تاریخ فلسفه

کتاب «تاریخ فلسفه» نوشتۀ ای.‌سی. گریلینگ
داستان درازآهنگ و پرماجرا و جذاب فلسفه، از اعصار باستان تا روزگار ما. کتاب «تاریخ فلسفه» (The History of Philosophy)، نوشتۀ ای.‌سی. گریلینگ، تاریخ فلسفۀ غرب و شرق را از زبان یک فیلسوف روایت می‌کند.
کتاب «تاریخ فلسفه» روایتی شیرین و جذاب از تاریخ فلسفه است که برای مخاطبانی غیرمتخصص اما علاقه‌مند به مطالعۀ فلسفه و آشنایی با فلاسفه و مکتب‌های فلسفی گوناگون، از دیرباز تا کنون، نوشته شده است.
اگر دوست دارید بدانید پیشینیان ما در اعصار باستان چگونه انسان و جهان را تفسیر می‌کردند و بعد از آن‌ها چه کسانی آمدند و چه تحولاتی در تفسیرهای آنان پدید آوردند و چه تأثیراتی از آن‌ها گرفتند و فلسفه در دوران معاصر و عصر ما به چه راهی رفته است و اگر می‌خواهید فلاسفۀ مهم و تأثیرگذار تاریخ فلسفه را بشناسید، کتاب «تاریخ فلسفه» کتابی باب طبع شماست؛ کتابی که تاریخ فلسفه و تحولات و نقاط عطف آن را به زبانی ساده و روشن روایت می‌کند.
کتاب «تاریخ فلسفه» گریلینگ، چنانکه در مقدمۀ دکتر خسرو جهانداری بر ترجمۀ فارسی این کتاب اشاره شده، «به زعم برخی صاحب‌نظران، جانشینی شایسته برای تاریخ فلسفه غرب برتراند راسل که نزدیک به هشتاد سال پیش نگاشته شده، محسوب می‌شود.»
متن اصلی کتاب «تاریخ فلسفه» اولین بار در سال 2019 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «تاریخ فلسفه»
چنانکه، به‌نقل از مقدمۀ مترجم بر ترجمۀ فارسی کتاب «تاریخ فلسفه»، اشاره شد، از این کتاب به‌عنوان جانشین کتاب «تاریخ فلسفۀ غرب» برتراند راسل سخن رفته است. اما در همین مقدمه به برخی امتیازات این کتاب بر کتاب راسل نیز اشاره شده است.
خسرو جهانداری در مقدمه‌اش بر ترجمۀ فارسی کتاب «تاریخ فلسفه» دربارۀ امتیازات این کتاب بر «تاریخ فلسفۀ غرب» راسل می‌نویسد: «امتیازاتی که این کتاب بر کتاب راسل دارد عبارتند از اینکه به فلاسفه و مباحث فلسفی با بی‌طرفی و بی‌غرضی بیشتری نگاه می‌کند، شرح آن از فلسفه جدید و معاصر بسیار مشروح‌تر و کامل‌تر است و نگاهی، هر چند کوتاه، به مکاتب فلسفی غیر غربی نیز دارد. یک ویژگی دیگر این است که، برخلاف کتاب‌های مقدماتی مشابه، از ورود به مباحث پیچیده فلسفی ابا ندارد و تحلیلی نسبتاً عمیق از فلاسفه و عقاید اصلی آن‌ها به دست می‌دهد.»
گریلینگ در کتاب «تاریخ فلسفه» داستان فلسفه و فلاسفه را از عصر باستان تا دوران معاصر روایت می‌کند و، ضمن بحث مفصل دربارۀ تاریخ و مکاتب و نحله‌ها و جریان‌های فلسفی غرب، فلسفۀ شرق را نیز، از فلسفۀ هندی گرفته تا فلسفۀ چینی و عربی – فارسی و آفریقایی، به‌طور مختصر، مرور و معرفی می‌کند.
کتاب «تاریخ فلسفه» کتابی موجز و در عین حال ساده و شیرین دربارۀ فلسفه و فلاسفه است و فلاسفۀ مهم و اندیشه‌های آن‌ها را به‌صورتی روشن و به زبانی ساده و موجز معرفی می‌کند.
کتاب «تاریخ فلسفه» از دیباچه، مقدمه، پنج بخش، مؤخره و ضمیمه‌ای با عنوان «کلیات منطق» تشکیل شده است. بخش‌های پنج‌گانۀ کتاب «تاریخ فلسفه» عبارتند از: «فلسفه باستان»، «فلسفه قرون وسطی و رنسانس»، «فلسفه جدید»، «فلسفه در قرن بیستم» و «فلسفه هندی، چینی، عربی – فارسی و آفریقایی».
