«کتاب زنان و چند مقال? ديگر» اثر سوزان سانتاگ
ترجم? چهار جُستار از سوزان سانتاگ، بههمراه ترجم? مصاحبهاي با او. «کتاب زنان و چند مقال? ديگر» مجموعهاي جمعوجور است که ما را با وجوه گوناگون انديش? يکي از متفکران، منتقدان و نظريهپردازان مطرح قرن بيستم و اوايل قرن بيستويکم آشنا ميکند.
در جستارهايي که از سوزان سانتاگ در «کتاب زنان و چند مقال? ديگر» توسط آذر جوادزاده گردآوري و ترجمه شدهاند و نيز مصاحبهاي با او، که ترجمهاش در اين کتاب آمده، هم با سوزان سانتاگِ حساس به موقعيت و هويت و جايگاه زنان در جهان معاصر مواجهيم، هم با سانتاگِ هنرشناس و منتقد و مفسر سينما و عکس، هم با سانتاک منتقد و نظريهپرداز فرهنگ و هم با سوزان سانتاگ حساس به مسائل سياسي و اجتماعي دنياي امروز.
مروري بر «کتاب زنان و چند مقال? ديگر»
آنچه در مجموع? «کتاب زنان و چند مقال? ديگر» از سوزان سانتاگ ميخوانيد، در سه بخش اصلي تنظيم شده که عبارتند از: «کتاب زنان»، «سه مقاله» و «مصاحبه».
متنِ اصلي بخش نخست «کتاب زنان و چند مقال? ديگر» خود کتابي مستقل است، شامل جستاري از سوزان سانتاگ، با عنوان «عکس بهمنزلهي بيانِ عقيده نيست يا هست؟» و عکسهايي از آني ليبوويتز؛ عکسهايي که موضوع هم? آنها زناني با مشاغل مختلف و پايگاههاي طبقاتي و اجتماعي و فرهنگي گوناگون هستند که در جهان مدرن زندگي ميکنند و جستار سانتاگ نيز، بهلحاظ مضموني، با اين عکسها مرتبط است و سانتاگ در آن به جايگاه و هويت و خودآگاهي زنان در جهان معاصر ميپردازد.
سانتاگ در جستاري که از او در بخش اول «کتاب زنان و چند مقال? ديگر» ترجمه شده، از تلاش زنان براي تغيير تلقيهاي رايج دنياي مردسالار از زن بودن، مينويسد و از دشواريهايي که زنان، در اين راه، پيش رو داشتهاند و دارند.
در عکسهاي آني ليبوويتز در بخش اول «کتاب زنان و چند مقال? ديگر» با تصويري متفاوت با تصويرهاي کليشهايِ زنها، بهعنوان موضوع عکس، مواجهيم. در اين عکسها زناني را ميبينيم که تصاوير و جايگاه اجتماعيشان، مفهوم معمول زنانگي و تصوير زن در دنياي مردسالار را به چالش ميکشد؛ زناني عادي و معمولي و زناني شاغل و فعال در عرصههاي گوناگون و متنوع اجتماع. جستار سانتاگ هم در «کتاب زنان و چند مقال? ديگر» دربار? چنين زناني، و درواقع دربار? دگرگونيِ جدي جايگاه و هويت زن در جهان امروز است. او همچنين در اين جستار، با نگاهي نقادانه و در چشماندازي تاريخي و فرهنگي و اجتماعي، نگاه مردانه به زن و تلقي دنياي مردسالار از زنانگي را، که صرفاً مبتني بر زيبايي زنانه و نگاه جنسي به زن است، مورد واکاوي قرار ميدهد و، با تمرکز بر زنان عکسهاي آني ليبوويتز، نشان ميدهد که اين نگاه مرسوم و کليشهاي چگونه دستخوش تحول شده است و زنان چگونه دارند براي کسب اعتبار و ارائ? هويتي جديد از خودشان، هويتي متفاوت با هويتي که تاريخ مذکّر به آنها تحميل کرده است، تلاش و مبارزه ميکنند.
بخش نخست «کتاب زنان و چند مقال? ديگر»، علاوه بر ترجم? جستار سانتاگ و تعدادي از عکسهاي آني ليبوويتز که موضوع اين جستار بودهاند، با ترجم? يادداشت ناشر امريکايي اين جستار همراه است.
بخش دوم «کتاب زنان و چند مقال? ديگر» شامل سه مقاله است با عنوانهاي «فاشيسم جذاب»، «به ياد رولان بارت» و «تماشاي شکنجهي ديگران». مقال? اول اين بخش، مقالهاي دربار? لني ريفنشتال و فيلمهاي اوست. دومين مقاله دربار? رولان بارت است و سومين مقاله دربار? عکسهايي از شکنج? اسيران جنگي.
