کتاب «قلعهي سفيد» نوشت? اُرهان پاموک
رماني دربار? مواجه? شرق و غرب. کتاب «قلعهي سفيد»، با عنوان اصلي Beyaz Kale، رماني است با پسزمين? تاريخي که در آن تاريخ دستماي? خيالپردازيهايي بازيگوشانه با مضمونِ هويت و مواجهه با «ديگري» قرار ميگيرد.
اُرهان پاموک، که نه فقط استانبول مدرن بلکه استانبول قديم را هم مثل کف دستش ميشناسد و خودش زاد? اين شهر تاريخي و از شيفتگان آن است، در کتاب «قلعهي سفيد» ما را با خود به سفري غريب و مفرح در استانبول قرن هفدهم ميلادي ميبرد و مسئل? مواجهه و تقابل شرق و غرب را، که يکي از دغدغههاي اصلي پاموک است، در بستري از تاريخ و از خلال نقل داستان برخورد يک شرقي با همزاد غربياش پيش ميکشد.
کتاب «قلعهي سفيد» همچنين کتابي است دربار? هويت و جستجوي نيمهاي از خود در ديگرياي که دور و در عين حال نزديک مينمايد.
متن اصلي کتاب «قلعهي سفيد» اولين بار در سال 1985 منتشر شد و اُرهان پاموک با همين رمان بود که اولين بار، بهعنوان نويسندهاي چيرهدست و صاحبسبک، توجه جهان غرب را به خود جلب کرد.
مروري بر کتاب «قلعهي سفيد»
وقايع اصلي کتاب «قلعهي سفيد» در استانبول قرن هفدهم ميلادي و دور? امپراتوري عثماني ميگذرد. داستان از اين قرار است که يک دانشمند همهفنحريفِ ونيزي که به علوم و فنون و هنرهاي مختلف، از نجوم گرفته تا فيزيک و نقاشي و...، وارد است، حين سفر به ناپل، گيرِ دزدان دريايي ميافتد و در قسطنطنيه (استانبول فعلي) بهعنوان برده به يک دانشمند تُرک فروخته ميشود.
دانشمند تُرک، برد? ايتاليايياش را شبيه و درواقع همزاد خود مييابد و ضمن اينکه علوم و فنون و هنرها و مهارتهاي مختلفي را از اين دانشمند ايتاليايي، که اکنون به خدمت او درآمده است، ياد ميگيرد، بر آن است که از راز همزادي خودش و اين مرد ونيزي سردرآورد و بداند که اين همزادي و شباهت آنها با يکديگر تا کجا ميتواند آنها را باهم يکي کند و آيا ميتواند تا آنجا پيش برود که هويتشان را باهم عوض کنند؟
پاموک در کتاب «قلعهي سفيد» اگرچه از مؤلفههاي رمان تاريخي استفاده ميکند اما همزمان به دستکاري خلاقان? تاريخ دست ميزند تا از سطح تاريخ به عمق آن نفوذ کند و به کندوکاو در فرهنگهايي بپردازد که از دل تاريخ سربرآوردهاند و هويتهاي شرقي و غربي را شکل دادهاند؛ هويتهايي که در کتاب «قلعهي سفيد» ميبينيم که در عين تمايز، جاهايي انگار همزاد و شبيه ميشوند.
کتاب «قلعهي سفيد» گويي وضعيتي مرزي را ترسيم ميکند و لحظهاي را که انسان در مرز ميان دو قلمرو جغرافيايي و فرهنگي و هويتي متضاد قرار ميگيرد و به مقايس? خود با ديگري دست ميزند و به تأمل در اين موضوع ميپردازد که چقدر با ديگريِ متعلق به فرهنگ و جغرافيايي ديگر متفاوت و چقدر به او شبيه و نزديک است.
کتاب «قلعهي سفيد» با درآمدي، بهروايت تاريخداني اهل ترکيه به نام فاروق دارويناوغلو، آغاز ميشود. فاروق در استانبول قرن بيستم دستنوشتهاي از قرن هفدهم را يافته و شيفت? مطالب آن شده است. البته کسي از اساتيد، اين دستنوشته را جدي نميگيرد. فاروق اما سرانجام بر آن ميشود که دستنوشته را بازنويسي کند و به چاپ بسپارد و آنچه در ادام? کتاب «قلعهي سفيد» ميخوانيم درواقع روايت فاروق از دستنوشتهاي است که پيدا کرده است.
اشاره به اينکه آنچه روايت ميشود بازنويسي و نقل متني از نويسندهاي ديگر است، چنانکه پاموک خود نيز در توضيحي که با عنوان «حرف آخر» در پايان کتاب «قلعهي سفيد» دربار? اين رمان ارائه داده است، يادآور تمهيد سروانتس در رمان «دن کيشوت» است. سروانتس نيز در «دن کيشوت»، در مقام راوي رمان، ميگويد که آنچه در اين رمان روايت ميکند، برگرفته از کتابي از نويسندهاي به نام حامد انجلي است.
پاموک در کتاب «قلعهي سفيد» فرهنگ شرق و غرب را به هم ميآميزد و در نقط? آميزش و تلاقي اين دو فرهنگ، رماني خلق ميکند که موضوع آن نيز تلاقي و مواجه? شرق و غرب است.
دربار? اُرهان پاموک، نويسند? کتاب «قلعهي سفيد»
فريت اورهان پاموک (Ferit Orhan Pamuk)، متولد 1952، داستاننويس، فيلمنامهنويس و نويسند? آثار غيرداستاني اهل ترکيه و استاد نويسندگي و ادبيات در دانشگاه کلمبيا و برند? جايز? نوبل ادبيات سال 2006 است.
عشق، شهر، تاريخ، هويت، سنت و مدرنيسم و مواجه? شرق و غرب از درونمايههاي اصلي آثار اُرهان پاموک هستند. از آثار او ميتوان به رمانهاي «نام من سرخ»، «کتاب سياه»، «برف»، «موز? معصوميت»، «جودت بيک و پسران»، «زندگي نو»، «شبهاي طاعون» و کتاب اتوبيوگرافيک «استانبول: خاطرات و شهر» اشاره کرد.
دربار? ترجم? فارسي کتاب «قلعهي سفيد»
کتاب «قلعهي سفيد» با ترجم? عينله غريب در نشر چشمه منتشر شده است. عينله غريب، متولد 1358، مترجم ايراني است. غريب آثار مختلفي را از نويسندگان ترکيه، از زبان تُرکي به فارسي، ترجمه کرده است که از جمل? آنها ميتوان به کتابهاي «نام من سُرخ»، «کتابِ سياه»، «سربازانِ خدا»، «پرسهزن» و «بازيهاي خطرناک» اشاره کرد.
از کتاب «قلعهي سفيد» ترجمههاي فارسي ديگري هم موجود است. از جمل? اين ترجمهها ترجم? ارسلان فصيحي از اين رمان است که در انتشارات ققنوس منتشر شده است.
