درباره ی شر

کتاب «درباره‌ی شر» نوشتۀ تری ایگلتون
جستجویی نقادانه در معنا و مفهوم شَر و ریشه‌های آن، به‌همراه نقد باورها و دیدگاه‌ها و تلقی‌های کلیشه‌ای درباب شَر. کتاب «درباره‌ی شر»، با عنوان اصلی On Evil، تأملات نقادانه و رندانۀ تری ایگلتون درباب مفهوم و جایگاه اخلاق و چیستی شر است.
ایگلتون، که هم منتقد ادبی و پیگیر جدی آثار ادبی و هنری و هم نظریه‌پردازی حساس به مسائل سیاسی و اجتماعی است، در کتاب «درباره‌ی شر» متون ادبی و آثار هنری را به‌جستجوی ردّپاهای شر می‌کاود و با ارجاع به متون داستانی و نمایشی و فیلم و... به واکاوی مفهوم شر و آشنایی‌زدایی از این مفهوم می‌پردازد و با شوخ‌طبعی نقادانه‌ای که خاص نوشته‌های اوست، برداشت‌های کلیشه‌ای از شر را نقد می‌کند.
کتاب «درباره‌ی شر» بحثی است درباب اینکه اخلاق و مقوله‌های خیر و شر که مقوله‌هایی اخلاقی هستند، چه جایی می‌توانند در اندیشه‌های مارکسیستی داشته باشند.
کتاب «درباره‌ی شر» همچنین نقدی است به جهان پسامدرن، بنیادگرایی اسلامی، مواضع مارکسیست‌ها و لیبرال‌های محافظه‌کار در قبال شر و نیز نحوۀ مواجهه با شر در دنیای امروز.
متن اصلی کتاب «درباره‌ی شر» اولین بار در سال 2010 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «درباره‌ی شر»
تری ایگلتون در کتاب «درباره‌ی شر» به زبانی راحت و صمیمی و آمیخته به طنز و شوخ‌طبعی و درعین‌حال با دقتی نظری و موشکافانه و نقادانه از مقولۀ شر سخن می‌گوید و ما را با این پرسش مواجه می‌کند که آیا شَر امری ذاتی و فردی است یا امری برآمده از مسائل سیاسی و اقتصادی و اجتماعی و هرآنچه به زندگی جمعی آدمی مربوط می‌شود و انسان در زندگی واقعی با آن درگیر است؟ ایگلتون، منتقدِ دیدگاهی است که شر را ذاتی و درنتیجه امری بی‌دلیل و غیرقابل‌توضیح می‌داند. او در کتاب «درباره‌ی شر» تأثیرات اجتماعی را در ارتکاب عمل شریرانه یادآور می‌شود و به نقد باورهایی می‌پردازد که شر را صرفاً به اخلاق فردی و ذات آدمیان نسبت می‌دهند و به عوامل اجتماعی آن توجه ندارند.
اینکه برای فردی که مرتکب عمل شریرانه شده است دل بسوزانیم یا به او نفرت بورزیم و از او بترسیم یا دربرابر او موضعی آمیخته به دلسوزی و نفرت و ترس را اتخاذ کنیم از جمله مسائلی است که در کتاب «درباره‌ی شر» از آن سخن رفته است.
کتاب «درباره‌ی شر» همچنین جذابیت شر را به پرسش می‌گیرد و می‌کوشد با شکاکیتی نقادانه به این سؤال پاسخ دهد که آیا واقعاً شر جذاب است و اگر هست، این جذابیت چه وجوهی از شر را دربرمی‌گیرد و شر، از کجا به ‌بعد به امری غیرجذاب و نفرت‌انگیز بدل می‌شود. ایگلتون معتقد است که شر تا آن‌جا که به‌معنای تخطی شیطنت‌آمیز از چهرۀ ملال‌انگیز و نصیحتگرانه و اتوکشیدۀ خیر و نیکی باشد جذاب است اما وقتی به مثله کردن آدم‌ها می‌رسد دیگر جذابیتی برای کسی ندارد و چهره‌ای کریه پیدا می‌کند.
