یک فیلم یک جهان 29: ترمیناتور

کتاب «ترمیناتور» نوشتۀ شان فرنچ
کتابی دربارۀ یکی از فیلم‌های افسانه‌ای، محبوب و خاطره‌انگیز ژانر اکشن علمی – تخیلی. کتاب «ترمیناتور» (The Terminator)، کتابی است درباب فیلم مشهور و محبوب «ترمیناتور» جیمز کامرون که امروزه یکی از کلاسیک‌های ژانر اکشن علمی – تخیلی به‌حساب می‌آید و نامش در حافظۀ تاریخی علاقه‌مندان این ژانر حک شده است.
شان فرنچ در کتاب «ترمیناتور» از رموز موفقیت و محبوبیت فیلم «ترمیناتور» سخن می‌گوید و از متن و حواشی این فیلم و ماجراهای مربوط به ساخته شدن و اکران آن.
کتاب «ترمیناتور» کتابی خواندنی از منتقدی است که با آمیزه‌ای از لذت و شهود و شیفتگی، نگاهی موشکافانه و درک و حساسیت نقادانه فیلم محبوبش را تجزیه و تحلیل کرده است تا نشان بدهد چرا «ترمیناتور» یک فیلم کلاسیک و موفق است.
بر فیلم «ترمیناتور» دنباله‌هایی هم ساخته شد که به‌جز اولین آن‌ها، به نام «ترمیناتور 2: روز داوری»، هیچ‌کدام ساختۀ جیمز کامرون نبودند و توفیق اولین «ترمیناتور» را هم به دست نیاوردند. «ترمیناتور 2» اما به‌اندازۀ اولین «ترمیناتور» موفق، قدرتمند و خاطره‌انگیز است.
شان فرنچ کتاب «ترمیناتور» را زمانی نوشته است که «ترمیناتور 2» نیز ساخته شده بوده است.

مروری بر کتاب «ترمیناتور»
شان فرنچ کتاب «ترمیناتور» را، پس از پیش‌گفتاری بر ویراست سال 2021 این کتاب، با تعریض و کنایه به منتقدانی آغاز می‌کند که فیلم‌ها را به دو دستۀ هنری و تجاری تقسیم می‌‌کنند و به محتوای فیلم‌ها بیش از فُرم اهمیت می‌دهند. مقدمۀ کتاب «ترمیناتور» شامل این تعریض و کنایه و البته تأکید بر کلاسیک بودن فیلم «ترمیناتور» است.
ویراست اول کتاب «ترمیناتور» در سال 1996 یعنی زمانی نوشته شده که از ساخت فیلم «ترمیناتور» در سال 1984 حدود دوازده سال و از ساخت فیلم «ترمیناتور 2: روز داوری» در سال 1991 حدود پنج سال می‌گذشت و «ترمیناتور» در همین فاصله جای پایش را در تاریخ سینما سفت کرده بود.
فیلم «ترمیناتور» یک فیلم علمی – تخیلی کم‌هزینه دربارۀ آینده و سفر در زمان و تهدید تکنولوژی است؛ فیلمی که وقتی ساخته شد پیش‌بینی نمی‌شد که این همه گُل کند و مورد استقبال واقع شود و نامش در تاریخ سینما بماند و به اثری کلاسیک بدل شود.
شان فرنچ در کتاب «ترمیناتور»، حین تحلیل این فیلم و مؤلفه‌های بصری و زیبایی‌شناختی و مفهومی آن، جابجا به گذشته و سینمای کلاسیک ارجاع می‌دهد و از انواع فیلم‌های کلاسیک مشهور و قدرتمند و خاطره‌انگیز و نسبت فیلم «ترمیناتور» با آن‌ها سخن می‌گوید، از جمله از نسبت آن با فیلم «سنگ اندلسی» لوئیس بونوئل که در مقدمۀ «کتاب ترمیناتور» به ارجاع صحنه‌ای از فیلم «ترمیناتور» به صحنه‌ای از آن فیلم اشاره می‌شود. فرنچ همچنین در پیش‌گفتار ویراست سال 2021 کتاب «ترمیناتور» می‌گوید که فیلم «ترمیناتور» یادآور فیلم‌های دهۀ 70 مارتین اسکورسیزی و راجر کورمن است.
بعد از مقدمۀ کتاب «ترمیناتور»، در فصل اول این کتاب، تاریخچه‌ای از شروع کار سینمایی جیمز کامرون ارائه می‌شود. فصل بعدی کتاب با بحث درباب چگونگی شکل‌گیری ایدۀ ساخت فیلم «ترمیناتور» در ذهن جیمز کامرون آغاز می‌شود و بحث از تأثیراتی که کامرون از سینمای پیش از خود، از جمله سینمای نوآر و سینمای اکسپرسیونیستی، گرفته است.
در کتاب «ترمیناتور» فصل‌به‌فصل به جنبه‌های گوناگون فیلم «ترمیناتور» و دلایل اهمیت آن در تاریخ سینما پرداخته می‌شود و مؤلفه‌های بصری و سینمایی و مفهومی و داستانی آن، با جزئی‌نگری، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل و موشکافی قرار می‌گیرد.

