کتاب «ارواح مليت ندارند» نوشت? يوکو تاوادا
جُستارهايي درباب کلمات و زندگي در دو زبان. کتاب «ارواح مليت ندارند: تجربهي زندگي ميان زبانهاي ژاپني و آلماني» مجموعه جستارهايي از نويسندهاي است که زيستن در دو زبان آلماني و ژاپني را با تمام جزئياتش تجربه کرده و اين تجربه را در اين جستارها بهشيريني بيان کرده است.
يوکو تاوادا، که ژاپني اما ساکن آلمان است و هم به ژاپني و هم به آلماني مينويسد، در کتاب «ارواح مليت ندارند»، از منظر يک نويسند? دوزبانه، به مقول? زبان و رابط? زبانها و فرهنگهاي مختلف نگاهي تازه انداخته و از زاويهاي نو به زبان و فرهنگ و مليت نگريسته است.
کتاب «ارواح مليت ندارند»، با تکيه بر جزئياتي از زندگي روزمره و کاربرد زبان در متن زندگي عادي، ما را به هزارتوي زبان ميبرد و دري به دنياي رازآلود و پر از سايهروشنِ زبان ميگشايد.
کتاب «ارواح مليت ندارند»، بهتعبير ويم وندرس، فيلسماز بزرگ آلماني، در يادداشتي که بر اين کتاب نوشته است، يک سفر است. نويسنده در کتاب «ارواح مليت ندارند» ما را با خود به سفري جذاب و فانتزي و تأملبرانگيز در جهانِ زبان ميبرد؛ سفري که مدام غافلگير و شگفتزدهمان ميکند و چشماندازهايي تازه را به دنياي زبان و نوشتن ميگشايد.
يوکو تاوادا در کتاب «ارواح مليت ندارند»، چنانکه در مقدم? ستاره نوتاج بر ترجم? فارسي اين کتاب توضيح داده شده، از زبان آشناييزدايي ميکند و کليشههاي رايج و معمول درباب تقابل زبانها و فرهنگها را بههم ميزند.
مروري بر کتاب «ارواح مليت ندارند»
ويم وندرس در يادداشت ستايشآميزي که با عنوان «مشاهدات کوچک» بر کتاب «ارواح مليت ندارند» نوشته و ترجم? فارسي آن در ابتداي ترجم? فارسي اين کتاب آمده، کتاب «ارواح مليت ندارند» را به سفري تشبيه ميکند که «همچون رماني از ژول ورن، فضايي خارقالعاده پيش چشم خواننده باز ميکند.»
تعبير وندرس دربار? کتاب «ارواح مليت ندارند»، وقتي آن را به رماني از ژول ورن تشبيه ميکند، تعبيري هوشمندانه است چراکه بر ويژگياي از اين کتاب انگشت ميگذارد و آن را برجسته ميکند که شايد بتوان گفت يکي از عناصر اصلي برسازند? نوشتار يوکو تاوادا در جستارهاي کتاب «ارواح مليت ندارند» است. تاوادا در اين کتاب ما را از درواز? زبان و کلمات گذر ميدهد تا قلمروي سرشار از فانتزي و تخيل و بازيگوشي و جادو و رمز و راز را به ما بنماياند.
نکتهاي که تاوادا در کتاب «ارواح مليت ندارند» ما را به آن توجه ميدهد اين است که زبان متعلق به هيچ قلمرو ملي و فرهنگي مشخصي نيست و خود، قلمروي مستقل است و به همين دليل نميتوان از تفاوتهاي زباني سخن گفت.
در کتاب «ارواح مليت ندارند» زبان، گويا يک شخصيت داستاني است که با حضورش به اشياء شخصيت ميبخشد و آنها را به بازي و جنبوجوش برميانگيزد. در اين کتاب، همهچيز انگار در گرهگاهِ زبان و تخيل، انگار به ضرب? چوبي جادويي، به حرکت و پرواز درميآيد و شکلهايي تازه به خود ميگيرد. آشناييزدايي از امور آشنايي که بديهي تلقي ميشوند کاري است که تاوادا در جستارهاي کتاب «ارواح مليت ندارند» انجام ميدهد. او در اين کتاب، ما را به جورِ ديگر ديدن چيزها و کشف دوبارهشان فراميخواند و اين کار را از رهگذر تأمل در زبان و کشف وجوه رازآلود و لغزنده و بهچنگنيامدني آن انجام ميدهد و نيز بهيُمنِ متصل نبودنش به زباني که در آن زيسته اما زبان مادرياش نبوده و بعداً کشفش کرده است و از همين رو هميشه درعين زيستن در درونِ آن، بخشي از وجودش بيرون از آن مانده است. همين دوگانگي است که باعث ميشود کتاب «ارواح مليت ندارند» رويکردي آشناييزدايانه به زبان آلماني داشته باشد و از خلال اين رويکرد، نکاتي باريکتر از مو و بديع را درباب زبان بيان کند.