در بخشی از کتاب «تاریخ فلسفه» می‌خوانید: «تأمل درباره انواع کاوشگری‌ها و انواع پرسش‌های ناشی از آن‌ها نشان می‌دهد که فلسفه تلاشی است برای فهم مسائل، برای حصول آگاهی و چشم‌انداز در مورد آن گستره‌های زندگی و اندیشه که دستخوش تردید، دشواری، ابهام و جهل هستند. به عبارت دیگر، فلسفه طلایه‌دار تمامی کوشش‌های ماست. من نقش فلسفه را اینگونه برای شاگردانم توصیف می‌کنم: ما انسان‌ها ساکن خاکپاره‌ای نورانی در ظلمات عظیم جهل هستیم. در کمانی که محیط آن پاره نورانی را تشکیل می‌دهد، هریک از رشته‌های دانش دارای جایگاهی است و می‌کوشد صوری را که در دل سایه‌های پیرامونش قرار دارند تشخیص دهد و با این کار، حیطه نور را اندکی گسترده‌تر کند. فلسفه پاسدار تمامی این کمان است، به ویژه آن قسمت‌های کمان که هنوز رشته علمی خاصی را در بر نمی‌گیرند، و می‌کوشد با طرح پرسش‌های درست، یافتن پاسخ‌ها را امکان‌پذیر کند.
این وظیفه – طرح پرسش‌های درست – اهمیت حیاتی دارد. تا قبل از قرون شانزده و هفده، فلاسفه بسیاری از اوقات پرسش‌های درست را به گونه‌ای درست درباره طبیعت طرح نمی‌کردند. زمانی که سرانجام این کار انجام شد، علوم طبیعی زاده شدند و به حیطه‌های پژوهشی باشکوه و نیرومندی بدل گشتند که دنیای جدید را بنیان نهادند. بدین‌سان، در آن سده‌ها، علوم از فلسفه زاده شدند. فلسفه در قرن هجدهم به روان‌شناسی، در قرن نوزدهم به جامعه‌شناسی و زبان‌شناسی تجربی زندگی بخشید و در قرن بیستم نقشی اساسی در توسعه هوش مصنوعی و علم شناخت (cognitive science) بازی کرد. یاری‌های فلسفه به برخی جنبه‌های علم اعصاب و روان‌شناسی اعصاب همچنان ادامه دارد.
ولی پرسش‌های اساسی در شناخت‌شناسی، ماوراء‌الطبیعه، اخلاق، فلسفه سیاسی، "فلسفه‌ی" رشته‌های دیگر، و غیره همچنان باقی هستند. آن‌ها پرسش‌های همیشگی و همیشه – مبرم هستند، چون تلاش برای پاسخ دادن به آن‌ها بخشی از ماجرای بزرگ کوشش نسل بشر برای درک خود و جایگاه خود در گیتی است.»

دربارۀ ای.‌سی. گریلینگ، نویسندۀ کتاب «تاریخ فلسفه»
آنتونی کلیفورد گریلینگ (Anthony Clifford Grayling)، متولد 1949، فیلسوف، پژوهشگر، مورخ و استاد فلسفۀ اهل بریتانیا و متولد رودزیای شمالی (زامبیای کنونی) است.
گریلینگ از متولیان کتابخانۀ لندن است. او چند سال هم ستون‌نویس نشریۀ «گاردین» بوده و عضویت در مجمع جهانی اقتصاد را هم در کارنامۀ کاری خود دارد.
معرفت‌شناسی، متافیزیک و منطق فلسفی علایق آکادمیک اصلی گریلینگ هستند. او یکی از چهره‌های رسانه‌ای در بریتانیا است و اغلب در رسانه‌ها دربارۀ فلسفه و امور عمومی بحث می‌کند.
از آثار ای.‌سی. گریلینگ می‌توان به کتاب‌های «ویتگنشتاین» و «راسل: یک معرفی بسیار کوتاه» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «تاریخ فلسفه»
کتاب «تاریخ فلسفه» با ترجمه و مقدمۀ دکتر خسرو جهانداری در انتشارات مازیار منتشر شده است.
خسرو جهانداری مترجم ایرانی است. او جلد اول کتاب «تاریخ فلسفۀ شرق و غرب»، با عنوان «تاریخ فلسفۀ شرق»، را هم به فارسی ترجمه کرده است.