سینمای بلا تار
سینماگران 4

کتاب «سینمای بلاتار» با عنوان اصلی The cinema of Beála Tarr: the circle closes چهارمین شماره از مجموعه‌ی سینماگران، نوشته‌ی آندراش بالینت کواچ András Bálint Kovács با ترجمه و گردآوری بابک کریمی و سعیده طاهری توسط نشر خوب روانه بازار نشر گردیده است.
مجموعه ی «سینماگران» بستری فراهم آورده است برای تحلیل مفصل و واکاوی مبسوط آثار سینماگران شاخص تاریخ سینمای ایران و جهان. در این مجموعه، کتاب‌هایی گردآوری می‌شوند که در بردارنده‌ی جستارها و مقالاتی‌اند پیرامون آثار و جهان فیلم‌ساز مورد بحث. همچنین کتاب‌هایی ترجمه می‌شوند که منتقدان و فیلم‌پژوهان به زبان‌های انگلیسی و فرانسوی به رشته تحریر درآورده‌اند. دست آخر کتاب‌هایی به قلم خود سینماگران، یا گفت‌وگوهایی با آن‌ها نیز در این مجموعه گنجانده می‌شوند. هر کتاب از مجموعه‌ی «سینماگران» در صدد است فیلم‌های سینماگر مدنظرش را برای مخاطبانش به فراخی یک «جهان» ترسیم کند.

مروری بر کتاب «سینمای بلاتار» » نوشته‌ی آندراش بالینت کواچ:
کتاب «سینمای بلاتار» شامل چهار بخش است. بخش اول در مورد فیلم‌های تار، بخش دوم جهان تار، بخش سوم بلاتار به روایت بلاتار و بخش چهارم بلاتار به روایت همکارانش.
بخش اول و دوم «سینمای بلاتار» شامل نقدها، مقالات و جستارهای تحلیلی است که با توجه به رویکردهای بینارشته‌ای به آن پرداخته شده. همچنین جستارهایی از سیلوی روله درباره‌ی مکبث، ژان-ماری ساموکی و ژاک رانسیر به دلیل روی نهادن ابتکارآمیزشان به سینمای تار، و اهمیت خود نویسندگانشان در کندوکاو آثار این فیلم‌ساز، در کتاب گنجانده شده‌اند.
بخش سوم و چهارم، شامل برگزیده صحبت‌هایی با بلاتار است؛ صحبت‌های «تمامی آثار بلاتار» «مردی از بوداپست» و «در جستجوی حقیقت» می‌کوشند تصویری جامع از فیلم‌ها و جهان‌بینی سینمایی او به دست دهند. گفت‌وگوها نیز بر اساس زمان ساخت فیلم‌ها مرتب‌سازی شده‌اند. بخش چهارم هم گفت‌وگوهایی با عوامل و دست‌اندرکاران کلیدی فیلم‌های تار ـ‌ فرد کلمن (فیلم‌بردار)، میهالی ویگ (آهنگساز)، ولاسو کراسناهوکاری (همکار فیلم نامه نویس) ـ را در بر می‌گیرد.
توضیحی کوتاه درباره فیلم‌های تار (بخش توضیح کتاب): فیلم‌های تار عمدتاً کمدی‌هایی سیاه‌اند که به شیوه‌ی سیاه و سفید فیلم‌برداری شده‌اند ـ فیلم‌هایی که با حال و هوای معنوی، بی‌هیچ مایه‌ای از مذهب که در آن‌ها مردمانی چرک و نه چندان آبرومند در هم می‌لولند. برداشت‌های بلند و حرکت‌های دوربین به دقت کرئوگرافی شده که پیوسته در تعقیب این مردمان است، و تماشاگر را در زندگی و سرنوشت‌های سترونشان درگیر می‌کند.

