برف

کتاب «برف» اثر اورهان پاموک
رمانی درباب عشق و سیاست و سنت و تجدد. از کتاب «برف»، با عنوان اصلی Kar، به‌عنوان تنها رمان سیاسی اورهان پاموک یاد می‌شود. پاموک تنها در کتاب «برف» است که مستقیماً به وقایعی سیاسی می‌پردازد و البته در دل این وقایع، از دغدغه‌های اجتماعی و فرهنگی و انسانی و هویتی و فلسفیِ همیشگی خودش سخن می‌گوید؛ دغدغه‌هایی که پاره‌ای از آن‌ها برآمده از دوفرهنگی زیستن و زندگی در سرزمینی است که سنت‌های شرقی و هویت غربی و سنت و مدرنیسم در آن با یکدیگر تلاقی کرده‌اند.
انسان کتاب «برف» نیز، مانند شخصیت‌های دیگر آثار اورهان پاموک، درگیر با مسائل فرهنگی و اجتماعی و هویتی خود، به‌عنوان انسانی قرار گرفته در مرز میان دو فرهنگ مدرن و سنتی، است.
خوانندگان آثار پاموک می‌دانند که عشق یکی از مضامین ثابت و تکرارشوندۀ قصه‌های اوست و کتاب «برف» هم از این قاعده مستثنی نیست و در آن از عشق نیز سخن می‌رود.
پاموک همچنین در کتاب «برف» از مسائل زنان در جامعۀ پیچیدۀ ترکیه می‌گوید و نیز گرایش‌های گوناگون سیاسی را به متن رمان احضار می‌کند و از کشمکش‌های سیاسی و بعضی مسائل ترکیۀ قرن بیستم سخن به میان می‌آورد. او در این رمان، دغدغه‌های همیشگی‌اش را با آمیزه‌ای از طنز و جِد و از خلال قصه‌ای جذاب بیان می‌کند.
کتاب «برف» رمانی است پر از معما و تعلیق و حادثه. متن اصلی کتاب «برف» اولین بار در سال 2002 منتشر شده است. پاموک به‌خاطر این رمان، در سال 2005، جایزۀ مدیسی را گرفته است.

