یا این یا آن جلد 2 ( شومیز - مرکز)

کتاب «یا این یا آن» (جلد دوم)، اثر سورن کیرکگور
ادامۀ تأملات سورن کیرکگور در باب تقابل میان زندگیِ زیبایی‌شناختی و زندگی اخلاقی. سورن کیرکگور، که در جلد اول کتاب «یا این یا آن» در قالب نُه جُستار بخشی از مباحث و دغدغه‌های فلسفی‌اش را در باب دو جور زندگی که در تضاد با یکدیگرند پیش کشیده بود و از زندگی زیبایی‌شناختی و لذت‌گرایانه سخن گفته بود، در جلد دوم این کتاب از شقّ دیگری از زندگی می‌گوید که همان زندگی اخلاقی است، یعنی زندگی‌ای که مبتنی بر پذیرش مسئولیت و ازدواج و وفاداری و همۀ آن اموری است که انسان را به موجودی مسئول در جهان بدل می‌کند.
کیرکگور در کتاب دوجلدیِ «یا این یا آن» نه از زبانِ یک شخص واحد، بلکه از زبانِ دو شخصیت خیالی سخن می‌گوید که هر یک نماینده نوعی از زندگی هستند و یکی از آنها زندگی لذت‌جویانه و زیبایی‌شناختی و دیگری زندگیِ اخلاقی‌ را نمایندگی می‌کند. او از این طریق دو نوع متضاد از زندگی را مقابل هم قرار می‌دهد.
کتاب «یا این یا آن» جزو آن دسته‌ از آثار کیرکگور است که او آنها را با نام مستعار چاپ کرد. این کتاب دو جلدی، که جلد اول آن «یا این» و جلد دومش «یا آن» نام دارد، در قالب جدل میان دو نفر نوشته شده است و از خلال این جدل دو دیدگاه‌ مختلف درباره چگونه زیستن رو در روی هم قرار می‌گیرند. این‌گونه است که جدلی میان زندگی اخلاقی و زندگی بر پایۀ لذت و معیارهای زیبایی‌شناختی رقم می‌خورد. کتاب «یا این یا آن» یک کتاب فسلفی آکادمیک نیست و در آن فلسفه‌ورزی با ادبیات می‌آمیزد و پرسش‌ها و مسائل فلسفی از طریق خلق شخصیت‌های خیالی بیان می‌شود.
کتاب «یا این یا آن»، با عنوان اصلی Enten – Eller، نخستین بار در سال 1843 به زبان دانمارکی منتشر شد. این کتاب را اولین اثر مهم کیرکگور دانسته‌اند.

مروری بر جلد دوم کتاب یا این یا آن
در جلد دوم کتاب «یا این یا آن» قاضی، شخصیت خیالی کتاب که در تقابل با دوست جوان خود طرفدار زندگی اخلاقی و زناشویی و مسئولانه است، با دوست خود در دفاع از زندگی اخلاقی و ازدواج و زندگی زناشویی سخن می‌گوید و استدلالات خود را در این مورد بیان می‌کند و پاسخ دوست خود را، که در جلد اول کتاب در دفاع از تفنن و هنر و زندگی لذت‌جویانه و دوری‌گزینی از رنج سخن گفته بود، می‌دهد. قاضی معتقد است که انسان باید اخلاقی زندگی کند و از انتخاب و تصمیم‌گیری و بارِ مسئولیت شانه خالی نکند. حرف قاضی این است که شادمانیِ حاصل از انسجام زندگی زناشویی شادمانی‌ای پایدارتر از شادمانی حاصل از زندگی مبتنی بر تفنن و تفریح و اغواگری و لذت‌جویی است، اما این شادمانی در مقام صبر و با وفاداری است که حاصل می‌شود. در جلد دوم کتاب «یا این یا آن» از موضوعاتی چون انتخاب و آزادی و لذت و سعادت و نیز مسئولیت و احساس گناه و ایمان سخن رفته و از اهمیت تکلیف. به اعتقاد کیرکگور انسان لذت‌جو و تنوع‌طلب اگرچه می‌خواهد از رنج دوری کند و رنج را از خود براند، اما دست آخر او را از رنج و یأس گریزی نیست. او در جلد دوم کتاب «یا این یا آن» از زبان قاضی از بُردی سخن می‌گوید که با باختن به دست می‌آید و از عشقی که همه‌چیز را از انسان می‌گیرد و در عین حال همه‌چیز به او می‌دهد. اینک بخشی از این جلد دوم این کتاب:
«شخصی که عشق می‌ورزد خود را در شخصی دیگر باخته است اما وقتی خود را در آن دیگری می‌بازد و از یاد می‌برد، درهای وجودش را به‌روی دیگری می‌گشاید و چون خود را در دیگری از یاد می‌برد در یاد دیگری می‌ماند. شخصی که عشق می‌ورزد نمی‌خواهد با شخصی دیگر خلط شود، خواه شخصی بهتر از خویش خواه فرومرتبه‌تر از خویش، و شخصی که برای خود و برای معشوق این حرمت را قائل نیست در حقیقت عاشق نیست. در حالت معمول، رازپوشی در کوته‌فکری ریشه دارد، در نگاهی که می‌خواهد یک ذراع بر قامت خویش بیفزاید. شخصی که نیاموخته است دست رد بر سینۀ چنین چیزها بگذارد هرگز عاشق نشده است، زیرا آنگاه حس خواهد کرد که حتی اگر ده ذراع بر قامت خویش بیفزاید باز هم بیش از اندازه کوتاه خواهد بود.
عموماً گمان می‌برند این فروتنی عشق فقط به دنیای کمدی‌ها و رمان‌ها تعلق دارد یا باید آن را به دروغ‌بافی‌های مفید روزهای نامزدبازی حواله کرد. اما به‌هیچ‌وجه چنین نیست؛ هر زمان که کسی بخواهد عشق را با سنجه‌ای به غیر از عشق اندازه گیرد، این فروتنی چون ضابطی راستگو و دلسوز و همیشه‌حاضر قدم پیش می‌گذارد. حتی اگر دون‌پایه‌ترین و خرده‌پاترین شخص عالَم عاشق گران‌مایه‌ترین شخص عالم می‌شد، باز هم این شخص دوم، اگر هیچ بهره‌ای از حقیقت می‌داشت، حس می‌کرد با وجود تمام قریحه‌های مایه‌ورش شکافی بس عمیق در کار است و حس می‌کرد تنها راه برآوردنِ تقاضای مستتر در عشق دیگری آن است که او هم به آن شخص دیگر عشق ورزد. بیا هرگز از یاد نبریم که کمیت‌های نامتجانس محاسبه را ناممکن می‌کنند. بنابراین شخصی که این معنی را به حقیقت حس کرده عاشق بوده اما او یقیناً بیم نداشته که خود را از چیزی محروم کرده باشد که به‌خودی خود ارزشی برایش ندارد. فقط شخصی که در دنیا مسکین شده است براستی دارایی خود را بیمه کرده است، و فقط شخصی که همه‌چیز را باخته است همه‌چیز را برده است. پس هم‌نوا با فنلون می‌گویم: "به عشق ایمان آورید ـ عشق همه‌چیزتان را می‌ستاند، عشق همه‌چیزتان می‌دهد." »

