جامعه شناسی زنان

کتاب «جامعه‌شناسی زنان» اثر پاملا آبوت، کلر والاس
اثری مقدماتی در زمینه جامعه‌شناسی که با رویکرد و نگرشی فمینیستی نوشته شده است. نویسندگان این کتاب از موضع دو فمینیستِ منتقد به جامعه‏شناسى مردمحور این اثر را نوشته‌اند.
پاملا آبوت و کلر والاس، نویسندگان کتاب «جامعه‌شناسی زنان»، آگاهانه بر موضع خود در نوشتن این اثر تاکید دارند و نه کتاب خود را تصویرى «حقیقى» از واقعیت جامعه معرفى مى‏کنند و نه خود را دانشمندانى بى‏طرف به حساب مى‏آورند.
آنها در پیشگفتار کتاب «جامعه‌شناسی زنان» می‌گویند که ادعاى موضعى بى‏طرف و فارغ از ارزش‏گذارى اساسا حرف یاوه‏‌ای بیش نیست و حتى همین دانش فمینیستى نیز مى‏تواند جانب‏دار باشد.
فمینیسم شاخ‌وبرگ‌های متعددی دارد و از قرن نوزدهم تا امروز دربرگیرنده نظریه‌های مختلفی بوده است. از این‌رو نویسندگان کتاب «جامعه‌شناسی زنان» می‌گویند که به فمینیسم سوسیالیستى اعتقاد دارند تا موضع‌شان از ابتدا برای خواننده روشن باشد. با این وجود آنها در پایان هر فصل کتاب به ارائه نظریات گرایش‏هاى عمده‏ فمینیستى پرداخته‌اند تا خواننده با تفاوت‏هاى این گرایش‏ها آشنا شود.
کتاب «جامعه‌شناسی زنان» بیشتر برای استفاده‏ دانشجویان و به شیوه‏ کتاب درسى تالیف شده است. مترجم فارسی اثر نیز پیشنهادد داده که دانشجویان پس از مطالعه‏ هر فصل از کتاب‏هاى درسى معمول، فصل متناظر با آن را در این کتاب بخوانند. با این وجود، کتاب «جامعه‌شناسی زنان» می‌تواند مخاطبانی عام هم داشته باشد و علاقه‌مندان به جامعه‌شناسی و فمینیسم از این کتاب بهره زیادی خواهند برد.

مروری بر کتاب «جامعه‌شناسی زنان»
جامعه‏شناسى علمى است زیر سلطه‏ مردان و این واقعیت در نظریه‏ها و روش‏ها و تحقیقات و آموزش این علم، معانى و کاربردهاى اساسى دارد. این گزاره را می‌توان یکی از نظریات کلیدی نویسندگان کتاب «جامعه‌شناسی زنان» دانست. آنها با طرح این گزاره به سراغ نوشتن کتاب «جامعه‌شناسی زنان» رفته‌اند و از منظری متفاوت به تالیف این اثر پرداخته‌اند.
آبوت و والاس در کتاب «جامعه‌شناسی زنان» می‌گویند به رغم انتقادهایى که دست‏کم در چند دهه اخیر به پیش‏داورى‏ها و جانب‏دارى‏هاى مردانه‏ جامعه‏شناسى وارد شده هنوز تغییر چندانى در این علم پدید نیامده‏ است؛ و اگرچه تعداد زنانى که درس جامعه‏شناسى مى‏خوانند بیش‏تر است هنوز مدرسان مرد اکثریت دارند. آنها می‌گویند هنوز هم زنان را از احراز مناصب بالا در این رشته محروم مى‏کنند و از سوى دیگر به آن‏ها جامعه‏شناسىِ مردانه مى‏آموزند یعنى دانشى را القا مى‏کنند که در توجیه جایگاه فرودستِ زنان در ساختار اجتماعى بریتانیاى امروز نقش مهمى دارد.
نویسندگان کتاب «جامعه‌شناسی زنان» پژوهش‏ها و آمار مورد نیازِ خود را از انگلستان در سال‏هاى ابتداى دهه‏ 1990 میلادى برگرفته‏اند. آن‌طور که مترجم فارسی اثر نیز تاکیده کرده، بدیهى است که گسترش روزافزون پژوهش‏هاى علمى و شتاب حیرت‏آور پیشرفت فن‏آورى در سالیان اخیر برخى مطالب را، به‏ویژه در فصل بهداشت، براى خواننده غربى از جلوه یا اهمیت انداخته‏ است. اما براى ما، به‏رغم همه‏ تفاوت‏هاى بارز فرهنگى، مجموعه‏ این مقدمات به همین صورت نیز نکات فراوانى براى آموختن دارد.
آن‌طور که آبوت و والاس در کتاب «جامعه‌شناسی زنان» توضیح داده‌اند، مهم‌ترین انتقادهایی را که فمینیست‌ها به جامعه‌شناسی وارد کرده‌اند می‌توان این‌گونه دسته‌بندی کرد: کار جامعه‏شناسى عمدتا تحقیق درباره‏ مردان و به تبعِ آن نظریه‏پردازى براى مردان بوده‏است، یافته‏هاى پژوهش‏هایى که فقط روى مردان انجام شده به همه‏ مردم تعمیم داده مى‏شود، حوزه‏ها و مباحث مورد توجه زنان همواره نادیده گرفته شده و بى‏اهمیت تلقى مى‏شوند، هرگاه زنان در تحقیق گنجانده مى‏شوند تصویرى تحریف‏شده و حاکى از پیش‏داورىِ جنسى از ایشان ارائه مى‏شود و در نهایت این که جنس و جنسیت به‏ندرت در مطالعات جامعه‏شناختى متغیرهاى تبیین‏گرِ مهمى تلقى مى‏شوند.
به طور خلاصه در کتاب «جامعه‌شناسی زنان» به این انتقاد فمینست‌ها توجه شده که جامعه‏شناسى در بهترین حالت کورجنس، و در بدترین حالت جنس‏پرست است. یعنى در بهترین حالت، تشخیص نمى‏دهد که موقعیت زنان در ساختار اجتماعى و تجربیات ناشى از آن با مردان یکسان نیست و بنابراین نباید اهمیت جنس را به منزله‏ متغیرى تبیین‏گر نادیده گرفت؛ و در بدترین حالت، تجربیات زندگى زنان را عمدا تحریف مى‏کند یا نادیده مى‏گیرد. از این گذشته، از سلطه و بهره‏کشى مردان از زنان نیز غافل مى‏ماند یا آن را طبیعى مى‏انگارد.
آبوت و والاس با طرح این ایده که جامعه‏شناسان دیگر نمى‏توانند زنان و تقسیمات جنسیتى را نادیده بگیرند به نوشتن کتاب «جامعه‌شناسی زنان» پرداخته‌اند. آنها درباره هدف‌شان در این کتاب نوشته‌اند: «در این کتاب مى‏کوشیم تأثیرى را که فمینیست‏ها بر جامعه‏شناسى گذاشته و مى‏گذارند توضیح دهیم. هدف ما کمک به خواننده براى درک جامعه‏‌اى است که در آن زندگى مى‏کنیم و به همین دلیل بستر کار خود را بریتانیاى معاصر قرار داده‏ایم. قصد ما این نیست که چشم‏انداز جامعى از سهم زنان جامعه‏شناس در نظریه‏ها و روش‏هاى جامعه‏شناسى یا خلاصه‏ای از تمام یافته‏هاى تجربى ارائه دهیم بلکه مطالبى را گزینش کرده‏ایم که امکان اثبات نقشى را که فمینیسم داشته‏است براى ما فراهم مى‏کند. همین که نقدهاى فمینیستى از جامعه‏شناسىِ مردانه را جدى بگیریم پى مى‏بریم که نه تنها باید پرسش‏هاى تازه و متفاوتى را طرح کرد بلکه پاسخ به آن‏ها ابزار تازه، مفاهیم تازه و نظریه‏هاى تازه‏ای مى‏طلبد. زیرا جامعه‏شناسىِ مردانه که نقش‏هاى زنان را طبیعى مى‏پنداشته به بررسى آن‏ها نپرداخته‏است. ابزار، مفاهیم و نظریه‏هاى جامعه‏شناسى براى بررسى دنیاى عمومى مردان ایجاد شده و براى بررسى دنیاى زنان و بررسى روابط میان مردان و زنان کارایى ندارد. پرسش‏هایى نظیر این‏که چرا مردان از کودکان مراقبت نمى‏کنند؟ و چرا مردان فرصت تفریح دارند؟ به مباحث مهمى بدل مى‏شوند که باید درباره‏ آن‏ها تحقیق کرد و توضیح داد. نظریه‏پردازى درباره‏ مفاهیمى مانند طبقه‏ اجتماعى که از پژوهش‏هاى مردمحورانه استخراج شده درست به نظر نمى‏رسد، و روش‏هایى که در این پژوهش‏ها به کار گرفته مى‏شود به کار بررسى زندگى زنان نمى‏آید.»

