بر استخوان های مردگان

کتاب «بر استخوان‌‌های مردگان» اثر الگا توکارچوک
یک رمان جنایی – معماییِ رازآلود از اُلگا توکارچوک، نویسنده مطرح لهستانی و برنده جایزه نوبل ادبیات. کتاب «بر استخوان‌های مردگان»، با عنوان اصلی Prowadź swój pług przez kości umarłych و عنوان انگلیسی Drive Your Plow Over the Bones of the Dead، از آثار مهم و معروف اُلگا توکارچوک است.
توکارچوک در کتاب «بر استخوان‌های مردگان» ما را با خود به درون دنیایی مخوف و وهمناک و رازآلود و جنایتبار می‌برد.
عنوان کتاب «بر استخوان‌های مردگان»، چنانکه کاوه میرعباسی در ابتدای ترجمۀ فارسی این رمان اشاره کرده، از سروده‌های ویلیام بلیک، شاعر و نقاش مشهور بریتانیایی قرن‌های هجدهم و نوزدهم میلادی، گرفته شده است.
براساس کتاب «بر استخوان‌های مردگان» در سال 2017 فیلمی با عنوان «غنایم شکار»، به‌کارگردانی آگنیشکا هولاند، کارگردان لهستانی، ساخته شده است. این فیلم، که با عنوان «ردِ جانور» پخش جهانی شد، جایزه آلفرد بائوئر را، که بخشی از جوایز خرس نقره‌ای جشنواره فیلم برلین است و به فیلم‌هایی تعلق می‌گیرد که چشم‌اندازهایی تازه را به روی هنر سینما باز می‌کنند، از جشنواره فیلم برلین دریافت کرد.
متن اصلی کتاب «بر استخوان‌های مردگان» اولین بار در سال 2009 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «بر استخوان‌های مردگان»
کتاب «بر استخوان‌های مردگان»، چنانکه پیش‌تر اشاره شد، یک رمان جنایی – معمایی با حال‌وهوایی وهمناک و مخوف و رازآلود است. راوی و شخصیت اصلی کتاب «بر استخوان‌های مردگان» زنی‌ست به نام یانینا که از دردهای جسمی ناشی از ورود به سالخوردگی رنج می‌برد. یانینا ساکن ویلایی در یک روستا و علاقمند به طالع‌بینی براساس ستارگان و صور فلکی و نیز علاقمند به حیوانات و منزجر و خشمگین از کسانی‌ست که حیوانات را غیرقانونی شکار می‌کنند و به حیوانات آزار می‌رسانند. همسایۀ یانینا، مردی که او اسمش را «پاگُنده» گذاشته و در همان ابتدای رمان خبر مرگش به یانینا می‌رسد، آدمی از همین قماش بوده و حیوانات را غیرقانونی شکار می‌کرده و به سگ خود آزار می‌رسانده و برای همین یانینا از او به پلیس شکایت کرده بوده است.
کتاب «بر استخوان‌های مردگان» با آمدن خبر مرگ «پاگُنده» و رفتن راوی، به‌همراه همسایه‌ای دیگر، بالای سر جسد او آغاز می‌شود و این دروازه ورود به جهان غریبی‌ست که توکارچوک در کتاب «بر استخوان‌های مردگان» برای ما تدارک دیده است؛ جهانی انگار یَخین و سراسر اندوه و مالیخولیا و مرگ.
راوی کتاب «بر استخوان‌های مردگان» درباره قتل‌هایی که در نزدیکی‌اش اتفاق می‌افتد عقاید غریبی دارد. البته او آدمی‌ست که کسی هشدارها و شکایت‌هایش را جدی‌ نمی‌گیرد. راوی سخت از بی‌اعتنایی دیگران به هشدارها و نگرانی‌هایش خشمگین است. احساس می‌کند همه او را پیرزنی شیرین‌عقل می‌پندارند و می‌خواهند از سرِ خود بازش کنند.
در کتاب «بر استخوان‌های مردگان» همراه نویسنده به درون ذهن غریب یانینا می‌رویم و جهان و آدم‌ها را از منظر او به تماشا می‌نشینیم و همراه با او در کار جهان و آدم‌ها و جانوران و طبیعت و کهکشان و سیارات تأمل می‌کنیم و با دردهای جسم و روح انسان مواجه می‌شویم. با خواندن کتاب «بر استخوان‌های مردگان» چه‌بسا از خود بپرسیم به‌راستی کدام‌یک دیوانه‌ترند؟ یانینای تنها یا دیگرانی که او را دیوانه و خرفت می‌پندارند؟ قضاوت البته با خواننده است.
کتاب «بر استخوان‌های مردگان» از آن دست رمان‌هایی‌ست که هم با خلق قصه‌ای پرکشش خواننده را با خود همراه می‌کند و هم با طنزی تلخ و سیاه او را به تأملی انتقادی در جهان و مناسبات آدم‌ها با یکدیگر و نیز مناسبات‌شان با طبیعت و حیات وحش فرامی‌خواند.
توکارچوک در کتاب «بر استخوان‌های مردگان» خواننده را بر مرز میان عقل و جنون راه می‌برد و در این نقطۀ مرزی بسی چیزها را به او نشان می‌دهد که چه‌بسا در نگاه عادی و عادت‌شده به چشم نیایند.
دست آخر اینکه در سراسر کتاب «بر استخوان‌های مردگان» تأثیر ویلیام بلیکِ شاعر مشهود است.

