کتاب «لهجهها اهلي نميشوند» به قلم جمعي از نويسندگان و ويراستاري پائولين قلدس و خالد مطاوع
روايتهايي از تجرب? زيستن در ميان دو زبان. کتاب «لهجهها اهلي نميشوند: تجربهي زندگي ميان زبانهاي عربي و انگليسي»، با عنوان اصلي Beyond Memory: An Anthology of Contemporary Arab American Creative Nonfiction، مجموعه جُستارهايي است از نويسندگان مختلفي که همگي در يک تجربه باهم مشترکند: تجرب? دوزبانگي و حرف زدن و نوشتن به دو زبان عربي و انگليسي و تجرب? تداخل دو فرهنگ و دو زبان و دو هويت؛ يکي شرقي و ديگري غربي.
در جُستارهاي کتاب «لهجهها اهلي نميشوند»، که بهويراستاري پائولين قلدس و خالد مطاوع در اين کتاب گرد آمدهاند، گروهي از نويسندگان عرب - انگليسي، از چشمانداز زبان، به تأمل در مقولهها و مفاهيمي چون هويت، فرهنگ، استعمار، نژاد، غربت، وطن و بيگانگي پرداختهاند.
در جهان امروز که مهاجرت پديدهاي مرسوم است و مهاجران، با مليتها و فرهنگهاي مختلف، سراسر دنيا را فراگرفتهاند، خواندن کتاب «لهجهها اهلي نميشوند» امکاني است تا بهواسط? تأثيري که مهاجرت بر زبان و تجرب? زباني ميگذارد به اين موضوع بنگريم و در آن تأمل کنيم.
متن اصلي کتاب «لهجهها اهلي نميشوند» اولين بار در سال 2020 منتشر شده است.
مروري بر کتاب «لهجهها اهلي نميشوند»
هم? نويسندگان کتاب «لهجهها اهلي نميشوند» اهل ادبياتند و همگي دغدغ? چندفرهنگي، هويت شرقي – غربي و زندگي بين دو زبان عربي و انگليسي را دارند و در اين زمينه کار و تأمل کردهاند و در آثارشان بهنحوي به اين مضامين پرداختهاند.
هر نويسنده اما در کتاب «لهجهها اهلي نميشوند»، در عين دغدغهها و تجربههاي مشترک، با فرديت متفاوت و متمايز خودش به اين دغدغهها و تجربهها نگريسته است. به همين دليل در کتاب «لهجهها اهلي نميشوند» از زوايايي گوناگون و متنوع به موضوع زندگي در دو زبان و دو فرهنگ مختلف پرداخته شده است.
ادبيات، عرص? جولانِ جزئيات است و از آنجا که نويسندگان جستارهاي کتاب «لهجهها اهلي نميشوند» به عالم ادبيات اِشراف دارند با نگاهي جزئينگر به وجوه گوناگون تجرب? دوفرهنگي و دوزبانگي خود نگريستهاند و از عناصر و جذابيتهاي داستاني براي نوشتن از تجربههاي هويتي خود، بهعنوان افرادي از دو فرهنگ و زبان مختلف و متفاوت، استفاده کردهاند و صرفاً به تئوريپردازي و طرح نظري دغدغههاي خود بسنده نکردهاند. از همين رو در کتاب «لهجهها اهلي نميشوند» با نمودهايي ملموس از تجرب? زيستن در دو زبان و دو فرهنگ عربي و انگليسي مواجهيم.
کتاب «لهجهها اهلي نميشوند» از ده جُستار تشکيل شده است. جستارهاي دهگان? کتاب «لهجهها اهلي نميشوند» عبارتند از: «شدت پريشانيات چقدر است؟ (خاطرهي درد)» نوشت? الماز ابينادر، «در آغوش جاده: پدرم مثل گاوچرانها بود» نوشت? نبيل ابراهيم، «آنها هنوز کليد خانهشان را دارند: پيشنهاد ناممکن خودکشي به اسرائيل» نوشت? جورج ابراهيم، «راهم را که گم ميکنم... (پياده تا خانه)» نوشت? پائولين قلدَس، «اوهام تسليبخش: ما آن ديگريهاي بامزه هستيم» نوشت? ربيع عَلَمالدين، «استعمار خيال: شايد بهتر است اصلاً ننويسم» نوشت? ليلي العلمي، «بابا و پونتياک: هرگز به رشتهکوههاي لبنان نرسيدم» نوشت? هديل غنيم، «صداي آواره: لهجه آخرين تقلاي زبان مادري است» نوشت? ايمان مرسال، «مناسک بازگشت: آنها به ليبي بازميگردند و من در غربت ميمانم» نوشت? خالد مطاوع و «فراموش کرده بودم چقدر کوچک است: ساختوساز روي خاکهاي سست» نوشت? نعومي شهاب ناي.
