کتاب زنان و چند مقاله دیگر

«کتاب زنان و چند مقالۀ دیگر» اثر سوزان سانتاگ
ترجمۀ چهار جُستار از سوزان سانتاگ، به‌همراه ترجمۀ مصاحبه‌ای با او. «کتاب زنان و چند مقالۀ دیگر» مجموعه‌ای جمع‌وجور است که ما را با وجوه گوناگون اندیشۀ یکی از متفکران، منتقدان و نظریه‌پردازان مطرح قرن بیستم و اوایل قرن بیست‌ویکم آشنا می‌کند.
در جستارهایی که از سوزان سانتاگ در «کتاب زنان و چند مقالۀ دیگر» توسط آذر جوادزاده گردآوری و ترجمه شده‌اند و نیز مصاحبه‌ای با او، که ترجمه‌اش در این کتاب آمده، هم با سوزان سانتاگِ حساس به موقعیت و هویت و جایگاه زنان در جهان معاصر مواجهیم، هم با سانتاگِ هنرشناس و منتقد و مفسر سینما و عکس، هم با سانتاک منتقد و نظریه‌پرداز فرهنگ و هم با سوزان سانتاگ حساس به مسائل سیاسی و اجتماعی دنیای امروز.

مروری بر «کتاب زنان و چند مقالۀ دیگر»
آنچه در مجموعۀ «کتاب زنان و چند مقالۀ دیگر» از سوزان سانتاگ می‌خوانید، در سه بخش اصلی تنظیم شده که عبارتند از: «کتاب زنان»، «سه مقاله» و «مصاحبه».
متنِ اصلی بخش نخست «کتاب زنان و چند مقالۀ دیگر» خود کتابی مستقل است، شامل جستاری از سوزان سانتاگ، با عنوان «عکس به‌منزله‌ی بیانِ عقیده نیست یا هست؟» و عکس‌هایی از آنی لیبوویتز؛ عکس‌هایی که موضوع همۀ آن‌ها زنانی با مشاغل مختلف و پایگاه‌های طبقاتی و اجتماعی و فرهنگی گوناگون هستند که در جهان مدرن زندگی می‌کنند و جستار سانتاگ نیز، به‌لحاظ مضمونی، با این عکس‌ها مرتبط است و سانتاگ در آن به جایگاه و هویت و خودآگاهی زنان در جهان معاصر می‌پردازد.
سانتاگ در جستاری که از او در بخش اول «کتاب زنان و چند مقالۀ دیگر» ترجمه شده، از تلاش زنان برای تغییر تلقی‌های رایج دنیای مردسالار از زن بودن، می‌نویسد و از دشواری‌هایی که زنان، در این راه، پیش رو داشته‌اند و دارند.
در عکس‌های آنی لیبوویتز در بخش اول «کتاب زنان و چند مقالۀ دیگر» با تصویری متفاوت با تصویرهای کلیشه‌ایِ زن‌ها، به‌عنوان موضوع عکس، مواجهیم. در این عکس‌ها زنانی را می‌بینیم که تصاویر و جایگاه اجتماعی‌شان، مفهوم معمول زنانگی و تصویر زن در دنیای مردسالار را به چالش می‌کشد؛ زنانی عادی و معمولی و زنانی شاغل و فعال در عرصه‌های گوناگون و متنوع اجتماع. جستار سانتاگ هم در «کتاب زنان و چند مقالۀ دیگر» دربارۀ چنین زنانی، و درواقع دربارۀ دگرگونیِ جدی جایگاه و هویت زن در جهان امروز است. او همچنین در این جستار، با نگاهی نقادانه و در چشم‌اندازی تاریخی و فرهنگی و اجتماعی، نگاه مردانه به زن و تلقی دنیای مردسالار از زنانگی را، که صرفاً مبتنی بر زیبایی زنانه و نگاه جنسی به زن است، مورد واکاوی قرار می‌دهد و، با تمرکز بر زنان عکس‌های آنی لیبوویتز، نشان می‌دهد که این نگاه مرسوم و کلیشه‌ای چگونه دستخوش تحول شده است و زنان چگونه دارند برای کسب اعتبار و ارائۀ هویتی جدید از خودشان، هویتی متفاوت با هویتی که تاریخ مذکّر به آن‌ها تحمیل کرده است، تلاش و مبارزه می‌کنند.
بخش نخست «کتاب زنان و چند مقالۀ دیگر»، علاوه بر ترجمۀ جستار سانتاگ و تعدادی از عکس‌های آنی لیبوویتز که موضوع این جستار بوده‌اند، با ترجمۀ یادداشت ناشر امریکایی این جستار همراه است.
بخش دوم «کتاب زنان و چند مقالۀ دیگر» شامل سه مقاله است با عنوان‌های «فاشیسم جذاب»، «به یاد رولان بارت» و «تماشای شکنجه‌ی دیگران». مقالۀ اول این بخش، مقاله‌ای دربارۀ لنی ریفنشتال و فیلم‌های اوست. دومین مقاله دربارۀ رولان بارت است و سومین مقاله دربارۀ عکس‌هایی از شکنجۀ اسیران جنگی.
در بخش سوم «کتاب زنان و چند مقالۀ دیگر» هم مصاحبۀ ایوانز چان با سوزان سانتاگ را، با عنوان «علیه پسامدرنیسم»، می‌خوانید.

