کتاب «نقد الهيات سياسي - جلد سوم: ظهور لوياتان اسلامي» نوشت? محمد قوچاني
نظام جمهوري اسلامي در ايران، ريشه در کدام تحولات ديني دارد و سرچشم? نظرياش کجاست؟ اين پرسشيست که در کتاب «ظهور لوياتان اسلامي»، جلد سوم از مجموعه کتابهاي «نقد الهيات سياسي» محمد قوچاني، به آن پرداخته شده است.
کتاب «ظهور لوياتان اسلامي»، با عنوان فرعي «پژوهشي تاريخي در تکوين نظريهي دولت مدرن در فقه سياسي شيعه»، کتابيست که محمد قوچاني در آن به ريشههاي تشکيل جمهوري اسلامي پرداخته و چگونگي گذار از نظري? ولايت فقيه به حکومتي که فقيه در رأس آن قرار دارد و ريشههاي اين گذار را در چشماندازي تاريخي مورد تحليل و بررسي قرار داده تا نشان دهد چگونه با عبور از فقه سنتي به فقه سياسي اين گذار در ايران ميسر شد و تحول مرجعيت شيعه در ايران چه نقشي در اين گذار و تشکيل حکومتي اسلامي در ايرانِ مدرن ايفا کرد.
چنانکه محمد قوچاني در بخش کتابشناسي کتاب «ظهور لوياتان اسلامي» توضيح داده است، ويرايش اولي? بعضي فصلهاي اين کتاب در نشريات گوناگون منتشر شدهاند. اين نشريات، بنا به آنچه در کتابشناسي کتاب «ظهور لوياتان اسلامي» آمده، عبارتند از: مهرنامه، يادنام? شرق، شهروند امروز، سازندگي آدينه و هفتهنام? آسمان.
کتاب «ظهور لوياتان اسلامي»، چنانکه پيشتر اشاره شد، جلد سوم از مجموعه کتابهايي با عنوان «نقد الهيات سياسي» است؛ مجموعهاي که محمد قوچاني در آن به جريانها و مکاتب گوناگون اسلام سياسي در ايران و تأثير اين جريانها و مکاتب بر حيات سياسي ايران ميپردازد.
مروري بر کتاب «ظهور لوياتان اسلامي»
در کتاب «ظهور لوياتان اسلامي» سخن از يکي از وجوه اسلام سياسي در ايران، يعني فقه سياسي و نظري? ولايت فقيه، است. قوچاني در کتاب «ظهور لوياتان اسلامي» نظري? سياسي ولايت فقيه و شکلگيري اين نظريه را در چشماندازي تاريخي مورد تحليل و بررسي قرار ميدهد و به ريشههاي گذار از نظري? ولايت فقيه به حکومتي اسلامي ميپردازد که ولي فقيه در رأس آن است. بهاعتقاد قوچاني، چنانکه او خود در ديباچ? کتاب «ظهور لوياتان اسلامي» تأکيد ميکند، «اين گذار ريشههاي روشنفکرانه، متجددانه و نوگرايانهاي داشت». او در کتاب «ظهور لوياتان اسلامي» از همين ريشهها سخن گفته و عبور از فقه سنتي به فقه سياسي را «مهمترين تحول معرفتي در حوزه شيعه» دانسته که به اين گذار کمک کرده است.
قوچاني همچنين در کتاب «ظهور لوياتان اسلامي» از نهاد مرجعيت ديني در ايران بهعنوان نهادي سخن ميگويد که «به تأسيس نهاد دولت مدرن در ايران ياري رساند.» او در اين کتاب به تبيين و توضيح نقش و تأثير نهاد مرجعيت شيعه در ايران بر شکلگيري دولت مدرن در اين کشور ميپردازد و بر آن است که اين گزاره را به اثبات رساند.
کتاب «ظهور لوياتان اسلامي» از ديباچه، درآمدي با عنوان «از شيخالاسلام تا ولي فقيه»، چهار فصل و پيآمدي با عنوان «فقه آزادي و آزادي فقه» تشکيل شده است.
فصلهاي چهارگان? کتاب «ظهور لوياتان اسلامي» عبارتند از: «مکتب خراسان: ولايت يا فقاهت؟»، «مکتب اصفهان: ولايت فقيه؛ گذار از نظريه به نهاد»، «مکتب قم: گذار از فقه سنتي به فقه سياسي» و «حکومتِ حکمتِ متعاليه: چگونه مکتب ملاصدرا به حکومت رسيد؟».
در درآمد کتاب «ظهور لوياتان اسلامي» گزارشي اجمالي از تأسيس نهاد دين در ايران و سازمان مرجعيت شيعه ارائه شده است.
فصل اول کتاب «ظهور لوياتان اسلامي» به جريانشناسي حوزه علمي? مشهد از مکتب تفکيک تا انجمن حجتيه اختصاص دارد و در فصل دوم کتاب به تبارشناسي نظري? حکومت اسلامي از حکمت متعاليه تا حوزه علمي? اصفهان پرداخته شده است.
در فصل سوم کتاب «ظهور لوياتان اسلامي» با جريانشناسي حوزه علمي? قم در مواجهه با ولايت فقيه مواجهيم. اين فصل به بررسي موردي پديده جامع? مدرسين اختصاص دارد.
در فصل چهارم و پاياني کتاب «ظهور لوياتان اسلامي» نيز به چگونگي تشکيل نظام جمهوري اسلامي و ريشههاي فکري و نظري اين نظام پرداخته شده است.
پيآمد کتاب «ظهور لوياتان اسلامي» هم شامل مقالهايست با عنوان «حکومت قانون و حقوق انسان».
کتاب «ظهور لوياتان اسلامي: پژوهشي تاريخي در تکوين نظريهي دولت مدرن در فقه سياسي شيعه» در انتشارات سرايي و با همکاري نشري? «آگاهي نو» منتشر شده است.
درباره محمد قوچاني، نويسنده کتاب «ظهور لوياتان اسلامي»
محمد قوچاني، متولد 1355 در رشت، روزنامهنگار و مقالهنويس ايراني است. شروع کار روزنامهنگاري قوچاني همکاري با نشري? محلي «کادح» گيلان بود. او در اين نشريه يادداشتهاي سينمايي مينوشت. سپس با نشري? «گام» همکاري کرد و بعد از آن به قصد ادام? تحصيل عازم تهران شد و در تهران کار روزنامهنگاري را با همکاري با نشري? «عصر ما»، که ارگان سازمان مجاهدين انقلاب اسلامي ايران بود، ادامه داد. قوچاني از سال 1374 همکاري با اين نشريه را آغاز کرد. اوج کار روزنامهنگاري او اما مربوط به بعد از دوم خرداد 1376 و دوره اصلاحات بود. در آن دوران با روزنامههاي «جامعه»، «نشاط» و «عصر آزادگان» همکاري ميکرد.
قوچاني تاکنون سردبيري نشريات بسياري، از جمله «شرق»، «همميهن»، «شهروند امروز»، «ايراندخت»، «مهرنامه» و «سازندگي»، را به عهده داشته است. او اکنون صاحب امتياز، مدير مسئول و سردبير مجل? «آگاهي نو» است.
از جمله کتابهاي محمد قوچاني ميتوان به «پارادوکس مارکسيسم اسلامي: پژوهشي انتقادي در تبارشناسي جنبش چپ اسلامي ايران»، «تراژدي پروتستانتيسم اسلامي: پژوهشي انتقادي در انديشهي سياسي نهضت اصلاح ديني در ايران»، «سه اسلام: مکتب نجف، مکتب قم، مکتب تهران» و «نازيآباديها» اشاره کرد.
