تاریخ انتقادی 4: مطالعات فرهنگی در ایران

کتاب «مطالعات فرهنگی در ایران» نوشتۀ هادی آقاجانزاده
پژوهشی دربارۀ مطالعات فرهنگی در ایران و جریان‌ها و گفتمان‌ها و منازعات مختلف مرتبط با آن. کتاب «مطالعات فرهنگی در ایران: هم‌آیندی‌های یک سیاست دانش» تحقیقی تاریخی است که با رویکرد مبتنی بر تاریخ انتقادی، به کندوکاو در چگونگی و زمینه‌های شکل‌گیری مطالعات فرهنگی در ایران سال‌های بعد از انقلاب می‌پردازد و با رویکردی نقادانه، نمودهای مطالعات فرهنگی و شرایط کنونیِ این دانش در ایران را مورد بررسی قرار می‌دهد و از این رهگذر، امکانی برای تأمل درباب امکان‌های پیشِ روی مطالعات فرهنگی در ایران را فراهم می‌آورد.
کتاب «مطالعات فرهنگی در ایران»، چنانکه هادی آقاجانزاده در مقدمۀ این کتاب توضیح می‌دهد، در اصل، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد او در دانشگاه علم و فرهنگ بوده که بعد از بازنویسی و تغییراتی مختصر، به‌صورت کتاب منتشر شده است.

مروری بر کتاب «مطالعات فرهنگی در ایران»
هادی آقاجانزاده در کتاب «مطالعات فرهنگی در ایران» هم به امکان‌های معرفت‌شناختی شکل‌گیری مطالعات فرهنگی در ایران پرداخته و هم از نمودهای آن در ایران سخن گفته است.
کتاب «مطالعات فرهنگی در ایران» با نگاه به هم‌آیندی‌هایی که در مقطعی مشخص از تاریخ، شکل‌گیری مطالعات فرهنگی در ایران را ممکن کرده‌اند و نیز هم‌آیندی‌هایی که بعداً به مسیر آن جهت داده‌اند، نمودهای مطالعات فرهنگی در ایران را مرتبط با امکان‌های معرفت‌شناختی شکل‌گیری آن مورد بررسی نقادانه قرار داده است.
کتاب «مطالعات فرهنگی در ایران» مبتنی بر مطالعات آرشیوی و نیز گفت‌وگو با گروهی از استادان و دانشجویان و محققان و شخصیت‌هایی است که به‌نحوی در جریان شکل‌گیری مطالعات فرهنگی در ایران نقش و حضور داشته‌اند و بر گفتمان‌های مرتبط با مطالعات فرهنگی اثر گذاشته‌ یا از آن‌ها تأثیر گرفته‌اند. درواقع این کتاب، ضمن طرح مباحث نظری دربارۀ مطالعات فرهنگی و شکل‌گیری و رَوَند و رویکردهای آن در ایران، روایت کسانی را هم که برسازندۀ پروژه‌ها و گفتمان‌های مطالعات فرهنگی در ایران بوده‌اند و بر این جریان تأثیر گذاشته‌اند و نیز روایت آنهایی را که به‌نحوی با مسائل مربوط به مطالعات فرهنگی در ایران مواجهه داشته‌اند مدّ نظر قرار داده است.
در این کتاب همچنین، به‌عنوان پیش‌زمینه‌ای برای ورود به بحث اصلی، به مطالعات فرهنگی در جهان پرداخته شده است.
گفتمان غربزدگی در سال‌های پیش و پس از انقلاب ایران و تغییر و تحول این گفتمان در دهۀ 70 خورشیدی و شکل‌گیری گفتمان‌هایی دیگر در مقابل آن و ارتباط این گفتمان‌ها با تغییرات زندگی روزمره و سبک زندگی مردم در این دهه، از جمله موضوعاتی است که در کتاب «مطالعات فرهنگی در ایران» به آن پرداخته شده است. از همین منظر است که در بخشی از این کتاب به آرای فردیدگرایان و نوفردیدگرایان در سپهر نظریِ ایران و نیز به زمینه‌های شکل‌گیری نشریۀ «ارغنون» و ارتباط رویکرد نظری این نشریه با تحولات اجتماعی و فرهنگی ایرانِ دهۀ 70 خورشیدی پرداخته شده است.
یکی از مسائلی که در کتاب «مطالعات فرهنگی در ایران» مطرح شده، تغییر جهت مطالعات فرهنگی از یک دانش مداخله‌گر و نقادانه و رادیکال و پویا به دانشی محافظه‌کارانه و آکادمیک و ایستا است.
کتاب «مطالعات فرهنگی در ایران» پژوهشی است که مسائل مربوط به مطالعات فرهنگی در ایران را در ظرف‌های زمانی مشخص و در ارتباط با دوره‌های تاریخی معینی مورد بررسی قرار می‌دهد و به مطالعۀ موردی رویدادها و گفتمان‌هایی می‌پردازد که به مطالعات فرهنگی در ایران شکل و جهت داده‌اند و بر آن تأثیر گذاشته‌اند.
کتاب «مطالعات فرهنگی در ایران» از مقدمه و شش فصل تشکیل شده است. فصل پایانی کتاب به مؤخره اختصاص دارد و پنج فصل دیگر آن عبارتند از: «مسئله‌ی مطالعات فرهنگی در ایران: علیه روایت‌های استعلایی»، «هم‌آیندی: مروری تاریخی و مفهومی»، «از انقلاب فرهنگی تا مطالعات فرهنگی»، «گذر از ارغنون به آکادمی: دشواری‌های تأسیس نهادی مطالعات فرهنگی» و «تأسیس نهادی از بالا: مطالعات فرهنگی در دانشگاه علامه طباطبایی».
تبارشناسی و مطالعات فرهنگی، تاچریسم، سیاست هم‌آیندی در مطالعات فرهنگی و مؤلفه‌های آن، زندگی روزمرۀ ایرانی پس از جنگ، نوفردیدگرایان و تهاجم بی‌امان به تهاجم فرهنگی، جامعه‌شناسی نظری – فرهنگی در دانشگاه تهران، دانشجویان دکتری جامعه‌شناسی نظری – فرهنگی و مواضع سوژگی‌شان، پروژۀ یوسف اباذری، شاگردان اباذری و مطالعات فرهنگی، مطالعات فرهنگیِ دانشگاه علم و فرهنگ، مطالبۀ بازگشت امر کلی به مطالعات فرهنگی، ابراهیم توفیق و مطالعات فرهنگی، انحلال گروه مطالعات فرهنگی علامه و مطالعات فرهنگی در کاشان از جمله موضوعاتی هستند که در کتاب «مطالعات فرهنگی در ایران» در ارتباط با مبحث مطالعات فرهنگی، به‌ویژه مطالعات فرهنگی در ایران، به آن‌ها پرداخته شده است.
کتاب «مطالعات فرهنگی در ایران: هم‌آیندی‌های یک سیاست دانش» در انتشارات گام نو منتشر شده است. این کتاب، چهارمین کتاب از مجموعۀ «تاریخ انتقادی» انتشارات گام نو است.