شناخت عوامل نمایش

کتاب «شناخت عوامل نمایش» نوشتۀ ابراهیم مکّی
کتابی آموزشی درباره نمایش و نمایش‌نامه‌نویسی. کتاب «شناخت عوامل نمایش» کتابی است که در آن از چیستی نمایش و پیشینه و ریشه‌های آن و نیز از هدف نمایش و ساختار و عناصر برسازنده آن بحث شده است.
ابراهیم مکی در کتاب «شناخت عوامل نمایش» به زبانی ساده و به شیوه‌ای جزئی‌نگرانه، به توضیح و آموزش ساختار متون نمایشی و عوامل و عناصر پایه‌ای نمایش می‌پردازد.
کتاب «شناخت عوامل نمایش» کتابی درسی و کاربردی برای هنرجویان تئاتر و نیز علاقمندان به این هنر است و هم کسانی را که می‌خواهند به‌طور تخصصی وارد کار تئاتر و هنرهای نمایشی و دیگر حوزه‌های مرتبط با آن بشوند به کار می‌آید. این کتاب برای کسانی هم که علاقمند به نمایش هستند کتابی مفید است و می‌تواند آن‌ها را در درک بهتر تئاتر و متون و آثار نمایشی و دراماتیک یاری کند.
در کتاب «شناخت عوامل نمایش» با اصول و قواعد و مبانی اولیه و پایه‌ای نمایش و متون دراماتیک آشنا می‌شویم و می‌آموزیم که در نگارش یک متن دراماتیک چه اصول بنیادین و متعارفی را باید در نظر داشت و آن‌ها را رعایت کرد تا متن از ساختاری درست برخوردار شود.

