بیچارگان

کتاب «بیچارگان» اثر فیودور داستایوسکی
اولین رمان داستایوسکی. کتاب «بیچارگان»، با عنوان اصلی Бедные люди، رمانی است دربارۀ فقر و مردم فقیر.
داستایوسکی بیست‌وچهار سال بیشتر نداشت وقتی نگارش کتاب «بیچارگان» را به پایان برد و با همین اولین رمان خود در عالم ادبیات خوش درخشید و به‌عنوان یکی از امیدهای آیندۀ ادبیات روسیه مطرح شد.
کتاب «بیچارگان» وقتی برای اولین بار منتشر شد، هم توجه مخاطبان عادی را به خود جلب کرد و هم ستایش متخصصان ادبیات و منتقدان ادبی را برانگیخت و بلینسکی، که در زمان داستایوسکی منتقدی مشهور و تأثیرگذار در روسیه بود، این رمان را اولین رمان اجتماعی روسیه نامید.
از جمله آثاری که کتاب «بیچارگان» با آن مقایسه شده است، قصۀ کوتاه و مشهور «شنل» از نیکلای گوگول است.
متن اصلی کتاب «بیچارگان» اولین بار در سال 1846 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «بیچارگان»
داستایوسکی کتاب «بیچارگان» را در ژانر رمان نامه‌نگارانه و در قالب نامه‌نگاری بین زن و مردی که هردو فقیر هستند و عاشق یکدیگرند، نوشته است.
کتاب «بیچارگان» تصویرگر فقر است و روایتگر زندگی مردم فقیر و رابطۀ آن‌ها با مردم ثروتمند. داستایوسکی در کتاب «بیچارگان» فرودستان را به‌عنوان شخصیت‌های اصلی رمان برگزیده و ضمن کاوش در ژرفای این شخصیت‌ها، موقعیت فقر را به‌شیوه‌ای هنرمندانه ترسیم کرده است. او در کتاب «بیچارگان» نشان می‌دهد که فقر چگونه می‌تواند مانع عشق بشود و در وصال عاشق و معشوق اخلال ایجاد کند و آن‌ها را از هم دور کند.
کلّ کتاب «بیچارگان» به‌صورت نامه‌نگاری بین دو شخصیت اصلی داستان، که با وجود اختلاف سنی‌ای که باهم دارند به یکدیگر دل باخته‌اند، روایت می‌شود. مردِ داستان، مردی سالخورده است و معشوقۀ او دختری جوان و این هردو در فقر و فاقه به‌سر می‌برند.
کتاب «بیچارگان» را، چنانکه پیش‌تر اشاره شد، از جمله با قصۀ کوتاه «شنل» گوگول مقایسه کرده‌اند و در متن این رمان، که در آن از ادبیات و آثار ادبی هم سخن می‌رود، ارجاعی هم به این قصۀ کوتاه وجود دارد و به شباهت‌هایی بین یکی از شخصیت‌های اصلی آن با قصۀ کوتاه «شنل» اشاره می‌شود.
در بخشی از کتاب «بیچارگان» از زبان شخصیت مرد رمان، خطاب به معشوقه‌اش، می‌خوانید: «پنجره‌ی شما آن روبه‌روست، آن طرفِ حیاط. حیاط هم که باریک است. هر وقت از حیاط بگذرید، می‌بینم‌تان. این‌جا برای منِ بخت‌برگشته همه‌چیز شادتر و صدالبته ارزان‌تر است.
این‌جا محقرترین اتاق، با شام و ناهار، سی و پنج روبل کاغذی در ماه هزینه دارد. من که توان پرداختش را ندارم! اما اجاره‌ی اتاق من فقط هفت روبل کاغذی است. غذا هم پنج روبل نقره که روی هم می‌شود بیست و چهار روبل کاغذی. درحالی‌که سابق، سی روبل می‌پرداختم و خیلی از امکانات این‌جا را هم نداشتم. نمی‌توانستم همیشه چای بنوشم. اما حال برای چای و قند پولی کنار می‌ماند. می‌دانید دلبند من، نداشتن پول چای به‌غایت شرم‌آور است. خب این‌جا مردم اوضاع خوبی دارند و به همین سبب آدم جلوشان شرمنده می‌شود. به خاطر دیگران چای می‌نوشی، وارنکا، برای حفظ ظاهر، برای آبرو اما من سخت نمی‌گیرم، برای من توفیری ندارد.
