شب های طاعون

کتاب «شب‌های طاعون» اثر اُرهان پاموک
رمانی نگاشته شده به‌سیاقِ تاریخ. کتاب «شب‌های طاعون»، با عنوان اصلی Veba Geceleri، از آثار تازۀ اُرهان پاموک است. این رمان، که متن اصلی آن کمی پیش از همه‌گیری کرونا نوشته شد و در زمان شیوع این همه‌گیری به چاپ رسید، برحسب تصادفی شگفت‌انگیز با حال‌وهوای این دوران قرابت یافت چرا که پاموک در کتاب «شب‌های طاعون»، چنانکه از عنوان این رمان پیداست، طرح‌وتوطئۀ رمان خود را حول یک همه‌گیری، یعنی همه‌گیری طاعون، و نوع مواجهه و مقابله با آن، شکل داده است.
مخاطبان آثار اُرهان پاموک حتماً به علاقۀ او به تاریخ واقفند. پاموک در کتاب «شب‌های طاعون» نیز این علاقۀ خود را به نمایش می‌گذارد و وقایع رمان را بر بستر دورانی از تاریخ امپراتوری عثمانی برمی‌سازد.
کتاب «شب‌های طاعون» یک رمان تاریخی است که در آن کشمکش‌های انسانی در متن یک بیماری همه‌گیر و در عصر زوال امپراتوری عثمانی روایت می‌شود.
متن اصلی کتاب «شب‌های طاعون» اولین بار در سال 2021 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «شب‌های طاعون»
اُرهان پاموک در نگارش کتاب «شب‌های طاعون» شگرد روایی خود را، چنان‌که عین‌له غریب در مقدمه‌اش بر ترجمۀ فارسی این رمان توضیح داده است، از شیوۀ تحقیق تاریخی وام گرفته و رمان را به‌گونه‌ای نوشته است که گویی خواننده با اثری تاریخی و پژوهشی که یک مورخ آن را نوشته، سروکار دارد.
راوی کتاب «شب‌های طاعون»، که زنی محقق به نام مینا مینگرلی است، خود در ابتدای این کتاب، نوشتۀ خود را هم رمانی تاریخی و هم تاریخی که در قالب رمان نوشته شده است معرفی می‌کند. راوی توضیح می‌دهد که منبع الهام او برای نوشتن این رمان – تاریخ، نامه‌های پاکیزه‌سلطان، از زنان خاندان سلطنتی، بوده است. راوی قرار بوده ویراستار این نامه‌ها باشد و آن‌ها را منتشر کند اما آن‌چه می‌خواسته به‌عنوان مقدمۀ ویراستار برای این نامه‌ها بنویسد شکل رمانی مطول را به خود گرفته است.
پاموک در کتاب «شب‌های طاعون» با انتخاب یک محقق تاریخ به‌عنوان راوی این رمان، تمهیدی مناسب برای شگرد روایی خود چیده و رمان و تاریخ را این‌گونه به‌هم آمیخته است.
زنی که راوی کتاب «شب‌های طاعون» است در این رمان از قرن بیست‌ویکم به ابتدای قرن بیستم و دوران سلطنت سلطان عبدالحمید می‌رود و ماجرایی را که در دوران زوال امپراتوری عثمانی در جزیره‌ای به نام مینگر رخ داده است، روایت می‌کند. البته این جزیره، که راوی خود را اهل آن معرفی می‌کند، جزیره‌ای خیالی در قلمرو امپراتوری عثمانی است؛ جزیره‌ای که در دورانی که وقایع کتاب «شب‌های طاعون» در آن اتفاق می‌افتد، طاعون در آن شیوع پیدا کرده است.
