سالگي درگذشت. در سال 1908 پيکر او را به آرامگاه مشاهير در پانتئون منتقل کردند و در کنار ويکتور هوگو به خاک سپردند. در سال 1998 رئيسجمهور فرانسه مراسم بزرگداشت سده زولا را برگزار کرد. زولا در سالهاي حياتش رمانها و داستانهاي زيادي نوشت. رمانهاي روگن- ماکار که به بيست کتاب ميرسد، سرگذشت خانداني فرضي است که اعضايش در طي قرني که مدعي آزادي و حقيقت بود ابايي از به بيراهه رفتن براي کسب ثروت بيشتر نداشتند. «ژرمينال»، «پول و زندگي»، «شکست»، «شاهکار»، «مرگ اليويه بکاي» و «حمله به آسياب» برخي از کتابهاي زولا هستند که به فارسي ترجمه شدهاند.
درباره ترجمه کتاب «شکست»
کتاب «شکست» با ترجمه فرهاد غبرايي در نشر نيلوفر منتشر شده است.
فرهاد غبرايي از مترجمان ادبي نامآشنا و قابل اعتماد ايراني بود که در بهمنماه 1328 متولد شد و در ارديبهشت 1373 بر اثر سانحه تصادف درگذشت. غبرايي پس از تحصيلات ابتدايي و متوسطه براي تحصيل در رشته زيستشناسي به دانشگاه شيراز رفت اما پس از مدتي تغيير رشته داد و به سراغ تحصيل زبان و ادبيات انگليسي رفت و در اين رشته فارغالتحصيل شد. او مدتي در اروپا و از جمله فرانسه بود و در رشته سينما درس خواند که البته آن را نيمهکاره رها کرد و در سال 1358 به ايران بازگشت و کار ترجمه را شروع کرد. او بعدتر با زبانهاي ايتاليايي و فرانسوي هم آشنا شد و درواقع مترجمي چندزبانه بود و زبان اصلياش فرانسه بود. از فرهاد غبرايي چند داستان و اثر پژوهشي هم منتشر شده و رماني نيمهکاره نيز از او باقي مانده که مرگ زودهنگامش مانع از به پايان رساندنش شد. غبرايي شناخت خوبي از ادبيات جهاني داشت و با زبان فارسي و امکانات آن به خوبي آشنا بود و بر اين اساس ترجمههايي قابل اعتنا از او باقي مانده است. «حريم»، «سفر به انتهاي شب»، «پاريس جشن بيکران» «جزيره»، «شکست»، «آسوموار»، «شهر شيطان زرد» و «زندگي بتهوون» برخي از ترجمههاي او است.
