مو حنایی و چند داستان کوتاه

کتاب «مو حنایی و چند داستان کوتاه» اثر ژول رنار
موقعیت‌هایی پر از طنز، اندوه، شاعرانگی و البته در مواردی هم خشونت و بی‌رحمی به‌روایت ژول رِنار، نویسنده قدیمی فرانسوی. کتاب «مو حنایی و چند داستان کوتاه» ترجمه‌ای‌ست از معروف‌ترین اثر داستانی ژول رنار به نام «مو حنایی» به‌علاوه داستان‌های دیگری از او.
داستان «مو حنایی»، چنانکه در پیش‌گفتار مهستی بحرینی بر کتاب «مو حنایی و چند داستان کوتاه» اشاره شده، رمانی‌ست اتوبیوگرافیک و برگرفته از تجربۀ زیستۀ ژول رنار در دوران کودکی و در کنار مادر و پدر و خواهر و برادرش.
داستان‌های دیگر کتاب «مو حنایی و چند داستان کوتاه» داستان‌هایی‌اند که رنار در آن‌ها زندگی روزمره را روایت می‌کند و حین روایتِ لحظات زندگی روزمره، خواننده را با نگاهی که آمیزه‌ای از طنز و شفقت و واقع‌بینی و شاعرانگی است به نکاتی باریک‌تر از مو در متن زندگی روزمره و چیزهایی که شاید آدم در واقعیت، بی‌اعتنا از کنارشان عبور کند توجه می‌دهد.

مروری بر کتاب «مو حنایی و چند داستان کوتاه»
کتاب «مو حنایی و چند داستان کوتاه» از رمان «مو حنایی» و یازده داستان کوتاه تشکیل شده است. یازده داستان کوتاهی که در کتاب «مو حنایی و چند داستان کوتاه» گردآوری و در کنار رمان «مو حنایی» ترجمه و منتشر شده‌اند عبارتند از: «زن غریبه»، «نجّار»، «دیدار با شاعر»، «برف»، «شکارچی»، «برادر یا نامزد»، «شکسته‌بند»، «کیک خراب»، «شناور دام»، «دختربازی» و «ماریِت».
رمان «مو حنایی»، که اولین داستان کتاب «مو حنایی و چند داستان کوتاه» است، چنانکه پیش‌تر اشاره شد، یک اثر اتوبیوگرافیک است و همان‌طور که در توضیح مهستی بحرینی در مقدمۀ ترجمۀ فارسی کتاب اشاره شده، ژول رنار آن را در انتقام از بدرفتاری‌هایی که مادرش در حقّ او کرده نوشته است و در واکنش به بدرفتاری‌های مادرِ رنار با عروسش، یعنی همسر ژول رنار.
اما، برخلاف سبک رایج آثار اتوبیوگرافیک، در رمان «مو حنایی» با یک راوی اول‌شخص که زندگی خودش را به‌شیوه‌ای داستانی روایت کند و با تخیل خود به وقایع پروبال بدهد سروکار نداریم. رمان «مو حنایی» را یک راوی سوم‌شخص روایت می‌کند و گویی ژول رنار در این رمان از بیرون و از منظر یک راوی خونسرد و بی‌طرف به کودکی خود و موقعیت و جایگاه نه‌چندان مطلوبش در میان خانواده می‌نگرد.
شخصیت اصلی رمان «مو حنایی» پسرکی از خانواده‌ای مرفه است که در داستان او را با لقب «مو حنایی» می‌شناسیم و این لقب را مادر پسرک روی او گذاشته است. مادرِ مو حنایی زنی به نام خانم لوپیک است که بی‌رحمانه همۀ کارهای سخت را به کولِ پسر کوچک‌ترش، که همان «مو حنایی» است، می‌اندازد و بقیۀ اعضای خانواده هم با مو حنایی همین رفتار را دارند و او را تحقیر می‌کنند. خواهر و برادر مو حنایی از زیرِ کارها درمی‌روند و همۀ کارهای سخت و ناجور را گردن مو حنایی می‌اندازند و پدر خانواده هم با آن‌ها همسو و همدست است.
مو حنایی در میان خانواده تنهاست و کسی به احساساتش وقعی نمی‌نهد و او مجبور است خودش راهکارهایی برای محافظت از خود دربرابر خانواده‌اش پیدا کند. ژول رنار این موقعیت تلخ را نه با تغزل و اندوه، بلکه با طنزی سرد و خشن و البته تأثیرگذار و گزنده بیان می‌کند.