درباره اُلگا توکارچوک، نویسنده کتاب «بر استخوان‌های مردگان»
اُلگا ناوُجا توکارچوک (Olga Nawoja Tokarczuk)، متولد 1962، داستان‌نویس، جُستارنویس، شاعر، روانشناس، فیلمنامه‌نویس، روشنفکر و فعال اجتماعی لهستانی و برنده جایزه نوبل ادبیات سال 2018 است.
توکارچوک تحصیلکرده روانشناسی در دانشگاه ورشو است. او از سال 1997 نویسنده‌ای تمام‌وقت است و خودش گفته که این راه را تحت تأثیر شعری از ویلیام بلیک برگزیده است.
از دیگر آثار اُلگا توکارچوک می‌توان به رمان‌های «گریزها» و «کتاب‌های یعقوب» و داستان بلند «بچه‌های سبز» اشاره کرد.
اُلگا توکارچوک در سال 2018 جایزه نوبل ادبیات را دریافت کرد. چنانکه کاوه میرعباسی در آغاز ترجمۀ فارسی کتاب «بر استخوان‌های مردگان» نوشته است کمیتۀ نوبل این جایزه را به‌خاطر «تخیل روایی» توکارچوک «که، با شور و شوق دایره‌المعارف‌گونه، گذر از مرزها را بسان شیوه‌ی زندگانی می‌نمایاند» به او اهدا کرده است.
توکارچوک در سال 2018، علاوه بر جایزه نوبل ادبیات، جایزه من بوکر را نیز گرفت. این جایزه بابت ترجمۀ انگلیسی رمان «گریزها» به او داده شد.

درباره ترجمۀ فارسی کتاب «بر استخوان‌های مردگان»
کتاب «بر استخوان‌های مردگان» با ترجمۀ کاوه میرعباسی و یادداشت و توضیحی از مترجم درباره اُلگا توکارچوک و ترجمۀ فارسی کتاب، در نشر چشمه منتشر شده است.
میرعباسی، چنانکه خود در ابتدای ترجمۀ فارسی کتاب «بر استخوان‌های مردگان» توضیح داده است، این رمان را با استفاده از ترجمه‌های اسپانیایی، انگلیسی و فرانسه به فارسی ترجمه کرده است.
کاوه میرعباسی، متولد 1334، مترجم ادبی و داستان‌نویس ایرانی است. میرعباسی کار داستان‌نویسی و ترجمه را از دوازده سالگی و با مجلۀ «کیهان بچه‌ها» آغاز کرد. در چهارده سالگی در ترجمۀ مجموعه افسانه‌های ملل با انتشارات امیرکبیر همکاری کرد و ترجمه‌اش در سال 1350 در این انتشارات منتشر شد. در هجده سالگی به فرانسه رفت که حقوق بخواند اما این رشته را رها کرد و برای خواندن سینما به رومانی و سپس، برای ادامۀ تحصیل در این رشته و گرفتن دکترای سینما، به اسپانیا رفت اما مشکلات مالی نگذاشت که تز دکترای خود را، با عنوان «تعلیق در ادبیات و سینما»، به انجام برساند.
میرعباسی در سال 1360، بعد از نوزده سال زندگی در خارج از کشور، به ایران برگشت و کار ترجمه را ادامه داد. او به سه زبان اسپانیایی، فرانسه و انگلیسی مسلط است و آثار بسیاری را از ادبیات داستانی کلاسیک و مدرن جهان به فارسی برگردانده است. ادبیات پلیسی یکی از تخصص‌ها و حوزه‌های علاقمندی کاوه میرعباسی است. او دبیری ترجمۀ دو مجموعۀ پلیسی، یکی «دایره هفتم» برای انتشارات نیلوفر و دیگری «ادبیات پلیسی امروز جهان» برای نشر قطره، را به عهده داشته است.
میرعباسی خود نیز رمانی پلیسی – معمایی با عنوان «سین مثل سودابه» نوشته و منتشر کرده است.
او همچنین آثاری از گابریل گارسیا مارکز، مثل رمان‌های «صد سال تنهایی» و «عشق در روزگار وبا» و خاطرات او را، با عنوان «زنده‌ام که روایت کنم»، از زبان اسپانیایی به فارسی ترجمه کرده است.
از دیگر ترجمه‌های کاوه میرعباسی می‌توان به کتاب‌های «کمدی الهی»، «نازارین»، «پدرو پارامو»، «1984»، «صلیب آبی و شش داستان دیگر»، «بچه‌های سبز»، «همه‌ی اسب‌های زیبا» و «قتل در کمیته مرکزی» اشاره کرد.
او همچنین با همکاری اسماعیل عباسی کتابی درباره عکاسی، با عنوان «نقد عکس: درآمدی بر درک تصویر» ترجمه کرده است.
از کاوه میرعباسی، به‌جز رمان پلیسی – معمایی «سین مثل سودابه» که به آن اشاره شد، دو اثر داستانی دیگر نیز به‌ نام‌های «هفت روز نحس» و «پایان خوش ناتمام»، که اولی مجموعه داستان و دومی رمان است، منتشر شده است. از او همچنین کتابی در حوزه طنز، با عنوان «چه کردند ناموران»، به چاپ رسیده است.
از کتاب «بر استخوان‌های مردگان» دو ترجمۀ دیگر نیز منتشر شده‌ است. یکی از این ترجمه‌ها با عنوان «با گاوآهن استخوان مردگان را شخم بزن» با ترجمۀ دنیس آژیری در انتشارات مروارید و دیگری با عنوان «استخوان مردگان را شخم بزن» با ترجمۀ هانیه مهرمطلق در نشر گویا منتشر شده است.

رتبۀ کتاب «بر استخوان‌های مردگان» در گودریدز: 3.96 از 5.