لذت های ناممنوع

کتاب «لذت‌های ناممنوع» اثر آدام فیلیپس
یک کتاب روان‌شناختی خوشخوان درباب لذت و گسترۀ آن و هرآنچه تعاریف رایج از لذت دربارۀ آن به ما نگفته‌اند. کتاب «لذت‌های ناممنوع»، با عنوان اصلی Unforbidden Pleasures، کتابی است که روانکاوی و ادبیات را به هم پیوند می‌زند تا از موضوعی صحبت کند که ذهن بشر را از دیرباز و قدیم‌ترین اعصار تا به‌امروز به خود مشغول کرده و جزو دغدغه‌های بنیادین انسان است.
کتاب «لذت‌های ناممنوع» حول این پرسش می‌گردد که آیا تنها امور ممنوعه هستند که به انسان لذت می‌دهند یا می‌توان از امور مشروع و مجاز و ناممنوع هم به همان میزان لذت برد که از امور ممنوعه؟
آدام فیلیپس در کتاب «لذت‌های ناممنوع» بابی تازه و متفاوت و نامتعارف را به مقولۀ لذت می‌گشاید.
کتاب «لذت‌های ناممنوع» گرچه از موضوعی پیچیده سخن می‌گوید اما به زبانی تا جای ممکن ساده نوشته شده و می‌تواند هر خوانندۀ علاقه‌مند به مباحث مطرح در کتاب را به‌راحتی با خود همراه کند.
متن اصلی کتاب «لذت‌های ناممنوع» اولین بار در سال 2015 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «لذت‌های ناممنوع»
واقعیت این است که موضوع لذت از قدیم‌الایام با میوۀ ممنوعه گره خورده است، جوری که انگار لذت از چیزی متضمن ممنوع بودن آن است. آدام فیلیپس اما در کتاب «لذت‌های ناممنوع» از منظری متفاوت به مقولۀ لذت می‌نگرد و ضمن طرح ایدۀ رابطۀ لذت با امر ممنوع، از لذتی سخن می‌گوید که می‌توان از امور مجاز و ناممنوع برد.
فیلیپس در کتاب «لذت‌های ناممنوع» بحث خود درباب لذت را با شرح دیدگاه‌های اسکار وایلد دربارۀ لذت و رابطۀ تابوشکنی با زیبایی‌شناسی آغاز می‌کند. او از تقابلی سخن می‌گوید که در قرن نوزدهم به آن توجهی ویژه شد: تقابل میان اخلاق و زیبایی‌شناسی و لذت و قیود اخلاقی و اجتماعی و فرهنگی.
چنانکه در کتاب «لذت‌های ناممنوع» توضیح داده شده، اسکار وایلد زیبایی‌شناسی را عرصه‌ای می‌دانست که در آن می‌توان آزادانه از امور ممنوع لذت برد و طعم میوۀ ممنوعه را چشید و به عُرف و قیود گوناگونی هم که فرهنگ و جامعه تحمیل می‌کنند توجهی نکرد. اما آدام فیلیپس در کتاب «لذت‌های ناممنوع» از زاویه‌ای دیگر نیز به موضوع لذت می‌پردازد و آن را در تقابل با دیدگاه اسکار وایلد قرار می‌دهد. فیلیپس بر این عقیده است که منحصر کردن لذت به امور ممنوع دست انسان را برای لذت‌بردن می‌بندد و امکان‌های مختلفی را که برای لذت‌بردن وجود دارد محدود می‌کند.
کتاب «لذت‌های ناممنوع» از بی‌ثباتی زندگی مدرن و تشویش‌ و ترس‌ و نومیدی انسان مدرن سخن می‌گوید و وضعیت بی‌ثبات و یأس‌آلود و پر از ترس و تشویشی را که بر جهان و انسان مدرن سایه انداخته است با موضوع لذت‌ و برداشتی از لذت که آن را به امر ممنوعه پیوند می‌زند و در آن محدود می‌کند ربط می‌دهد و برداشتی دیگر از لذت را پیش می‌کشد که مبتنی بر لذت از امور ناممنوع است و امور ناممنوع را نیز به‌اندازۀ امور ممنوع لذت‌بخش می‌بیند و به لذتی که از امور ناممنوع و مجاز حاصل می‌شود به‌مثابۀ لذتی که تغییر شکل یافتۀ لذت ممنوعۀ سرکوب‌شده است نمی‌نگرد.
آدام فیلیپس در کتاب «لذت‌های ناممنوع» با نگاهی نقادانه به این تلقی رایج از لذت می‌نگرد که لذت را ملازم درد و پیوسته با آن می‌بیند؛ تلقی‌ای که باعث شده است تصور لذتی بدون درد ناممکن شود.
