متفکران بزرگ نشانه شناسی

کتاب «متفکران بزرگ نشانه‌شناسی» با ویراستاری آخیم اِشباخ و یورگن ترابانت
History of Semiotics
تحلیلِ مهم‌ترین رویکردهای نشانه‌شناسی را می‌توانید در کتاب «متفکران بزرگ نشانه‌شناسی» مطالعه کنید. نشانه‌شناسی به معنی مطالعۀ نمادها و نشانه‌هاست و از واژۀ یونانی σημείον (سِمِئیون) به معنی نشانه گرفته شده است. علم نشانه‌شناسی به مطالعه، ساخت و شکل‌گیری نشانه‌ها، همچنین دلالت‌ها، استعاره‌ها و رمزگان مربوط می‌شود. فردینان دو سوسور زبان‌شناس سوئیسی با سخنرانی‌های زبان‌شناسی در دانشگاه ژنو آغازگر مسیر بود. پس از مرگش شاگردان او اندیشه‌های او را با نام دروسی در زبان‌شناسی عمومی گردآوری و منتشر کردند. نشانه‌شناسی دانشی بینارشته‌ای است که در حوزه‌های متفاوت مورد استفاده واقع می‌شود. کتاب «متفکران بزرگ نشانه‌شناسی» با ویراستاری آخیم اِشباخ و یورگن ترابانت در زمینه فرایندهای نشانه‌ای کندوکاو می‌کند. نشانه‌شناسی در کشورهای آلمانی زبان از عصر روشنگری به بعد تحت عنوان علم نشانه‌ها دنبال شده و در طول قرن گذشته دچار تغییر و تحولاتی بوده است. کتاب با مقالاتی پیرامون مسائل کلی نظری و روش‌شناختی تاریخچه‌ای از اندیشه و شکل‌گیری نشانه‌شناسی را گردآوری کرده است.
مروری بر کتاب «متفکران بزرگ نشانه‌شناسی»
کتاب «متفکران بزرگ نشانه‌شناسی» مجموعه‌ای از مقالات است و با مقدمه‌ای مخاطب را با نشانه‌شناسی و تاریخچه آن آشنا می‌کند. سوسور و پرس از متفکران نشانه‌شناسی هستند که کتاب به آن پرداخته است. سوسور همزمان با پرس در آمریکا روش نشانه‌شناسی خود را در سوئیس ارائه کرد. اندیشه‌ای که او بنیان نهاد اینگونه بود که در آن نشانه از دوگانۀ نشانگر و نشانداده ساخته می‌شود. دوگانه‌ای که بعدها مورد نقد پساساختگرایان و ساختار‌شکنانی چون دریدا قرار گرفته است.
فصل اول کتاب با عنوان «خطوط اساسی نشانه‌شناسی پرس» خواننده را با مبانی نشانه‌شناسی پرس، مراحل بنیان‌گذاری نشانه‌شناسی، اهمیت و عام‌بودگیِ نشانه‌شناسی پرس و جنبه‌هایی از نظریۀ پرس در بابِ اجماع آشنا می‌کند. قبل از اینکه کتاب فصل دوم را آغاز کند با ضمیمه‌ای که «فصل سوم از کتاب پرس: راهنمایی برای سرگشتگان» نام دارد به پدیدارشناسی و مقولات آن پرداخته است. فصل دوم کتاب «چارلز موریس و بنیان‌های رفتاریِ نشانه‌شناسی» است که در آن مواردی نظیر مراحل یک کنش، ابعاد دلالت، گونه‌های نشانه و دیگر موارد شرح داده می‌شود. فصل بعدی کتاب به فردینان دو سوسور اختصاص دارد. عنوان فصل «فردینان دو سوسور و بالشِ نشانه‌شناسی» است. در این قسمت ابتدا مخاطب کمی با زندگینامه سوسور آشنا می‌شود و سپس با دسته‌بندی نشانه‌شناسی و زبان‌شناسی سوسور مقولات آن برای مخاطب ارائه می‌شود. پس از این قسمت ضمیمه دیگری با عنوان «فصل سوم از ساختارگرایی و نشانه‌شناسی» وجود دارد که در آن ساختارهای ادبیات شرح داده شده است. «لویی یلمزلف: گلوسماتیک چونان نشانه‌شناسی عمومی»، «تأثیر رومن یاکوبسن بر رشد و بالش نشانه‌شناسی» و «کارل بولر» عناوین فصل‌های چهارم تا ششم کتاب متفکران بزرگ نشانه‌شناسی» هستند.
