ترز راکن

رمان «ترز راکن»، اثر امیل زولا
یک رمان ناتورالیستیِ کلاسیک. «تِرِز راکَن» (Thérèse Raquin) نخستین رمان امیل زولا، از سردمداران مکتب ناتورالیسم، است. زولا در رمان «ترز راکن»، چنانکه خود در مقدمه‌اش بر چاپ دوم این رمان توضیح داده، «طبع انسان‌ها» را زیر ذره‌بین گذاشته و مورد مطالعه قرار داده است. «ترز راکن» رمانی درباره نیروی غریزه و تأثیر سیستم عصبیِ آدمی و نیز تأثیر محیطی که انسان در آن رشد و پرورش یافته بر رفتارها و سرنوشت اوست.
انتشار چاپ اول متن اصلی رمان «ترز راکن» در سال 1867 خشم منتقدان را برانگیخت. رمان از چیزهایی سخن می‌گفت و صحنه‌ها و اعمالی را به تصویر می‌کشید که بیان و تصویرکردن‌شان در ادبیات داستانیِ رایج و مرسوم بی‌سابقه بود. منتقدانِ «ترز راکن» در مطبوعات مطالب تند و تیزی علیه آن نوشتند و این رمان را سخیف و چندش‌آور خواندند. زولا نیز واکنش نشان داد و بر چاپ دوم این رمان مقدمه‌ای نوشت و در این مقدمه توضیح داد که در «ترز راکن» به دنبال چه بوده و چه نگاه و طرز فکری را دنبال می‌کرده است.
زولا در رمان «ترز راکن» حیوان درون انسان را به صحنه آورده یا به تعبیری که خود از آن استفاده کرده «حیواناتی انسان‌گونه» خلق کرده است. او با نگاهی علمی و همچون یک جراح به تشریح شخصیت‌های داستانی خود پرداخته و جسم و غرایز و سلسلۀ اعصاب آن‌ها را زیر ذره‌بین گذاشته است.

مروری بر رمان ترز راکن
رمان «ترز راکن» داستان زنی به نام ترز است که به مردی به نام لوران دل می‌بازد و عشق میان آن‌ها به جنایت و جنون و تباهی می‌انجامد. عشق در رمان «ترز راکن» نه احساسی متعالی و شوری رمانتیک بلکه مِیلی غریزی و جسمانی است. زولا در «ترز راکن» سعی دارد نشان دهد که نیروی غریزه و سیستم عصبی انسان‌ها چگونه آن‌ها را به جانب جنایت و جنون سوق می‌دهد، بی‌آنکه آن‌ها اختیاری از خویش داشته باشند و بتوانند خلاف فرمانِ غریزه و سلسلۀ اعصابشان عمل کنند. شخصیت‌های «ترز راکن» جسم‌هایی هستند بر میز تشریح نویسنده‌ای که چون جراحی موشکاف به تشریح آن‌ها مشغول است تا اعمال آدمیان را با نگاهی علمی ریشه‌یابی کند. او آدم‌هایش را با همان دقت و ریزبینی‌ای وصف می‌کند که مکان‌ها و محیط و فضایی را که آدم‌ها در آن قرار دارند و زندگی و کار می‌کنند؛ شاید به این دلیل که زولا، به عنوان یک ناتورالیست، هم وراثت و ویژگی‌های فیزیولوژیکی انسان و هم محیط را عوامل تأثیرگذار بر خُلقیات و رفتارهای انسان می‌داند. زولا در «ترز راکن» مانند نقاشی ریزبین تیرگی‌ها و تلخی‌هایی را که در محیط پیرامون خود و روابط انسانی می‌بیند نقش می‌زند. تاریکی و تیرگی و بیماری و رنج و هوس و خشونت و ناکامی در کانون فضاسازی و شخصیت‌پردازی رمان «ترز راکن» قرار دارد.
در بخشی از این رمان می‌خوانید:
«مغازه گذر پن‌نف تا سه روز تعطیل بود. وقتی دوباره باز شد، تاریک‌تر و نمورتر از قبل به نظر می‌آمد. ویترین از گرد و غبار زرد شده بود، گویی سوگ خانه بر آن نیز نشسته بود. در پس شیشه‌های چرک، همۀ اجناس پخش و پلا بود. پشت کلاه‌های کتان که به آویزهای سه‌گوشِ زنگ‌زده‌ای آویزان بودند، چهره ترز رنگ‌پریده‌تر و مرده‌گون‌تر شده بود و بی‌حرکتی‌اش آرامشی شوم داشت.
خاله‌زنک‌هایِ گذر اشک تمساح می‌ریختند. زن بدلیجات‌فروش نیم‌رخِ تکیده بیوه جوان را همچون شی‌ءِ نادرِ جالب‌توجه و ترحم‌برانگیزی به تک‌تک مشتری‌هایش نشان می‌داد.
در آن سه روز، خانم راکن و ترز در بسترشان مانده بودند، بی‌آنکه با هم حرف بزنند یا حتی یکدیگر را ببینند. خراز پیر، روی بستر می‌نشست، به چند بالش تکیه می‌داد و با چشمانی گیج و ویج روبه‌رویش را می‌نگریست و در هپروت سیر می‌کرد. مرگ پسرش همچون ضربه‌ای سهمگین بر فرقش فرود آمده بود و انگار هوش از سرش پرانده بود. غرق در ورطۀ دل‌شکستگی، ساعت‌های متمادی، آرام و کرخت، در آن حال می‌ماند. گاهی نیز دچار تشنج می‌شد و می‌گریست، شیون می‌کرد یا هذیان می‌گفت. ترز، در اتاق کناری، انگار خواب بود. سرش را سمت دیوار گردانده و روانداز را تا روی چشمانش آورده بود. در همین حال، خشکیده و خاموش، دراز کشیده بود، بی‌آنکه هق‌هقی بدنش را بلرزاند و ملافه‌ای را که روی خودش انداخته بود بجنباند. گویی در تاریکیِ زیرِ روانداز درصدد پوشاندن افکاری بود که او را به بند کشیده بودند. سوزان که مسئول تیمار کردن آن دو زن بود، با بی‌حالی از بالین یکی به بستر دیگری می‌رفت، خرامان پاهایش را روی زمین می‌کشید، صورت موم‌زده‌اش را روی بستر آن دو خم می‌کرد، اما نه می‌توانست صورت ترز را برگرداند که از بی‌قراری تکان‌هایی ناگهانی می‌خورد و نه به خانم راکن دلداری دهد که تا صدایی رشتۀ افکار غم‌زده‌اش را پاره می‌کرد، اشکش روان می‌شد.»