مروری بر کتاب «شناخت عوامل نمایش»
کتاب «شناخت عوامل نمایش» از پیشگفتار، مقدمه، بخشی با عنوان «هدف» که در آن از هدف اصلی نمایش سخن رفته، چهار فصل و یک مؤخره تشکیل شده است.
ابراهیم مکی در مقدمۀ کتاب «شناخت عوامل نمایش» به تعریف نمایش و بحث درباب ریشه‌ها و پیشینۀ آن می‌پردازد. او در ابتدای این مقدمه از حرکت و صدا به‌عنوان دو عاملی که نمایش در وسیع‌ترین مفهوم خود بر آن‌ها استوار است نام می‌برد.
بعد از این مقدمه به بحث درباره هدف نمایش پرداخته می‌شود و آن‌گاه در فصل‌های چهارگانۀ کتاب به‌طور مفصل از ساختار نمایش و عناصر اصلی برسازنده نمایش سخن می‌رود.
فصل‌های چهارگانۀ کتاب «شناخت عوامل نمایش» عبارتند از: «شخص بازی»، «حرکت»، «مکالمه» و «ساختار نمایشی و یا عناصر کیفی نمایش».
شبکۀ ارتباطات بین اشخاص بازی به‌ازای کم و زیاد شدن شمار ایشان، اشخاص بازی نامناسب برای صحنه، نام‌گذاری اشخاص بازی، اشخاص بازی پیچیده و اشخاص بازی ساده، حدود پیچیدگی در شخص بازی، ترسیم سیمای اشخاص بازی، شخص بازی محوری، شخص بازی مخالف، اشخاص بازی اصلی، اشخاص بازی درجۀ دو، سیاهی لشکر، تأثیرات متقابل خصوصیات جسمانی و پایگاه اجتماعی شخص بازی، تقدم و تأخر انگیزه‌ها، نمو و تحول شخص بازی، اعمال دراماتیک، اعمال فنی، حرکات مهم و حرکات بی‌اهمیت، حرکات مناسب و حرکات نامناسب برای اجرا در صحنه، زمان لازم برای انجام‌دادن حرکت، نیروهای چهارگانۀ زبان، ماهیت مکالمه، کاربرد مکالمه، کشمکش در مکالمه، تکرار مطلب در مکالمه، مکالمه و شخص بازی، اهمیت محل قرار گرفتن اسماء در مکالمه، مکالمۀ پرنیرو و مکالمۀ ضعیف، مکالمۀ کمیک، تکرار یک مطلب برای اخذ خنده، قابل فهم بودن مکالمه، ترتیب قرار گرفتن اجزای مکالمه در کنار یکدیگر، آسان‌نویسی مکالمه، کامل نوشتن مکالمه، رعایت اختصار در نوشتن مکالمه، احتراز از ایجاد یکنواختی در صوت کلمات، آخرین گفتار شخص بازی قبل از ترک صحنه، صحنه، تعریف، تعریف از طریق فراهم‌آوردن موقعیت‌های استثنایی، تعریف از طریق تجدید دیدار، تعریف از طریق معرفی افراد به یکدیگر، هماهنگی، آشفتگی، کشمکش، پیچیدگی، بحران، تعلیق، فاجعه و نتیجه یا فرود از جمله موضوعاتی هستند که در فصل‌های مختلف کتاب «شناخت عوامل نمایش» از آن‌ها سخن رفته است.
در بخشی از کتاب «شناخت عوامل نمایش» می‌خوانید: «در جهت رسیدن به هدف اصلی نمایش، نمایشنامه‌نویس براساس بینش و جهانبینی خود، نارساییهایی را در جامعه‌اش تشخیص می‌دهد؛ نارساییهایی که ناشی از رفتاری نادرست است و با تغییر و یا قطع این رفتار، امید از میان برخاستن آن نارسایی هم وجود دارد. پس نمایشنامه‌نویس دست‌به‌کار می‌شود؛ مشکلی را که بدان پی برده است، در میان می‌گذارد و سعی می‌کند براساس ذوق و سلیقه و تواناییهایی که در هنر نمایشنامه‌نویسی کسب کرده است، تماشاکنان نمایشنامۀ آینده‌اش را بر این امر واقف و به آن مؤمن گرداند. درواقع، نمایشنامه‌نویس با تفحص در طبیعت پیرامونش، بر اندیشه‌ای، بر نظریه‌ای، بر موضوعی و یا بر حقیقتی وقوف می‌یابد. حقیقتی که حاصل برخورد فیزیکی و یا ذهنی او با جهان پیرامونش است. حقیقتی که هزارپاره است و هر پاره‌اش که ناشی از واقعیتی عینی است، نتیجۀ گوشه‌ای از برخوردهای روزمره او با اطرافیانش است. این واقعیتهای پراکنده، مبهم و دور از هم، به برکت تمرکز فکر و توجه حواس نمایشنامه‌نویس بر آنها، گرد محوری که رگه‌هایی مشترک از ایشان را به‌هم می‌پیوندد، فراهم می‌آید و کم‌کم موجودیتی ملموس و یکپارچه می‌یابد.»
کتاب «شناخت عوامل نمایش» در انتشارات سروش منتشر شده است.

درباره ابراهیم مکی، نویسنده کتاب «شناخت عوامل نمایش»
ابراهیم مکّی، متولد 1321 در تهران، مدرس نمایش، نمایشنامه‌نویس و فیلمنامه‌نویس ایرانی است. مکی از استادان تأثیرگذار در بهتر شدن نمایشنامه‌نویسی رادیویی در ایران در دهه‌های 50 تا 70 خورشیدی و اولین مدرس ایرانی است که کتابی در آموزش نمایشنامه‌نویسی نوشته است. از دیگر آثار ابراهیم مکی می‌توان به نمایشنامه‌های «پدر و پسر»، «صبح طلوع می‌کند»، «عشق»، «هتل‌نیمکت» و «کله‌سفید»، فیلمنامه‌های «جایزه» و «رضا هفت‌خط» و کتاب «مقدمه‌ای بر فیلمنامه‌نویسی و کالبدشکافی یک فیلمنامه» اشاره کرد.

رتبۀ کتاب «شناخت عوامل نمایش» در گودریدز: 3.85 از 5.