در بخش سوم «کتاب زنان و چند مقال? ديگر» هم مصاحب? ايوانز چان با سوزان سانتاگ را، با عنوان «عليه پسامدرنيسم»، ميخوانيد.
دربار? سوزان سانتاگ
سوزان سانتاگ (Susan Sontag)، متولد 1933 و درگذشته به سال 2004، فيلسوف، جُستارنويس، داستاننويس، فيلمساز، نمايشنامهنويس، منتقد و نظريهپرداز ادبي و هنري و فعال سياسي امريکايي بود.
از سانتاگ بهعنوان يکي از تأثيرگذارترين منتقدان نسل خود ياد شده است. او يکي از برجستهترين منتقدان و نظريهپردازان قرن بيستم و سالهاي آغازين قرن بيستويکم است. نوشتههاي سوزان سانتاگ قلمرو وسيعي، از تئاتر و سينما و ادبيات و عکاسي و فرهنگ و رسانه گرفته تا بيماري و حقوق بشر و...، را دربرميگيرد.
سانتاگ همچنين يک فعال سياسي و از معترضان به جنگ ويتنام و جنگ بوسني بود. او در دوران جنگ ويتنام به اين کشور سفر کرد و عليه اين جنگ اعتراض کرد و مقاله نوشت. سانتاگ همچنين در دوران جنگ بوسني و هرزگوين و محاصر? سارايوو، پايتخت اين کشور، بهدست صربها، به بوسني سفر کرد و نمايشنام? «در انتظار گودو»، اثر ساموئل بکت، را در نور شمع، در سارايووي جنگزده که با مشکل قطعي برق مواجه بود، اجرا کرد.
بيماري از ديگر مسائليست که سانتاگ با آن درگير بود و در آثارش به آن پرداخت و دو کتاب «بيماري بهمثابه استعاره» و «ايدز و استعارههايش» را در اين باره نوشت. اين دو کتاب در ايران، بهصورت يک کتاب و با عنوان «بيماري بهمثابه استعاره، ايدز و استعارههايش»، با ترجم? احسان کيانيخواه در انتشارات حرفهنويسنده منتشر شدهاند.
سانتاگ سه بار در زندگياش به سرطان مبتلا شد و با اين بيماري مبارزه کرد. دو بار مرگ را قال گذاشت. سرطانِ اولش سرطانِ سينه بود و سانتاگ در حالي با اين بيماري جنگيد و از مرگ نجات يافت که اميدي به زنده ماندنش نميرفت. دومين باري هم که به سرطان مبتلا شد، با آن جنگيد و از مرگ رهيد اما بارِ سوم و اين بار در هفتادويکسالگي، سرطان خون جانش را گرفت.
ديويد ريف، پسر سوزان سانتاگ، که خود مقالهنويس و نويسند? آثار غيرداستاني و تحليلگر سياسي است، در کتابي با عنوان «شنا در درياي مرگ»، که در ايران به نام «سوزان سانتاگ در جدال با مرگ» با ترجم? فرزانه قوجلو در انتشارات نگاه منتشر شده است، روزهاي پاياني زندگي مادرش و ماجراي کلنجار و جدال نافرجام او با واپسين سرطان را شرح داده است.
از آثار سوزان سانتاگ ميتوان به کتابهاي «عليه تفسير»، «دربار? عکاسي»، «عاشق آتشفشان»، «در آمريکا» و «بانوي دريايي» اشاره کرد.
سانتاگ بهخاطر آثارش جوايز مختلفي گرفته که جايز? کتاب ملي امريکا، که براي کتاب «در آمريکا» به او اهدا شد، و جايز? ادبي شاهزاده آستورياس از آن جملهاند.
دربار? ترجم? فارسي «کتاب زنان و چند مقال? ديگر»
مجموع? «کتاب زنان و چند مقال? ديگر» به گردآوري و ترجم? آذر جوادزاده در نشر نيماژ منتشر شده است. گفتنيست که مترجم بر هر يک از بخشهاي اين کتاب، مقدمهاي جداگانه نوشته و نيز بخش اول کتاب، علاوه بر مقدم? مترجم، با مقدمهاي از لاله تقيان، با عنوان «نقش اجتماعي زن در تاريخ»، همراه است.
آذر جوادزاده، متولد 1338، مقالهنويس و مترجم ايراني است. او، بهجز فراهم آوردن «کتاب زنان و چند مقال? ديگر»، چند جستار ديگر از سوزان سانتاگ را نيز در کتابي با عنوان «جستارهايي دربارهي زن» گردآوري و ترجمه کرده است.
از آذر جوادزاده مقالات و ترجمههاي متعددي در سايت «انسانشناسي و فرهنگ» منتشر شده است.