درباره پاملا آبوت و کلر والاس نویسندگان کتاب «جامعه‌شناسی زنان»
پاملا آبوت و کلر والاس، نویسنده و مدرس جامعه‌شناسی در دانشگاه‌های انگلستان هستند. آبوت، متولد 1947، پژوهشگر دانشگاهی در زمینه مطالعات جامعه‌شناسی، جنسیت و توسعه است. او و کلر والاس سال‌ها به تدریس مقدمات جامعه‌شناس مشغول بوده‌اند و مثل بسیاری دیگر از نویسندگان و مدرسان زن، نگاهی انتقادی به جامعه‌شناسی رسمی و مرسوم دارند. آنها معتقدند که جامعه‏شناسى نیز مانند علوم دیگر جانب‏دار است و در نظریه‏ها و پژوهش‏هاى مردمحورانه‏ى خود همواره زنان را نادیده گرفته یا تصویرى کژدیسه از آن‏ها به دست داده‏ است. آنها خود را جامعه‌شناسان فمینیست سفیدپوستی می‌دانند که سالیانی طولانی به تدریس و تحقیق در زمینه جامعه‌شناسی مشغول بوده‌اند.

درباره ترجمه کتاب «جامعه‌شناسی زنان»
کتاب «جامعه‌شناسی زنان» با ترجمه منیژه نجم عراقی در نشر نی منتشر شده است.
منیژه نجم‌ عراقی، متولد 1331 در تهران، نویسنده، مترجم و از اعضای کانون نویسندگان ایران است. او تحصیلات دانشگاهی‌‌اش را در رشته مهندسی الکترونیک در دانشگاه شیراز پشت سر گذاشته است. نجم عراقی به خصوص در سال‌های اخیر به شکل مستمری به نویسندگی و مترجمی و ویراستاری پرداخته است. او همچنین یکی از فعالان جنبش زنان ایران در سال‌های اخیر بوده است و بخش عمده‌ای از ترجمه‌هایش به این زمینه مربوط است. «جامعه‌شناسی زنان»، «درآمدی جامع بر نظریه‌های فمینیستی»، «خشونت‌پرهیزی: تاریخچه‌ای فراتر از افسانه»، «سرمایه‌داری، خانواده و زندگی شخصی»، «تاریخ هنر نو» و «زن و سینما» برخی از ترجمه‌های نجم عراقی هستند.