نسبت هنر و ایدئولوژی نزد والتر بنیامین

کتاب «نسبت هنر و ایدئولوژی نزد والتر بنیامین» نوشتۀ علی الماسی‌زند
پژوهشی در فلسفۀ والتر بنیامین با محوریت بررسی رویکرد او به رابطۀ هنر و ایدئولوژی. کتاب «نسبت هنر و ایدئولوژی نزد والتر بنیامین» کتابی است از علی الماسی‌زند که در آن از تلقی والتر بنیامین از هنر و زیبایی‌شناسی و رابطۀ اثر هنری با زیبایی از یک‌سو و ایده از سوی دیگر سخن رفته و از اینکه بنیامین نسبت میان هنر و ایدئولوژی را چگونه و از چه منظری می‌دیده است.
در کتاب «نسبت هنر و ایدئولوژی نزد والتر بنیامین»، ضمن پرداختن به مبحث محوری‌ای که مقصود پژوهش بوده، به شرح کلی زندگی و اندیشۀ بنیامین و نیز تعاریف گوناگون از مفهوم ایدئولوژی، به‌عنوان پیش‌زمینه‌ای برای ورود به موضوع اصلی کتاب، پرداخته شده است.
والتر بنیامین از فلاسفۀ مطرح نظریۀ انتقادی است و از فیلسوفانی که به‌ویژه در دهه‌های اخیر در میان اهل فلسفه و هنر و نقد هنری و ادبی در ایران مورد توجه واقع شده و هم نوشته‌هایش در این سال‌ها زیاد به فارسی ترجمه شده و هم درباره‌اش نوشته‌اند و در مباحث مربوط به زیبایی‌شناسی و سیاست به نظریاتش ارجاع داده‌اند.
در کتاب «نسبت هنر و ایدئولوژی نزد والتر بنیامین»، از خلال بررسی دیدگاه بنیامین درباره رابطۀ میان هنر و ایدئولوژی، از تقابلی معروف در زمینۀ تولید اثر هنری سخن رفته که همان تقابل میان «هنر برای هنر» و «هنر متعهد» است و از رویکرد والتر بنیامین به این تقابل.