دربارۀ سوزان سانتاگ
سوزان سانتاگ (Susan Sontag)، متولد 1933 و درگذشته به‌ سال 2004، فیلسوف، جُستارنویس، داستان‌نویس، فیلمساز، نمایشنامه‌نویس، منتقد و نظریه‌پرداز ادبی و هنری و فعال سیاسی امریکایی بود.
از سانتاگ به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین منتقدان نسل خود یاد شده است. او یکی از برجسته‌ترین منتقدان و نظریه‌پردازان قرن بیستم و سال‌های آغازین قرن بیست‌ویکم است. نوشته‌های سوزان سانتاگ قلمرو وسیعی، از تئاتر و سینما و ادبیات و عکاسی و فرهنگ و رسانه گرفته تا بیماری و حقوق بشر و...، را دربرمی‌گیرد.
سانتاگ همچنین یک فعال سیاسی و از معترضان به جنگ ویتنام و جنگ بوسنی بود. او در دوران جنگ ویتنام به این کشور سفر کرد و علیه این جنگ اعتراض کرد و مقاله نوشت. سانتاگ همچنین در دوران جنگ بوسنی و هرزگوین و محاصرۀ سارایوو، پایتخت این کشور، به‌دست صرب‌ها، به بوسنی سفر کرد و نمایشنامۀ «در انتظار گودو»، اثر ساموئل بکت، را در نور شمع، در سارایووی جنگ‌زده که با مشکل قطعی برق مواجه بود، اجرا کرد.
بیماری از دیگر مسائلی‌ست که سانتاگ با آن درگیر بود و در آثارش به آن پرداخت و دو کتاب «بیماری به‌مثابه استعاره» و «ایدز و استعاره‌هایش» را در این باره نوشت. این دو کتاب در ایران، به‌صورت یک کتاب و با عنوان «بیماری به‌مثابه استعاره، ایدز و استعاره‌هایش»، با ترجمۀ احسان کیانی‌خواه در انتشارات حرفه‌نویسنده منتشر شده‌اند.
سانتاگ سه بار در زندگی‌اش به سرطان مبتلا شد و با این بیماری مبارزه کرد. دو بار مرگ را قال گذاشت. سرطانِ اولش سرطانِ سینه بود و سانتاگ در حالی با این بیماری جنگید و از مرگ نجات یافت که امیدی به زنده ماندنش نمی‌رفت. دومین باری هم که به سرطان مبتلا شد، با آن جنگید و از مرگ رهید اما بارِ سوم و این‌ بار در هفتادو‌یک‌سالگی، سرطان خون جانش را گرفت.
دیوید ریف، پسر سوزان سانتاگ، که خود مقاله‌نویس و نویسندۀ آثار غیرداستانی و تحلیلگر سیاسی است، در کتابی با عنوان «شنا در دریای مرگ»، که در ایران به نام «سوزان سانتاگ در جدال با مرگ» با ترجمۀ فرزانه قوجلو در انتشارات نگاه منتشر شده است، روزهای پایانی زندگی مادرش و ماجرای کلنجار و جدال نافرجام او با واپسین سرطان را شرح داده است.
از آثار سوزان سانتاگ می‌توان به کتاب‌های «علیه تفسیر»، «دربارۀ عکاسی»، «عاشق آتشفشان»، «در آمریکا» و «بانوی دریایی» اشاره کرد.
سانتاگ به‌خاطر آثارش جوایز مختلفی گرفته که جایزۀ کتاب ملی امریکا، که برای کتاب «در آمریکا» به او اهدا شد، و جایزۀ ادبی شاهزاده آستوریاس از آن جمله‌اند.

دربارۀ ترجمۀ فارسی «کتاب زنان و چند مقالۀ دیگر»
مجموعۀ «کتاب زنان و چند مقالۀ دیگر» به گردآوری و ترجمۀ آذر جوادزاده در نشر نیماژ منتشر شده است. گفتنی‌ست که مترجم بر هر یک از بخش‌های این کتاب، مقدمه‌ای جداگانه نوشته و نیز بخش اول کتاب، علاوه بر مقدمۀ مترجم، با مقدمه‌ای از لاله تقیان، با عنوان «نقش اجتماعی زن در تاریخ»، همراه است.
آذر جوادزاده، متولد 1338، مقاله‌نویس و مترجم ایرانی است. او، به‌جز فراهم آوردن «کتاب زنان و چند مقالۀ دیگر»، چند جستار دیگر از سوزان سانتاگ را نیز در کتابی با عنوان «جستارهایی درباره‌ی زن» گردآوری و ترجمه کرده است.
از آذر جوادزاده مقالات و ترجمه‌های متعددی در سایت «انسان‌شناسی و فرهنگ» منتشر شده است.