در کتاب «شب‌های طاعون» چشم و گوش راوی، پاکیزه‌سلطان است که در نامه‌هایش، نامه‌هایی که راوی حدود یک قرن بعد قرار بوده آن‌ها را ویرایش و منتشر کند، وقایع مینگر، در دوران شیوع طاعون در این جزیره، را شرح داده است. البته پاکیزه‌سلطان هم خود از طریق شوهر پزشکش در جریان این وقایع قرار می‌گرفته و خودش در دوران شیوع طاعون و قرنطینۀ مینگر، در مسافرخانه‌ای در این جزیره اقامت داشته و از آن پا بیرون نگذاشته است.
ماجرای کتاب «شب‌های طاعون» از این قرار است که در جزیرۀ مینگر، ، طاعون شیوع پیدا می‌کند. این اما از جانب حکّام محلی انکار می‌شود و آن‌ها شیوع طاعون را شایعه‌ای عنوان می‌کنند که دشمنان پخش کرده‌اند. واقعیت اما چیز دیگری است. سلطان عبدالحمید، پزشک دربار را به جزیرۀ مینگر می‌فرستد تا این جزیره را قرنطینه کند. پزشک به‌همراه همسرش، پاکیزه‌سلطان، به مینگر می‌رود. اوضاع در مینگر وخیم و بحرانی است و در این میان و در بحبوحۀ طاعون، قتل‌هایی هم رخ می‌دهند و این قتل‌ها به رمان تاریخی «شب‌های طاعون» رنگ‌وبویی جنایی می‌بخشند. علاوه بر این‌ها پاموک یک ماجرای عاشقانه را هم وارد کتاب «شب‌های طاعون» می‌کند.
اُرهان پاموک در کتاب «شب‌های طاعون» داستان میهن‌پرستان و افراد متعهدی را که برای ریشه‌کنی طاعون و غلبه بر طاعون می‌کوشند، داستان کسانی را که فقط به فکر نجات جان خودشان هستند و در این راه مقررات قرنطینه را به هیچ می‌گیرند و نیز داستان مردمی غرق در جهل و خرافه را که به قرنطینه و علم پزشکی اعتقادی ندارند روایت می‌کند.
کتاب «شب‌های طاعون» همچنین داستان زنی درباری است که برای اولین بار پا از کاخ و حرمسرا بیرون می‌گذارد و به‌واسطۀ شغل شوهرش و مأموریتی که به او داده شده، در متن یک بحران و فاجعه قرار می‌گیرد.

دربارۀ اُرهان پاموک، نویسندۀ کتاب «شب‌های طاعون»
فریت اورهان پاموک (Ferit Orhan Pamuk)، متولد 1952، داستان‌نویس، فیلمنامه‌نویس و نویسندۀ آثار غیرداستانی اهل ترکیه، استاد نویسندگی و ادبیات در دانشگاه کلمبیا و برندۀ جایزۀ نوبل ادبیات سال 2006 است.
عشق، شهر، تاریخ، هویت، سنت و مدرنیسم و مواجهۀ شرق و غرب از درونمایه‌های اصلی آثار اُرهان پاموک هستند. از آثار او می‌توان به رمان‌های «نام من سرخ»، «قلعه‌ی سفید»، «کتاب سیاه»، «برف»، «موزۀ معصومیت»، «جودت بیک و پسران»، «زندگی نو» و کتاب اتوبیوگرافیک «استانبول: خاطرات و شهر» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «شب‌های طاعون»
کتاب «شب‌های طاعون» با ترجمه و مقدمۀ عین‌له غریب در نشر چشمه منتشر شده است.
عین‌له غریب، متولد 1358، مترجم ایرانی است. غریب آثار مختلفی را از نویسندگان ترکیه، از زبان تُرکی به فارسی، ترجمه کرده است که از جملۀ آن‌ها می‌توان به کتاب‌های «نام من سرخ»، «قلعه‌ی سفید»، «کتابِ سیاه»، «سربازانِ خدا»، «پرسه‌زن» و «بازی‌های خطرناک» اشاره کرد.
از کتاب «شب‌های طاعون» ترجمۀ فارسی دیگری هم منتشر شده است که مترجم آن ایلناز حقوقی و ناشرش انتشارات نگاه است.