شناخت کلی راجب تار و «سینمای بلاتار»:
بلاتار کارگردان مجارستانی است که به خاطر سبک و زیبایی‌شناسی منحصر به فردش شهرت دارد. او به خاطر خلق فیلم‌های طولانی و کند با برداشت‌های طولانی و حرکات عمدی دوربین شهرت دارد. او اغلب مضامین اگزیستانسیالیسم و شرایط انسانی را در فیلم‌هایش بررسی می‌کند. تار را استاد داستان‌سرایی شخصیت‌محور می‌دانند و فیلم‌های او اغلب به عنوان فیلم‌های شدید و قابل تأمل توصیف می‌شوند. از معروف‌ترین آثار او می‌توان به «تانگوی شیطان»، «هارمونی ورکمایستر» و«اسب تورین» اشاره کرد.
مطمئناً، فضای فیلم‌های بلاتار اغلب به‌عنوان فیلم‌هایی تاریک و مالیخولیایی توصیف می‌شوند. فیلم‌های او معمولاً سرعت بسیار آهسته‌ای دارند، و دیالوگ‌های کم و با فاصله‌ای طول کشیده دارند. تار با استفاده از کلوزآپ‌های نزدیک، نور تاریک و موسیقی دلخراش، حس تنش و تعلیق را ایجاد می‌کند. فیلم‌های او اغلب شخصیت‌هایی را به تصویر می‌کشند که سرکوب‌شده و منزوی شده‌اند و در تلاش برای یافتن معنایی در زندگی‌شان هستند. در بسیاری از آثار او، طبیعت و منظره نقش اصلی را ایفا می‌کنند و محیط اغلب برای انعکاس وضعیت احساسی شخصیت‌ها استفاده می‌شود. به طور کلی، فضای فیلم‌های بلاتار عمیقاً درونگرا، متفکرانه و غوطه‌ور است. در مورد زندگی هنری بلاتار، او شخصیتی بسیار تأثیرگذار در سینمای هنری جهان بوده است. او کار خود را در اواخر دهه ۱۹۷۰ و اوایل دهه ۱۹۸۰ با ساخت چندین فیلم تجربی در مجارستان آغاز کرد. او در سال ۱۹۸۸ با فیلم «لعنت» خود به شهرت بین‌المللی دست یافت و چندین اثر بسیار معتبر دیگر را ساخت. تار علاوه بر کار خود به عنوان یک فیلمساز، بر چندین فیلمساز جوان نیز تأثیر گذاشته است که بسیاری از آن‌ها به تنهایی به موفقیت بالایی دست یافته‌اند. تار در طول زندگی حرفه‌ای خود با جوایز و افتخارات متعددی از جمله جایزه بزرگ کن و چندین جایزه بین‌المللی برای فیلم‌های فردی شناخته شده است. از جمله جوایز این کارگردان می‌توان به: «جایزه بزرگ جشنواره فیلم کن برای تانگوی شیطان، سال ۱۹۹۴» و «جایزه‌ی پلنگ نقره‌ای در جشنواره بین‌المللی فیلم لوکارنو برای «هارمونی‌های ورکمایستر سال ۲۰۰۰» اشاره کرد. در مجموع بلاتار از جمله فیلمسازان بسیار سخت‌یابی است که تنها زمان می‌تواند منتقد واقعی‌شان باشد و جای دادن او در دسته‌بندی‌های باسمه‌ای منتقدان ممکن از درک آثار او بکاهد. تار تلاش می‌کند در حوزه‌هایی غیر از زبان سرک بکشد تا شاید بتواند رنج و لذت توامانِ این زندگی غریب را اندکی ملموس کند. خواندن این کتاب نیز تنها در کنار تماشای آثار بلاتار می‌تواند برای خواننده مفید باشد و زوایای تاریکی از جهان بلاتار را برایش روشن کند.

درباره‌ی آندراش بالینت کواچ نویسنده‌ی کتاب «سینمای تار»:
آندراس بالینت کواچ، استاد و رئیس موسس دپارتمان مطالعات فیلم در دانشگاه ELTE، بوداپست است. او تاریخ سینمای مدرن، تحلیل فیلم و نظریه شناختی سینما را تدریس می‌کند. تحقیقات فعلی او شامل مطالعات روان‌شناختی واکنش‌های بیننده به پیوندهای علّی در روایت‌های فیلم، روان‌شناسی درک مقیاس‌های شات و تحلیل آماری سبک فیلم است.
از فعالیت‌ها و وابستگی‌های حرفه‌ای کواچ می‌توان به سردبیر مجموعه کتاب‌های فیلم در انتشارات پلاتینوس، بوداپست سال ۲۰۲۲ و سردبیر یک مجموعه تلویزیونی در زمینه ویدئو آرت سال ۱۹۸۶-۱۹۸۸ اشاره کرد.

درباره‌ی گرآورندگان کتاب «سینمای تار»
سعیده طاهری، پژوهشگر، نویسنده و مترجم سینمای ایران است که چندین کتاب درباره سینمای ایران تألیف کرده و متون بسیاری را از فارسی به انگلیسی ترجمه کرده است. طاهری دارای مدرک دکتری در مطالعات سینما از دانشگاه پاریس است و رشته‌های تحقیقاتی او شامل سینمای ایران، سینمای ملی و فراملی و مدرنیته در سینما است. او همچنین مدرس و یکی از اعضای مرکز تحقیقات زبان‌شناسی این دانشگاه بوده و سال‌هاست در حوزه‌های روایت‌شناسی سینمایی، تحلیل گفتمان، سبک‌شناسی معاصر، کاربردشناسی زبان، معناشناسی معنا در متن و سبک‌شناسی شناختی در مطالعات سینمایی تدریس می‌کند.
بابک کریمی فیلم‌پژوه، نویسنده، مترجم و ویراستار است و سال‌هاست در حوزه سینما به فعالیت‌های پژوهشی می‌پردازد. «سینمای ترنس مالیک»، «کتاب پول»، «یک فیلم، یک جهان: سابقه خشونت» از دیگر ترجمه‌های این دو مترجم هستند.