در کتاب «لذت‌های ناممنوع» از میل ممنوعه به‌عنوان یکی از مشکلات مهم روان‌کاوی سخن می‌رود. نویسنده در این کتاب روان‌کاوی را به‌خاطر اینکه امر ممنوعه را بیش از حد برجسته کرده و درعوض امر ناممنوع را واپس رانده است مورد نقد قرار می‌دهد. او بر این عقیده است که ذهن بشر باید از قید امر ممنوعه و درگیری با آن و بها دادن بیش از حد به لذت حاصل از میوۀ ممنوعه خلاص شود تا بتواند با ذهنیتی پویا لذت را در گستره‌ای وسیع و متنوع تجربه کند.
کتاب «لذت‌های ناممنوع» از ضرورت نگاه برابر به لذت‌های ممنوع و ناممنوع سخن می‌گوید و با تردید و نگاهی نقادانه به این باور مرسوم می‌نگرد که جویندگانِ لذت‌های ممنوع افرادی شجاع و جسور و آن‌ها که پی لذت‌های ناممنوع می‌روند افرادی ترسو و محافظه‌کار و ضعیفند. چنانکه در این کتاب بیان می‌شود، لذت‌های ناممنوع شکلی تقلیل‌یافته و رقیق‌شده از لذت‌های ممنوع و جایگزینِ مجاز آن‌ها نیستند و به آن‌ها باید به‌مثابۀ اموری مستقل از لذت‌های ممنوع نگریست.
در کتاب «لذت‌های ناممنوع» از نحله‌ای از روان‌کاوی دفاع می‌شود که مبتنی بر عقلانیت، میانه‌روی و مدنیت است و با چنین رویکردی به بیماری‌ها و اختلالات روانی می‌نگرد و در تحلیل‌های روان‌کاوانه، میل جنسی را بیش ‌از حد عمده نمی‌کند و به‌شکلی غیرمستقیم ضدامپریالیسم، ضداستعمارگرایی و ضدفاشیسم است و رویکردی دموکراتیک به روابط انسان‌ها دارد و لذت را در رقابت و استثمار یکی به‌دست دیگری نمی‌بیند و بر لذتی مبتنی بر تبادل و تعامل انسان‌ها با یکدیگر تأکید دارد.
کتاب «لذت‌های ناممنوع» با ارجاعات مختلفی به آثار ادبی همراه است که این خود عاملی است که مباحث کتاب را جذاب‌تر می‌کند.
کتاب «لذت‌های ناممنوع» از شش فصل تشکیل شده است.
فصل‌های شش‌گانۀ کتاب «لذت‌های ناممنوع» عبارتند از: «وضع‌کردن قانون»، «فوت‌وفن فرمان‌برداری»، «علیه خودنکوهی»، «لذت‌های ناممنوع»، «خودِ زندگی» و «کودا».

دربارۀ آدام فیلیپس، نویسندۀ کتاب «لذت‌های ناممنوع»
آدام فیلیپس (Adam Phillips)، متولد 1954، روان‌درمانگر و جُستارنویس بریتانیایی است. از فیلیپس جُستارها و مقالات بسیاری در حوزۀ روان‌شناسی و ادبیات در نشریات گوناگون منتشر شده است و بعضی منتقدان از او به‌عنوان برجسته‌ترین نویسندۀ حوزۀ روانکاوی در انگلیس یاد می‌کنند.
فیلیپس از سال 2003 سردبیر مجموعۀ زیگموند فروید در انتشارات پنگوئن شد.
از آثار آدام فیلیپس می‌توان به کتاب‌های «عقل در برابر جنون: نقشه‌ی عقل برای خوشبختی»، «توجه‌طلبی» و «حسرت: در ستایش زندگی نازیسته» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «لذت‌های ناممنوع»
کتاب «لذت‌های ناممنوع» با ترجمه و مقدمۀ نصراله مرادیانی در نشر بیدگل منتشر شده است.
نصراله مرادیانی، متولد 1362 در تبریز، مترجم ایرانی است. او همچنین دبیری مجموعۀ ادبیات داستانیِ نشر بیدگل و تدریس در چند دانشگاه در تهران و تبریز را در کارنامۀ کارهای علمی و فرهنگی خود دارد.
از ترجمه‌های نصراله مرادیانی می‌توان به کتاب‌های «در کمال خونسردی»، «سینمای اگزیستانسیالیستی»، «ابیگیل» و «قواعد مباحثه» اشاره کرد.