«کتابِ مدفون» نوشت? ديويد دمراش
داستان پرماجراي کشف قديميترين حماس? جهان. ديويد دمراش در «کتابِ مدفون» از حماس? مشهور و کهن «گيلگمش» و چگونگي پيدا شدن اين حماس? مدفون از دل خرابههاي بهجا مانده از تمدن بينالنهرين سخن ميگويد.
«کتابِ مدفون: گيلگمش در گذارِ روزگاران»، با عنوان اصلي The Buried Book: The Loss and Rediscovery of the Great Epic of Gilgamesh، يک اثر پژوهشي جذاب و خواندني دربار? ماجراي کشف الواحي است که حماس? گيلگمش بر آنها نوشته شده بود. ديويد دمراش همچنين در «کتاب مدفون» از خود حماس? گيلگمش و دوراني از تاريخ باستان که اين حماسه در آن پديد آمده است سخن ميگويد و نيز به آثاري ميپردازد که در روزگار معاصر، از حماس? «گيلگمش» تأثير گرفته و آن را بهنحوي بازآفريني کردهاند.
متن اصلي «کتاب مدفون» اولين بار در سال 2007 منتشر شده است.
مروري بر «کتاب مدفون»
ديويد دمراش در «کتاب مدفون» بهشيوهاي که پهلو به روايتي داستاني ميزند، قص? کاشفان حماس? «گيلگمش» را نقل ميکند. او در اين کتاب ما را با خود به منطقهاي ميبرد که روزگاري بينالنهرين نام داشت و قلمرو پادشاهاي آشور بود و عراق کنوني هم جزوي از آن بود. در همين منطقه بود که در قرن نوزدهم، چنانکه شرحش در «کتاب مدفون» آمده، الواحي که حماس? «گيلگمش» بر آنها حک شده بود، بهکوشش باستانشناساني ماجراجو، از زير خروراها خاک رخ نمود و جلوهاي درخشان از تمدن بينالنهرين و ادبيات عصر باستان را هويدا کرد.
حماس? «گيلگمش» حکايت پادشاهي سومري به نام گيلگمش است که در مواجهه با حقيقت تلخ مرگ، پي جاودانگي ميگردد. اين حماسه، با اينهمه که از خلق آن گذشته و با وجود دو هزار سال زيرِ خاک مدفون بودن، همچنان خواندني و تر و تازه است و هيچ رنگ کهنگي به خود نگرفته است چراکه از مسئلهاي بنيادين سخن ميگويد؛ مسئلهاي که هنوز حل نشده و در دورهها و اعصار مختلف دستماي? بيشمار اثر ادبي و هنري بوده است.
ديويد دمراش در «کتاب مدفون» روايت ميکند که بخشي از متن مکتوب حماس? «گيلگمش» چگونه و طي چه فرايندي و توسط چه کساني از دل ويرانههاي قُيونجيکِ نينوا، جايي که امروزه در موصل عراق واقع است، کشف شد و بعدتر چه کسي براي اولين بار، بعد از دو هزار سال که از گم شدن و مدفون ماندن اين متن ميگذشت، توانست آن را بخواند و بخش هنوز پيدا نشد? آن را هم پيدا کند.
«کتاب مدفون» روايت سهمي است که دو باستانشناس، به نامهاي آستن هنري لايارد و هرمزد رسام، و پس از آنها محقق و باستانشناسي به نام جورج اسميت در بيرون کشيدن حماس? «گيلگمش» از غبار فراموشي ساليان داشتند.
دمراش در «کتاب مدفون»، ضمن شرح پرماجراي کشف الواح «گيلگمش» در قرن نوزدهم، به عصر بينالنهرين باستان و خصوصاً عصر پادشاهي آشوربانيپال نقب ميزند و از کتابخان? بزرگ او سخن ميگويد؛ کتابخانهاي که الواح «گيلگمش» نيز در آن بوده است. اين کتابخانه نابود ميشود و «گيلگمش» نيز بههمراه آن در خاک مدفون ميگردد و ميمانَد تا وقتي که بقاياي کتابخانه را کشف ميکنند و کهنترين حماس? تاريخ بشر را در آن مييابند.
دمراش در «کتاب مدفون»، علاوه بر شرح ماجراي کشف «گيلگمش» و پرداختن به بخشهايي از تاريخ بينالنهرين باستان که بهنحوي با اين حماسه مرتبط است و جستجوي نشانههايي از «گيلگمش» در متون کهن، از اقتباسهايي معاصر از اين حماسه نيز سخن ميگويد و به مطالع? تطبيقي حماس? «گيلگمش» ميپردازد.
يکي از اقتباسهاي معاصر از «گيلگمش» که دمراش در «کتابِ مدفون» به آن ميپردازد، رماني به نام «زبيبه و الملک» نوشت? صدام حسين، ديکتاتور عراق، است و ديگري رمان «امريکايي بزرگ» نوشت? فيليپ راث.
«کتاب مدفون» از مقدمهاي با عنوان «برخوردِ تاريخها»، هفت فصل و مؤخرهاي با عنوان «گيلگمشِ صدام حسين» تشکيل شده است.
فصلهاي هفتگان? «کتاب مدفون» عبارتند از: «الواحِ شکسته»، «شهرتِ آغازين و مرگِ ناگهاني»، «کتابخان? گمشده»، «دژ و موزه»، «بعد از آشوربانيپال، طوفان نوح»، «در قلمرو فرهنگ» و «نقط? پايان».
دربار? ديويد دمراش، نويسند? «کتاب مدفون»
ديويد دمراش (David Damrosch) استاد دانشگاه و مورخ ادبي امريکايي است. او استاد دانشگاه هاروارد و بنيانگذار مؤسسهاي به نام «ادبيات جهان» است.
دمراش متخصص و پژوهشگر ادبيات تطبيقي و ادبيات جهاني است. او مدتي هم رئيس انجمن ادبيات تطبيقي امريکا بوده است.
از آثار ديويد دمراش ميتوان به کتابهاي «ادبيات جهان را چگونه بخوانيم»، «ادبيات جهان چيست؟» و «دور دنيا در هشتاد کتاب» اشاره کرد.
دربار? ترجم? فارسي «کتاب مدفون»
«کتابِ مدفون: گيلگمش در گذارِ روزگاران» با ترجم? مصطفي حسيني، همراه با مقدمهاي از مترجم با عنوان «ديويد دمراش، راوي شيرينگفتارِ ديرينهروزها»، در انتشارات نيلوفر منتشر شده است.
مصطفي حسيني، متولد 1352، پژوهشگر ادبيات تطبيقي و مترجم ايراني است. حسيني استاديار زبان انگليسي دانشکد? علوم انساني دانشگاه بوعليسيناي همدان است. از او مقالات گوناگوني در زمين? ادبيات تطبيقي در مجلات مختلف به چاپ رسيده است.
از ترجمههاي مصطفي حسيني ميتوان به کتابهاي «حافظ بهروايت گرترود بل»، «سرگذشت رباعيات: درنگي بر رباعيات خيام ترجمهي ادوارد فيتزجرالد» و «خنياگري در باغ: جستارهايي دربارهي ترجمهي ادبيات کلاسيک پارسي به انگليسي» اشاره کرد.