مروری بر کتاب «برف»
شخصیت اصلی کتاب «برف» روزنامه‌نگار و شاعری به نام کا است؛ روزنامه‌نگار و شاعری که سال‌ها، به‌عنوان یک تبعیدی سیاسی، در آلمان زندگی کرده بوده، اگرچه فعالیت سیاسی چندانی نداشته و تمرکز اصلی‌اش بر شعر و شاعری بوده است.
کا، پس از دوازده سال دوری از وطن، به ترکیه بازگشته و در کتاب «برف» او را می‌بینیم که عازم شهرستانی کوچک به نام کارس، واقع در شمال شرقی ترکیه، است تا حادثۀ خودکشی دخترانی در این شهرستان را پیگیری کند؛ خودکشی‌ای برآمده از تنگنایی که تقابل سنت و تجدد به این دختران تحمیل کرده است. البته انگیزۀ کا از سفر به کارس، نه‌فقط پیگیری این حادثه و تهیۀ گزارشی از آن، بلکه چیز دیگری هم هست. عامل پنهان‌تر و شخصی‌تری که کا را به کارس کشانده است، خاطرۀ یک عشق قدیمی است. این‌گونه است که پاموک پای عشق را هم در کتاب «برف» وسط می‌کشد و رمانی پدید می‌آورد که هم عاشقانه است، هم اجتماعی و سیاسی و هم واجد دغدغه‌هایی فرهنگی و هویتی و فلسفی.
برف در کتاب «برف» گره‌گاهی است که پای سیاست را در رمان باز می‌کند. کا در کارس برف‌گیر می‌شود و بارش برفی شدید، ارتباط شهر را با دیگر نقاط، به‌مدت سه روز، قطع می‌کند. پشت همین برف سنگین است که کا آدم‌هایی را با گرایش‌های سیاسی مختلف ملاقات می‌کند. کا همچنین می‌فهمد که کسانی او را تعقیب می‌کنند. چه کسانی؟ این را با خواندن کتاب «برف» درخواهید یافت.
کتاب «برف»، مثل بسیاری از آثار اورهان پاموک، عرصۀ تلاقی شرق و غرب و آوردگاه سنت و تجدد است و تصویری از انسانی مدرن که با تردیدها و ابهامات و دلمشغولی‌هایش، میان این دو قرار گرفته است.
پاموک در کتاب «برف» از شگردی روایی استفاده کرده که به‌کمک آن بعضی وقایع را پیش از وقوع به اطلاع خوانندگان می‌رساند. کتاب «برف» رمانی با روایتی بازیگوشانه و درعین‌حال سنجیده و حساب‌شده است.
در بخشی از کتاب «برف» می‌خوانید: «برف با پوشاندن گل‌ولای و کثیفی و تاریکی شهر، حسی فراموش‌شده از سادگی را در او زنده می‌کرد، اما برای کا حس معصومیتش را همان روز اولی که در کارس گذراند از دست داد. برف در این شهر، خسته‌کننده، کسالت‌بار و آزاردهنده بود. تمام شب باریده بود. هنگامی که صبح‌ها در خیابان‌ها قدم می‌زد، در قهوه‌خانه‌های مملو از کردهای بیکار می‌نشست، مانند یک روزنامه‌نگار علاقه‌مند، قلم و کاغذ به دست با رأی‌دهندگان صحبت می‌کرد، از کوچه‌های پرشیب و یخ‌بستۀ محله‌های فقیرنشین بالا می‌رفت و با شهردار سابق و معاون فرماندار و نزدیکان دخترهایی که خودکشی کرده بودند ملاقات می‌کرد، برف کماکان در حال باریدن بود. تصاویر خیابان‌های برفی که در کودکی از پشت پنجرۀ خانۀ امنشان در نیشان‌تاشی تماشایشان می‌کرد برای او در حکم بخشی از یک داستان خیالی بود و اکنون رؤیای یک زندگی معمولی که سال‌ها بود آن را به‌عنوان آخرین مأمن در ذهن می‌پروراند و سرآغاز فلاکتی با پایان ناامیدکننده که حتی نمی‌خواست فکرش را بکند.
صبح زود، هنگامی که شهر تازه از خواب بیدار می‌شد، بدون توجه به برفِ در حال باریدن با گام‌هایی تند از خیابان آتاتُرک رو به پایین، به‌سمت محلۀ فقیرنشین کاله‌آلتی راه افتاد. هنگامی که به‌سرعت از زیر شاخه‌های پوشیده از برف درختان چنار و سنجد می‌گذشت، به ساختمان‌های قدیمی روسی نگاه می‌کرد که از پنجره‌هایشان لوله‌های بخاری بیرون آمده بود، به برفی که بر روی کلیساهای هزارساله و خالی ارامنه می‌بارید و انبارهای هیزمشان که برای صرفه‌جویی در مصرف برق ساخته شده بود، به سگ‌های قلدر روی پل سنگی پانصدسالۀ رودخانۀ یخ‌زده کارس که رو به هر رهگذری پارس می‌کردند، به دود باریکی که از آلونک‌های محلۀ کاله‌آلتی بالا می‌رفت نگاه کرد و چنان دلش گرفت که اشک در چشمانش حلقه بست. آن‌طرفِ درّه، یک دختر و پسر خردسال که به نانوایی فرستاده شده بودند با نان‌های گرمی که بغلشان بود چنان مشغول بازی بودند و با شادی می‌خندیدند که خنده روی لب‌های کا آوردند. حسی که این‌گونه او را در بر گرفته بود نه فقر این مردم بود و نه بیچارگی‌شان، احساس غریب و سهمگین تنهایی بود که در جای‌جای شهر، پشت ویترین خالی عکاسخانه‌ها، شیشه‌های یخ‌بستۀ چایخانه‌های مملو از بیکارهای گرم بازی ورق و در میدان‌های خالی برف‌اندود، مدام مقابل چشمانش بود. گویی همگان این سرزمین را فراموش کرده بودند و برف به‌آرامی بر آخر دنیا می‌بارید.»

دربارۀ اورهان پاموک، نویسندۀ کتاب «برف»
فریت اورهان پاموک (Ferit Orhan Pamuk)، متولد 1952، نویسندۀ اهل ترکیه، استاد نویسندگی و ادبیات در دانشگاه کلمبیا و برندۀ جایزۀ نوبل ادبیات سال 2006 است.
عشق، شهر، تاریخ، هویت، سنت و مدرنیسم و مواجهۀ شرق و غرب از درونمایه‌های اصلی آثار اورهان پاموک هستند.
از پاموک، به‌جز آثار داستانی، آثار غیرداستانی فراوانی هم منتشر شده است. از آثار او می‌توان به رمان‌های «نام من سرخ»، «قلعه‌ی سفید»، «کتاب سیاه»، «موزۀ معصومیت»، «جودت بیک و پسران»، «زندگی نو» و کتاب اتوبیوگرافیک «استانبول: خاطرات و شهر» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «برف»
کتاب «برف» با ترجمه و مقدمۀ عارف جمشیدی در نشر نون منتشر شده است.
عارف جمشیدی، متولد 1360، مترجم ایرانی است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «آقای گل»، «خاطرۀ استانبول»، «در یکی از ممالک»، «داها» و «روزی روزگاری آناتولی» اشاره کرد.
از کتاب «برف» دو ترجمۀ فارسی دیگر هم موجود است که عبارتند از: ترجمۀ مصطفا علیزاده، منتشرشده در نشر پوینده، و ترجمۀ شهرام دشتی، با عنوان «سکوت برف» و منتشرشده در انتشارات رسپینا.