آدم امیدوار است قدری پول هم ته جیبش بماند. اگر چیزکی هم برای چکمه و لباس کنار بگذاری، چیز چندانی می‌ماند؟ حقوقم این‌طوری خرج می‌شود دیگر. شکایتی ندارم البته و راضی‌ام. کافی است. چندین سال است که کافی بوده؛ پیش آمده پاداشی هم در کار باشد.»

دربارۀ فیودور داستایوسکی، نویسندۀ کتاب «بیچارگان»
فیودور میخایلوویچ داستایوسکی (Фёдор Михайлович Достоевский)، متولد 1821 و درگذشته به سال 1881، از بزرگترین نویسندگان کلاسیک قرن نوزدهم و از مهمترین نمایندگان عصر طلایی ادبیات روسیه است. او نویسنده‌ای بود با زندگی‌ای پر از اُفت‌وخیز و تلاطم. یک‌‌بار حتی تا دمِ مرگ و پای جوخۀ اعدام رفت اما در آخرین لحظات اعلام شد که بخشوده شده است. سالهایی را در سیبری زندانی بود. از بیماری صرع نیز رنج می‌برد و این‌ها همه، در کنار عوامل و رویدادهایی دیگر، تأثیرات خود را به‌نحوی بر جهان‌بینی و آثار داستانی‌اش به ‌جا گذاشتند.
داستایوسکی در رمان‌هایش آیندۀ جهان، برآمدن نظام‌های توتالیتر و بحرانهایی را که انسان مدرن در قرن بیستم قرار بود از سر بگذراند پیش‌بینی کرده و پرسش‌ها و تردیدهایی را دربارۀ انسان و انتخاب‌های او و نیز درباب مقولۀ خیر و شر و شک و یقین پیش کشیده که همچنان برای انسان قرنِ بیست‌و‌یکمی نیز مطرح است. شخصیت‌پردازی قدرتمند و ترسیم ماهرانۀ تلاطمات درونی و پیچیدگی‌ها و تناقضات شخصیتی آدم‌ها و درگیری‌شان با بحرانهای وجودی و هستی‌شناختی، از خلال قصه‌هایی جذاب و پُرکشش، از ویژگی‌های اصلی آثار شاخصِ داستایوسکی است. او به ویژه در رمان‌های «جنایت و مکافات»، «برادران کارامازوف»، «شیاطین» و «ابله» اوج هنر قصه‌پردازی و نیز عصارۀ جهان‌بینی خود را به نمایش گذاشته است. این رمان‌ها، با گذشت این‌همه‌سال از نوشته‌شدن‌شان، همچنان تَر و تازه و شاداب‌اند و مثل هر اثر بزرگ کلاسیک، همچنان حرفهای تازه‌ و مهمی برای گفتن دارند.
داستایوسکی روزنامه‌نگار چیره‌دستی هم بود و از سال 1861 تا 1863 ماهنامۀ «زمان» را سردبیری کرد؛ ماهنامه‌ای ادبی، سیاسی، اقتصادی و فلسفی که لئونید گروسمن در کتاب «داستایفسکی، زندگی و آثار» از آن به‌عنوان «واقعه‌ای بزرگ در تاریخ مطبوعات روسیه» یاد می‌کند و دلیل توفیق این ماهنامه را «قریحه شگفت‌آور داستایفسکی، شیفتگی آتشینش در طلب اندیشه‌های نو، روحیۀ مبارزه‌جوی او به‌عنوان یک نویسنده سیاسی و عشق بی‌آلایشش به آفریده‌های مردم خود» می‌داند.
از داستایوسکی، به‌جز رمان و داستان کوتاه، نوشته‌های غیرداستانی بسیاری هم در موضوعات مختلف به ‌جا مانده است. او همچنین مترجم آثاری از ادبیات آلمان و فرانسه بوده است.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «بیچارگان»
کتاب «بیچارگان» با ترجمۀ آرزو آشتی‌جو در نشر چشمه منتشر شده است. این ترجمه با مؤخره‌ای دربارۀ کتاب «بیچارگان» همراه است که ترجمۀ فصل اول کتاب «موافق و مخالف: یادداشت‌هایی درباره‌ی داستایوسکی» نوشتۀ ویکتور شکلُفسکی است.
از کتاب «بیچارگان» ترجمه‌های فارسی دیگری هم منتشر شده است که از جملۀ آن‌ها می‌توان به ترجمۀ خشایار دیهیمی، منتشر شده در نشر نی، و ترجمۀ پرویز شهدی اشاره کرد. ترجمۀ پرویز شهدی از این رمان، با‌ عنوان «مردمان فرودست» در نشر به‌سخن منتشر شده است.