عظمت و هیولاوشی شر از دیگر موضوعاتی است که ایگلتون در کتاب «درباره‌ی شر» با نگاهی نقادانه به آن می‌پردازد. به‌اعتقاد ایگلتون شر، برخلاف آنچه معروف است، لزوماً چهره‌ای آشکارا هول‌انگیز و رعب‌آور و هیجان‌انگیز و پُرجلال‌وجبروت ندارد و اتفاقاً امری بسیار پیش‌پاافتاده و ملال‌آور و معمولی و کسالت‌بار است.
ایگلتون در کتاب «درباره‌ی شر» ردّپای شر و مصداق‌ها و مفاهیم و جلوه‌ها و نمودهای آن را در انواع متون ادبی و آثار هنری، از «بهشت گم‌شده» میلتون تا «مکبث» شکسپیر و «الیور توئیست» چارلز دیکنز و «کوه جادو»ی توماس مان و «صخرۀ برایتون» گراهام گرین و «سالار مگس‌ها»ی ویلیام گلدینگ و «سومین پلیس» فلن اوبراین و «دکتر جکیل و مستر هاید» استیونسن و فیلم «جن‌گیر» ویلیام فریدکین و زامبی‌ها و خون‌آشام‌های فیلم‌های ژانر وحشت و...، پی می‌گیرد و وجوه گوناگون شر را با استناد به متون ادبی و آثار هنری مورد تحلیل و بررسی قرار می‌دهد.
نگاه نقادانۀ تری ایگلتون در کتاب «درباره‌ی شر» هم متوجه متفکران مارکسیست و رادیکال و هم متوجه متفکران لیبرال و محافظه‌کار است. او در این کتاب مواضع این هر دو گروه در قبال شر و امر اخلاقی را مورد نقد قرار می‌دهد و نیز نقد بنیادگرایی اسلامی و نقد سطحی‌نگری پست‌مدرن‌ها در مواجهه با شر را هم از یاد نمی‌برد.
کتاب «درباره‌ی شر» از مقدمه و سه فصل تشکیل شده است. فصل‌های سه‌گانۀ کتاب «درباره‌ی شر» عبارتند از: «داستان‌های شر»، «لذت وقیح» و «تسلی‌دهندگان ایوب».

دربارۀ تری ایگلتون، نویسندۀ کتاب «درباره‌ی شر»
ترنس فرانسیس ایگلتون (Terence Francis Eagleton)، معروف به تری ایگلتون (Terry Eagleton)، متولد 1943، استاد دانشگاه، منتقد و نظریه‌پرداز مارکسیست انگلیسی است. ایگلتون استاد ممتاز ادبیات انگلیسی در دانشگاه لنکستر است. شهرت او بیش از هرچیز به‌خاطر کتاب «پیشدرآمدی بر نظریۀ ادبی» است. ایگلتون در این کتاب پرفروش، که اولین بار در سال 1983 منتشر شده است، نظریه‌های ادبی گوناگون را معرفی می‌کند و مورد بحث قرار می‌دهد و نیز استدلال می‌کند که نظریه‌های ادبی مقوله‌هایی سیاسی و مرتبط با سیاست هستند.
ایگلتون همچنین از منتقدان برجستۀ پست‌مدرنیسم است. او پست‌مدرنیسم را، به این دلیل که به‌اعتقاد او عینیت و اخلاق تحت تأثیر آن و به‌غلط بی‌ارزش و فاقد اعتبار شده‌اند، نقد می‌کند.
از دیگر آثار تری ایگلتون می‌توان به کتاب‌های «چگونه شعر بخوانیم»، «پس از نظریه»، «رویداد ادبیات» و «چگونه ادبیات بخوانیم» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «درباره‌ی شر»
کتاب «درباره‌ی شر» با ترجمه و مقدمۀ روزبه آقاجری در نشر چرخ، ناشر کتاب‌های علوم انسانی خانوادۀ فرهنگی چشمه، منتشر شده است.
روزبه آقاجری، متولد 1359، مترجم و شاعر ایرانی است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌ «بازخوانی انگلس» اشاره کرد. از روزبه آقاجری دفتر شعری هم با عنوان «اَسفارِ کلمه و رؤیا» منتشر شده است.