درباره ژول رنار، نویسنده کتاب «مو حنایی و چند داستان کوتاه»
پی‌یر - ژول رِنار (Pierre-Jules Renard)، متولد 1864 و درگذشته به‌سال 1910، نویسنده فرانسوی و از اعضای آکادمی گنکور است. از رنار مجموعه‌ای از آثار داستانی و نمایشنامه و نیز دو اثر غیرداستانی، که یکی از آن‌ها مجموعۀ یادداشت‌های روزانۀ اوست، به‌جا مانده است.
ژول رنار در شالون – دو – مِن به دنیا آمد. دو ساله بود که همراه خانواده‌اش به زادگاه پدرش، نی‌یِور، رفت. پدرش پیمانکار ساختمان بود و در نی‌یِور شهردار شد و خود ژول رنار هم بعدها شهردار نی‌یِور شد.
رنار از سال 1881 ساکن پاریس شد. ابتدا می‌خواست در پاریس ادامۀ تحصیل دهد اما در رشتۀ فلسفه آن‌قدرها موفق نبود و همین باعث شد که تحصیل را رها کند. اما در پاریس ماند. با شغل‌هایی پراکنده و اندک‌پولی که پدرش برایش می‌فرستاد زندگی‌اش را بخورونمیر سپری می‌کرد و با سخت‌کوشی می‌خواند و می‌نوشت. سرانجام توانست به محافل ادبی راه یابد و بعضی شعرهایش هم در کمدی فرانسز خوانده شد.
در سال 1888 رنار با دختری به نام ماری مورنو ازدواج کرد. حاصل ازدواج او پسری به نام پی‌یر فرانسوا و دختری به نام ژول ماری بود. ازدواج با ماری مورنو، که سیصد هزار فرانک به او ارث رسیده بود، شرایطی برای رنار فراهم کرد که بتواند مجموعه‌ای از داستان‌هایش را به نام «جنایت در دهکده» چاپ کند و همچنین به‌طور مداوم به نوشتن بپردازد.
از آثار رنار می‌توان به «شبانی‌ها»، «طفیلی» و «تاریخ طبیعی‌ها» اشاره کرد. کتاب «تاریخ طبیعی‌ها»ی او، که تصویرگر آن تولوز لوترک، نقاش معروف فرانسوی، بود، از دید منتقدان بهترین اثر ژول رنار است. موریس راول، آهنگساز مشهور فرانسوی، برای پنج داستان این کتاب آهنگ ساخته و خود رنار بر اساس این کتاب نمایشنامه‌ای به نام «آقای ورنه» نوشته است.
ژول رِنار نویسنده‌ای است که آندره ژید از او به‌عنوان نویسنده‌ای کلاسیک یاد کرده و نوشته است که آثار رنار را با لذت می‌خواند.

درباره ترجمۀ فارسی کتاب «مو حنایی و چند داستان کوتاه»
کتاب «مو حنایی و چند داستان کوتاه» با ترجمۀ مهستی بحرینی و پیش‌گفتاری از مترجم در معرفی ژول رنار و آثار و سبک نویسندگی او و نیز معرفی رمان «مو حنایی»، در انتشارات نیلوفر منتشر شده است.
مهستی بحرینی، متولد 1317 در آمل، مترجم، شاعر و استاد دانشگاه ایرانی است. او دارای دکترای زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران است و آثار داستانی و غیرداستانی مطرحی را از فرانسه به فارسی ترجمه کرده است.
بحرینی در سال 1350 به فرانسه سفر کرد و سپس چند سالی به تدریس در دانشگاه تونس پرداخت. در ایران مدتی در سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران کتابدار بود و مدتی هم مسئولیت بنیاد شاهنامۀ فردوسی را به‌عهده داشت. او کار ترجمه را از دهۀ 60 خورشیدی آغاز کرد.
مهستی بحرینی ترجمه‌های متنوعی از نویسندگان کلاسیک و مدرن فرانسه و نیز ترجمه‌هایی از نویسندگان غیرفرانسوی را در کارنامۀ کاری خود دارد و به‌جز ادبیات، در حوزه فلسفه هم ترجمه کرده است.
از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «اعترافات»، «مائده‌های زمینی و مائده‌های تازه»، «مادام بوآری»، «زمستان سخت»، «دگرگونی»، «عصیانگر (انسان طاغی)»، «هستی و نیستی»، «در جستجوی مولانا»، «از کتاب رهایی نداریم»، «خنده: جستار در معنی امور خنده‌آور» و «شغل پدر» اشاره کرد.
از مهستی بحرینی مجموعه شعری هم به نام «در کسوت ابر» منتشر شده است.

رتبۀ کتاب «مو حنایی و چند داستان کوتاه» در گودریدز: 3.45 از 5.