درباره امیل زولا، نویسنده رمانِ ترز راکن
امیل ادوار شارل آنتوان زولا (Émile Édouard Charles Antoine Zola)، متولد 1840 و درگذشته به سال 1902، رمان‌نویس، روزنامه‌نگار، نمایشنامه‌نویس و شاعر فرانسوی بود. زولا یکی از مهمترین نویسندگان مکتب ناتورالیسم است. رمان برای زولا به مثابه میز تشریح بود. او در رمان‌هایش طبایع آدمیان را زیر ذره‌بین می‌برد و ریشه‌های وراثتی و فیزیولوژیکی رفتار انسان‌ها و نیز تأثیر محیط بر اعمال آدمی را نشان می‌داد و معتقد بود جبر غریزه و محیط است که سرنوشت آدمی را تعیین می‌کند. مجموعۀ بیست جلدی «روگن ماکار»، که زولا آن را به الگوی «کمدی انسانی» بالزاک و البته با رویکردی ناتورالیستی نوشت، از مشهورترین آثار اوست. از دیگر آثار مشهور زولا می‌توان به رمان «ژرمینال» اشاره کرد. زولا با نقاشی نیز آشنایی داشت و پل سزان، نقاش مشهور امپرسیونیست، از دوستان نزدیکش بود. ناتورالیسمی که زولا در آثارش از آن پیروی می‌کند متأثر از دیدگاه‌های داروین و کلود برنار است.
امیل زولا همچنین روزنامه‌نگاری سیاسی بود. یکی از مقالات روزنامه‌ایِ معروف او مقاله‌ای است به نام «من متهم می‌کنم». زولا در این مقاله علیه محاکمۀ افسری فرانسوی به نام آلفرد دریفوس، که به خیانت متهم شده بود، موضع گرفت. این مقاله برای زولا دردسر آفرید و باعث تبعیدش به لندن شد. دریفوس اما از اتهامش تبرئه شد و زولا یکی از کسانی بود که در تبرئۀ او نقشی مهم ایفا کرد.
امیل زولا برای دو دوره نخست جایزه نوبل ادبیات نامزد دریافت این جایزه شد اما نوبل ادبیات به او داده نشد.
از دیگر آثار زولا می‌توان به رمان‌های «نانا»، «آسوموار» و «شکست» اشاره کرد.

درباره ترجمۀ فارسی رمان ترز راکن
رمان «ترز راکن» با ترجمۀ محمد نجابتی و همراه با ترجمۀ مقدمۀ امیل زولا بر چاپ دوم این رمان در انتشارات فرهنگ معاصر منتشر شده است. محمد نجابتی، متولد 1372 در اصفهان، مترجم ایرانی و دارای لیسانس زبان و ادبیات فرانسه از دانشگاه شهید بهشتی و فوق لیسانس همین رشته از دانشگاه تهران است. از دیگر ترجمه‌های نجابتی می‌توان به «بیست‌هزار فرسنگ زیر دریاها»، «دورِ ماه»، «نه حوا، نه آدم»، «مسافرخانۀ سرخ» و «سه روز و یک زندگی» اشاره کرد.
رمان «ترز راکن» را محسن هنریار نیز به فارسی ترجمه کرده است. ترجمۀ هنریار از این رمان اولین بار در سال 1346 و در شرکت سهامی کتابهای جیبی منتشر شده است.

رتبۀ رمان «ترز راکن» در گودریدز: 3.73 از 5.