در بخشی از کتاب می‌خوانیم:
سرانجام پرسشی مطرح می‌شود: آیا میان نشانه‌های طبیعی و قراردادی رابطه‌ای هست؟ در میان کسانی که نخستین‌بار به بحث دربارۀ رابطه‌ای احتمالی میان این دو دسته از نشانه‌ها می‌پردازند رواقیان بوده‌اند. رواقی‌گری مکتبی فلسفی در یونان باستان بوده است که پیرامون 308 پیش از میلادی سر برمی‌آورد. بنا به استدلال رواقیان، همان‌طور که نشانه‌های طبیعی چیزی درون‌زاد و ذاتی دربارۀ حالت‌های زیست‌شناختی آشکار می‌سازند، نشانه‌های قراردادی ـ مثلا عوارض جسمانی و واژه‌ها ـ گونه‌ای پیوند در کار است؟ نشانه‌شناسان همواره دربارۀ این پرسش به بحث و مجادله پرداخته‌اند. آگوستین قدیس (354 ـ 430 میلادی)، یکی از پدران و فلاسفۀ کلیسا در دوران صدر مسیحیت، در میان نخستین کسانی است که در اثر خود موسوم به دربارۀ آموزۀ مسیحی به سود تفاوتی بنیادین میان این دو دسته نشانه استدلال می‌کند. وی این‌طور مطرح می‌سازد که نشانه‌های طبیعی (سیگنا ناتورالیا) از نشانه‌های قراردادی متمایزند، چه فراوردۀ طبیعت‌اند و هم از این‌رو فاقد نیت‌مندی هستند. چنین نشانه‌هایی نه تنها شامل عوارض جسمانی می‌شوند، بلکه همچنین خش‌خش برگ‌ها، رنگِ گیاهان، علائمی که جانوران از خود بیرون می‌دهند و غیره را نیز در برمی‌گیرند. از سوی دیگر، نشانه‌های قراردادی (سیگنا داتا) فرآوردۀ قصد و نیت انسانی‌اند. این‌ها نه‌تنها واژه‌ بلکه ژست‌ها و نماد پرشماری را نیز شامل می‌شوند که انسان‌ها برای نیاز‌‌های روان‌شناختی، اجتماعی و ارتباطی خود ابداع کرده‌اند. دست‌ آخر این که آگوستین قدیس معجزات را پیام‌هایی از سوی خدا و در نتیجه نشانه‌هایی مقدس در نظر می‌گرفت. این نشانه‌ها را فقط بر اساس ایمان می‌توان فهمید، هر چند چنین فهمی خود تا اندازه‌ای بر پایۀ تفسیرهای فرهنگی خاص از آن‌ها استوار است.
درباره ویراستار کتاب «متفکران بزرگ نشانه‌شناسی»
آخیم اِشباخ نشانه‌شناس آلمانی بود که سال 1948 به دنیا آمد. او تا سال 2015 در دانشگاه دویسبورگ اسن استاد علوم ارتباطات بود. اِشباخ به نظریه و تاریخ نشانه‌شناسی علاقه‌مند بود. آخیم اشباخ بیشتر نگران آثار کارل بولر و چارلز سندرز پیرس بود به همین جهت دارایی خود را مورد ارزیابی قرار داد و از همان برای ویرایش کامل آثار بولر بهره برد.
درباره ترجمه فارسی کتاب «متفکران بزرگ نشانه‌شناسی»
کتاب «متفکران بزرگ نشانه‌شناسی» را مجتبی پردل به فارسی ترجمه کرده است. نشر ترانه چاپ و نشر کتاب را برای دوستداران مطالعات نشانه‌شناسی به عهده داشته است.