بخشي از جُستار «صداي آواره» نوشت? ايمان مرسال را از کتاب «لهجهها اهلي نميشوند» ميخوانيد: «انرژيِ لهجه آهنگي متفاوت دارد؛ آهنگي متناسب با زبان مادري. وقتي صدا لهجه را با خود به زباني بيگانه ميآورد، حاصلش چيزي نيست مگر تلاشي توهمآميز براي سخن گفتنِ همزمان به دو زبان، يکي پيدا و ديگري پنهان. يکي در حرکت و ديگري در حاشيه، خشمگين و برآشفته از ناشنيده ماندن و رها شدن. بنابراين لهجه لزوماً نقص گفتار نيست؛ تقلاي زبان مادري است در برابر مرگ و فنا. رقابت زبان مادري است با زبان بيگانه از راه کارشکني، از راه تخريب پيوند ميان صدا و ضربآهنگ. اينجا يا آنجا، هجايي از کلمه جدا ميشود، حرفي ناآشنا که بايد منتظر نوبتش ميمانده زودتر از موعد به ميدان ميآيد، يا آوايي بر سر آوايي ديگر آوار ميشود و بخشي از فضاي اختصاصي او را ميبلعد. گاهي نيز کارشکنيِ لهجه از سر سخاوت زبان مادري در مواجهه با زمان است: لهجه، درست آنجا که زبان بيگانه اجازهي چنين کاري را نميدهد، مصوتها را چند دهم ثانيه بيشتر ميکِشد.»
دربار? پائولين قلدس و خالد مطاوع، ويراستاران کتاب «لهجهها اهلي نميشوند»
پائولين قلدس (Pauline Kaldas)، متولد 1961، داستاننويس، شاعر، استاد دانشگاه و جُستارنويس مصري – امريکايي است. او استاد ادبيات انگليسي و نويسندگي خلاق در دانشگاه هالينز است.
قلدس در جُستارهايش بيشتر به ادبيات چندفرهنگي و ادبيات مهاجران و زنان نويسند? عرب ميپردازد. از آثار او ميتوان به دفتر شعر «قطبنماي مصري» اشاره کرد.
خالد مطاوع (Khaled Mattawa)، متولد 1964، شاعر، جُستارنويس و مترجم ادبي مشهور و برجست? ليبيايي – امريکايي است. او همچنين استاديار نويسندگي خلاق در دانشگاه ميشيگان است.
مطاوع شاعري با دغدغ? هويت عربي و معرفي ادبيات عرب به جهان غرب است و علاوه بر آثار تأليفي، اشعار زيادي را از شاعران مختلف جهان عرب، از جمله ادونيس، از عربي به انگليسي ترجمه کرده است.
دربار? ترجم? فارسي کتاب «لهجهها اهلي نميشوند»
کتاب «لهجهها اهلي نميشوند: تجربهي زندگي ميان زبانهاي عربي و انگليسي» با ترجمه و مقدم? بتول فيروزان، همراه با مقدمهاي از ناشر، در نشر اطراف منتشر شده است.
بتول فيروزان، متولد 1367 و درگذشته به سال 1402، مترجم ايراني – لبناني بود. او تحصيلکرد? رشتههاي روانشناسي در دانشگاه علامه طباطبايي و مطالعات روانکاوي نظري در دانشگاه يوسياِلِ لندن بود.
از ترجمههاي بتول فيروزان ميتوان به کتاب «نقطه ميخواست فرار کند» اشاره کرد.