کتاب «ارواح مليت ندارند» از شانزده جستار تشکيل شده است. جستارهاي شانزدهگان? کتاب «ارواح مليت ندارند» عبارتند از: «از زبانِ مادري تا مادرِ زباني: ژاپنيها به مداد فحش نميدهند»، «راويان بيروح: مردگان جذابترين راوياناند»، «معماي آلماني: زبان مخفي نانواهاي آلمان»، «غريبه در قوطي: الفبا تنها نظام نوشتاري جهان نيست»، «به کسي نميشود گفت، اما اروپايي در کار نيست: اين عينک خواهينخواهي خيالي است»، «طلسم: دست رد به نيروهاي شيطاني»، «مطالعاتي در قطار شهري: جاي کسي که کتاب ميخواند، تنگ نميشود»، «بعد از چهلسالگي همهچيز فقط تکرار است: نميدانم کتاب مقدسم کجا رفت»، «يادداشتهايي در لوفوتِن: صخرهها در دريا قدم ميزنند»، «در دل گوتهارت: آنجا که سنگها سخن ميگفتند»، «هفت داستانِ هفت مادر: حروفي که در نور ناخوانا ميشوند»، «يکشنبه: روز استراحت، روز گاو: ديگر فرقي بين خدا و کاغذ نيست»، «ارواح مليت ندارند: صداي روح»، «دروازهي مترجم، يا سلان ژاپني ميخواند: شکافي که واژگان در آن سقوط ميکنند»، «در بابِ چوب: اسم خداي آنها "هنر" است» و «روستاي فرهنگ واژگان: حالا نهنگها در کوهستان زندگي ميکنند».
در بخشي از جستار «از زبانِ مادري تا مادرِ زباني: ژاپنيها به مداد فحش نميدهند» از کتاب «ارواح مليت ندارند» ميخوانيد: «در زبان مادري، واژهها به آدم ميچسبند، طوري که بهندرت ميتوان شور و شوق بازيگوشانهشان را درک کرد. در زبان مادري، افکار چنان به واژهها متصلاند که نه فکر ميتواند رها و آزاد پرواز کند و نه واژه. اما در زبانهاي خارجي، آدم چيزي شبيه منگنهکش در اختيار دارد: ميتواند همهي چيزهايي را که به هم متصلاند و دودستي يکديگر را چسبيدهاند، از هم جدا کند.»
دربار? يوکو تاوادا، نويسند? کتاب «ارواح مليت ندارند»
يوکو تاوادا (?????)، متولد 1960، نويسنده و شاعر ژاپنيِ مقيم آلمان است. تاوادا در ژاپن ادبيات روسي خوانده و نيز داراي دکتراي ادبيات آلماني است. او به دو زبان ژاپني و آلماني مينويسد و تاکنون برند? جوايز مختلفي شده که از جمل? آنها ميتوان به جايز? آکوتاگاوا و مدال افتخاري مؤسس? گوته در آلمان اشاره کرد.
تاوادا خود را متأثر از کافکا و پل سلان ميداند. زبان و رابط? ميان کلمات و واقعيت و مرز ميان رؤيا و بيداري از جمله مضامين آثار يوکو تاوادا هستند. او در آثارش از عناصر رئاليسم جادويي هم استفاده ميکند.
از آثار يوکو تاوادا ميتوان به رمان «آخرين فرزندان توکيو» اشاره کرد.
دربار? ترجم? فارسي کتاب «ارواح مليت ندارند»
کتاب «ارواح مليت ندارند: تجربهي زندگي ميان زبانهاي ژاپني و آلماني» با ترجمه و مقدم? ستاره نوتاج و مقدمهاي بهقلم ناشر، در نشر اطراف منتشر شده است.
ستاره نوتاج، متولد 1367، مترجم ايراني است. نوتاج داراي فوق ليسانس مهندسي کامپيوتر و مترجمي زبان آلماني است. از ترجمههاي او ميتوان به کتابهاي «تاريخ سينما از قرن نوزدهم تا امروز»، «ترانزيت» و «آخرش هم هيچ» اشاره کرد.