مروری بر کتاب «نسبت هنر و ایدئولوژی نزد والتر بنیامین»
کتاب «نسبت هنر و ایدئولوژی نزد والتر بنیامین» از مقدمه، چهار فصل و مؤخره‌ای با عنوان «فرجام سخن (سه پاسخ موجز به سه پرسش مهم)» تشکیل شده است. فصل‌های چهارگانۀ این کتاب عبارتند از: «درباره‌ی والتر بنیامین»، «ایدئولوژی و ضد ایدئولوژی»، «مواجهه‌ی والتر بنیامین (به‌مثابه‌ی یک فیلسوف هنر) با ایدئولوژی» و «جمع‌بندی یافته‌های مربوط به مؤلفه‌های ایدئولوژیک و ضد ایدئولوژی در آرای بنیامین».
آنچه در کتاب «نسبت هنر و ایدئولوژی نزد والتر بنیامین» در مرکز توجه واقع شده، چنانکه از توضیح نویسنده در مقدمۀ این کتاب نیز برمی‌آید، تناقض‌هایی است که در مواجهۀ بنیامین با مقولۀ ایدئولوژی و نسبت هنر با آن به چشم می‌آید. نویسنده معتقد است که از مجرای همین تناقض و با درک آن در چارچوب نظری بنیامین است که می‌توان دیدگاه بنیامین در باب نسبت هنر و ایدئولوژی را فهم کرد. در این کتاب از امکان تعریفی خاص از ایدئولوژی نزد بنیامین سخن رفته که در چارچوب آن بنیامین رویکردهایی متناقض به هنر و زیبایی‌شناسی را یک‌جا گرد می‌آورد و همین باعث می‌شود که هم طرفدار هنر برای هنر بنماید و هم طرفدار هنر متعهد. در کتاب «نسبت هنر و ایدئولوژی نزد والتر بنیامین» نویسنده در جست‌وجوی تعریفی از ایدئولوژی در نزد بنیامین است که به بنیامین امکان می‌دهد هم مدافع هنر برای هنر و هنر زیبا باشد و هم مدافع هنر متعهد و ایده‌باورانه.
در فصل اول کتاب «نسبت هنر و ایدئولوژی نزد والتر بنیامین»، ضمن شرح کوتاه زندگی بنیامین، از اندیشۀ این فیلسوف آلمانی و نسبت او با مکتب فرانکفورت سخن رفته است.
فصل دوم به ارائۀ تعاریف مختلف ایدئولوژی و نسبت اندیشۀ بنیامین با این مفهوم و نیز بررسی مفهوم ضد ایدئولوژی اختصاص دارد.
در فصل سوم کتاب «نسبت هنر و ایدئولوژی نزد والتر بنیامین» رد و تأیید ایدئولوژی در نظرات و اندیشه‌های والتر بنیامین پیگیری شده است.
فصل چهارم و پایانی کتاب به جمع‌بندی آنچه در فصل‌های پیشین در باب ایدئولوژی و ضد ایدئولوژی در نظریات بنیامین مطرح شده است اختصاص دارد تا پاسخی برای آنچه مسئلۀ اصلی کتاب است یافته شود.
در بخشی از کتاب «نسبت هنر و ایدئولوژی نزد والتر بنیامین» می‌خوانید: «بنیامین، به‌مثابه‌ی یک زیبایی‌شناس، که در باب تحقق امر زیبا در بستر هنر کاملاً گرایش‌هایی کانتی داشت، لزوم خودآیینی و بی‌غایتی و سفارشی نبودن آثار هنری را [و حتی تا حدی توجه به نوعی از "هنر برای هنر" آن‌چنان‌که در مقاله‌ی "سورئالیسم" می‌گوید]، برای حفظ کیفیت و اصالت اثر، به رسمیت می‌شناخت، بنیامین اینجا به صراحت در مقابل رویکرد هگلی و تمام رویکردهای متعارف ایدئولوژیک قرار می‌گیرد. درنتیجه، ایده‌باوری بنیامین به گونه‌ای است که به زیبایی و فرم اثر هنری لطمه نمی‌زند. براساس نوشته‌های خود او، در سه مقاله‌ی "سورئالیسم"، "مؤلف به‌مثابه‌ی تولیدکننده" و "روایتگر"، اصلاً، برای انتقال صحیح و کامل محتوا، باید توجه ویژه به فرم و ظهور امر زیبا در اثر داشت. او آن‌چنان‌که پیش‌تر هم ذکر شد به چیزی قریب "فرم ایدئولوژیک" اشاره دارد، یعنی فرمی که بتواند کار محتوایی کند. واضح است که بنیامین ایده‌باور بوده و به دنبال کاربرد هنر برای تحقق انضمامیِ "ایده" بوده، اما تفاوتش با ایدئولوژیست‌های متعارف این است که قصد ندارد این کار را به هر قیمتی انجام دهد و اولویت را به کیفیت، اصالت و زیبایی اثر هنری می‌دهد. او در جای‌جای نوشته‌هایش تلاش دارد تا نشان دهد چطور می‌توان بدون تجاوز به ساحت امر زیبا، بدون از بین بردن هاله، بدون تولید اثر مبتذل و سفارشی و بدون بگیر و ببند و زندان و تهدید هنرمند، با به رسمیت شناختن خودآیینی، اثری از نظر هنری زیبا، کامل و اصیل خلق کرد و در عین حال "ایده" یا محتوای مورد نظر را به نحو احسن انتقال داد. گویی آنچه بنیامین در تمام حیات علمی‌اش به دنبال آن می‌گشت، چیزی نبود جز: "هنرِ زیبایِ ایده‌باورانه".»
کتاب «نسبت هنر و ایدئولوژی نزد والتر بنیامین» در انتشارات نقد فرهنگ منتشر شده است.

درباره علی الماسی‌زند، نویسنده کتاب «نسبت هنر و ایدئولوژی نزد والتر بنیامین»
علی الماسی‌زند، متولد 1366 در تهران، مترجم و پژوهشگر ایرانی و دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد فلسفۀ هنر در دانشگاه علامه طباطبایی است. کتاب «نسبت هنر و ایدئولوژی نزد والتر بنیامین» اولین کتاب تألیفی اوست. او همچنین کتاب «بحث در باب تجربۀ (فرا) روانی: قوه انسانی یا توهم انسانی؟» را به فارسی ترجمه کرده است.