دربارۀ شان فرنچ، نویسندۀ کتاب «ترمیناتور»
شان فرنچ (Sean French)، متولد 1959، روزنامه‌نگار حوزه‌های سینما و تئاتر و داستان‌نویس انگلیسی است. فرنچ بین سال‌های 1984 تا 1986 معاون سردبیر نشریۀ «ساندی تایمز» بوده است. او همچنین همکاری با نشریات مختلف دیگری را، به‌عنوان ستون‌نویس و منتقد تئاتر و سینما، در کارنامۀ کاری خود دارد که از آن جمله می‌توان به همکاری با مجلۀ «ووگ» به‌عنوان منتقد تئاتر، بین سال‌های 1982 تا 1986، اشاره کرد.
فرنچ نویسندۀ زندگی‌نامۀ بریژیت باردو و پاتریک همیلتون است. او همچنین با همکاری همسر روزنامه‌نگار و داستان‌نویسش، نیکی جرارد، و با نام مستعار نیکی فرنچ، رمان‌هایی جنایی نوشته است که از جملۀ آن‌ها می‌توان به رمان «اتاق قرمز» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «ترمیناتور»
کتاب «ترمیناتور» با ترجمۀ حسین جوادی در مجموعۀ «یک فیلم، یک جهان» نشر خوب منتشر شده است.
مجموعۀ «یک فیلم، یک جهان» شامل کتاب‌هایی است دربارۀ فیلم‌های مهم و تأثیرگذار تاریخ سینما که به‌دبیری بابک کریمی در نشر خوب به چاپ رسیده‌اند. در مقدمه‌ای که بابک کریمی بر کتاب‌های مجموعۀ «یک فیلم، یک جهان» نوشته، دربارۀ این مجموعه آمده است: «مجموعۀ "یک فیلم، یک جهان" مشتمل بر تک‌نگاری‌هایی است دربارۀ فیلم‌های نامی و اثرگذار تاریخ سینما. در انتخاب این کتاب‌ها، نه فیلم‌هایی خاص و سلیقه‌ای مشخص بلکه اهمیت فیلم و کتاب مد نظر در اولویت است و از میان چندین‌وچند مجموعۀ کتاب انگلیسی و فرانسوی، آثاری برگزیده می‌شوند که تا حد ممکن با تاریخ کتاب‌های سینمایی ایران نسبتی داشته باشند و جای خالی آن‌ها حس شود؛ البته در مواردی نیز که کتاب دلخواه موجود نیست، کتابی مختص این مجموعه تدوین می‌شود.
هر کتابی از مجموعۀ "یک فیلم، یک جهان" درصدد است "فیلم" مورد مطالعه‌اش را به وسعت یک "جهان" ببیند.»