درباره سورن کیرکگور، نویسنده کتاب یا این یا آن
سورن آبی کیرکگور (Søren Aabye Kierkegaard) (1855 ـ 1813)، فیلسوف، شاعر، متکلم، نویسندة مذهبی و منتقد اجتماعی دانمارکی است. کیرکگور را پدر اگزیستانسیالیسم لقب داده‌اند. وجود و مسائل وجودی انسان و انتخاب و مسئولیت انسان در هستی و اضطراب وجودی و ایمان از عناصر اصلی فلسفۀ کیرکگور هستند. فلسفۀ او به‌شدت با تجربۀ زیسته و زندگی و دغدغه‌هایش در زندگی واقعی گره خورده است. کیرکگور تنش‌ها و اضطراب‌ها و تضادهای درونی‌اش را در فلسفه‌اش بیان می‌کند، یا به بیانی فلسفه‌اش برآمده از همین تنش‌ها و اضطراب‌ها و تضادهاست. او تابع فلسفۀ نظام‌مند نبود و در فلسفه‌ورزی و نگارش و بیان دیدگاه‌های فلسفی‌اش آداب و ترتیبی نمی‌جُست و از شیوه‌ای آکادمیک پیروی نمی‌کرد. از همین رو آثار او، مانند نیچه، محل تلاقی ادبیات و فلسفه‌اند و نمی‌توان آنها در قالبی خشک و مشخص طبقه‌بندی کرد. «ترس و لرز» از دیگر آثار مشهور و مهم کیرکگور است. از دیگر آثار او می‌توان به کتاب «مفهوم آیرونی» اشاره کرد.

درباره ترجمۀ فارسی جلد دوم کتاب یا این یا آن
جلد دوم کتاب «یا این یا آن» نیز، همچون جلد اول، با ترجمۀ صالح نجفی در نشر مرکز منتشر شده است. این ترجمه با یادداشتی کوتاه از مترجم، ترجمۀ فارسی مقدمۀ اَلَستِر هَنِی بر ترجمۀ خلاصۀ انگلیسی کتاب و نیز ترجمۀ فارسی روزنگار مشهوری از کیرکگور همراه است. این روزنگار، چنانکه صالح نجفی در یادداشت خود بر ترجمۀ فارسی کتاب اشاره کرده، به این دلیل ترجمه شده و به عنوان دیباچۀ کتاب آمده است که نطفۀ کتاب «یا این یا آن» را در خود دارد. صالح نجفی، متولد 1354، مترجم ایرانی و پژوهشگر و نویسنده و منتقد حوزه فلسفه و فلسفۀ هنر است. پدرش محمدعلی نجفی، کارگردان و فیلمنامه‌نویس ایرانی و کارگردان سریال‌های معروف «سربداران» و «بوعلی سینا» است. در سریال بوعلی سینا صالح نجفی نیز به همراه برادرش، آیت نجفی که کارگردان تئاتر و سینما و فیلمنامه‌نویس و نمایشنامه‌نویس ساکن برلین است، ایفای نقش کرده‌اند. صالح نجفی در این سریال نقش کودکی بوعلی سینا را بازی کرده است. نجفی عضو هیئت علمی مؤسسۀ مطالعات سیاسی ـ اقتصادی پرسش است.
از ترجمه‌های صالح نجفی می‌توان به «چگونه فروید بخوانیم»، «مفهوم آیرونی»، «موسی و یکتاپرستی»، «عباس کیارستمی و فیلم ـ فلسفه» و «فلسفه‌ی پول» و از آثار تألیفی او می‌توان به کتاب‌های «همشهری کین»، «کپی برابر اصل»، «آنی هال» و «پرسونا» (هر چهار کتاب از مجموعه‌ای با عنوان «فیلم به مثابۀ فلسفه») اشاره کرد. از صالح نجفی همچنین مقالات و ترجمه‌های مختلفی در مطبوعات منتشر شده است.

رتبۀ جلد دوم کتاب «یا این یا آن» در گودریدز: 4.27 از 5.