کتاب «مقدمهاي بر جامعهشناسي موسيقي» اثر تئودور آدورنو
بحثهايي جامعهشناختي درباب موسيقي و مخاطبان آن و نقش و کارکرد اجتماعي موسيقي. کتاب «مقدمهاي بر جامعهشناسي موسيقي» کتابي است که در آن با رويکردي جامعهشناختي به موسيقي پرداخته شده است.
تئودور آدورنو در کتاب «مقدمهاي بر جامعهشناسي موسيقي» انواع ژانرهاي موسيقايي را، با نگرشي انتقادي و با تمرکز بر کارکرد آنها در جامعه و ميان طبقات اجتماعي، مورد بررسي و تحليل قرار داده است.
کتاب «مقدمهاي بر جامعهشناسي موسيقي» با نگاه به شنوندگان و مخاطبان موسيقي به تحليل موسيقي ميپردازد و واکنشهاي اقشار و طبقات گوناگون اجتماع به موسيقي را در چارچوب نظري? انتقادي مورد تحليل قرار ميدهد.
مروري بر کتاب «مقدمهاي بر جامعهشناسي موسيقي»
تئودور آدورنو در کتاب «مقدمهاي بر جامعهشناسي موسيقي» وجوه هنري و فني و عوامل توليد موسيقي را به وجوه اجتماعي و فرايند و سازوکار مصرف موسيقي، يعني شنيدن آن، پيوند داده تا نشان دهد که موسيقي تحت چه مناسبات اجتماعي و طبقاتياي شنيده و درک ميشود و نوع ارتباطگيري مخاطبان با موسيقي تحت تأثير کدام سازوکارهاي فرهنگي و اجتماعي و ايدئولوژيک است.
آدورنو در کتاب «مقدمهاي بر جامعهشناسي موسيقي» به زيربناهاي اقتصادي توليد موسيقي نيز پرداخته است چراکه اين زيربناها را در نحو? دريافت و شنيدن موسيقي مؤثر ميبيند و آنها را در پيوند با عوامل اجتماعي مؤثر بر درک موسيقي و واکنش به آن ميداند.
در کتاب «مقدمهاي بر جامعهشناسي موسيقي» به انواع موسيقي، از موسيقي کلاسيک گرفته تا موسيقي عامهپسند و آوانگارد، پرداخته شده و از انواع شنوندهها و مخاطبان موسيقي سخن رفته است.
آدورنو در کتاب «مقدمهاي بر جامعهشناسي موسيقي» از منظري انتقادي موسيقي و توليد و دريافت آن را در متن فرايند صنعتيشدن فرهنگ مورد بررسي و تحليل قرار داده و نظرياتش درباب صنعت فرهنگ را در حوز? موسيقي دنبال کرده است تا کارکردهاي اجتماعي موسيقي را نشان دهد.
کارکردهاي موسيقي در جامع? بورژوازي از جمله موضوعاتي است که در کتاب «مقدمهاي بر جامعهشناسي موسيقي» به آن پرداخته شده است. در اين کتاب همچنين از رابط? موسيقي با ايدئولوژي و سياست و از کارکرد ايدئولوژيک موسيقي سخن رفته است.
آدورنو در کتاب «مقدمهاي بر جامعهشناسي موسيقي» در بستر تناقض و تضادهاي اجتماعي به بررسي و تحليل موسيقي ميپردازد.
کتاب «مقدمهاي بر جامعهشناسي موسيقي از پيشگفتار آدورنو بر ويراست سال 1968 اين کتاب، پيشگفتار اصلي آدورنو بر کتاب، دوازده فصل و مؤخرهاي با عنوان «جامعهشناسي موسيقي» تشکيل شده است.
فصلهاي دوازدهگان? کتاب «مقدمهاي بر جامعهشناسي موسيقي» عبارتند از: «انواع سلوک موسيقايي»، «موسيقي سبُک»، «کارکرد»، «طبقات و اقشار»، «اپرا»، «موسيقي مجلسي»، «رهبر ارکستر و ارکستر؛ وجوه روانشناسي اجتماعي»، «حيات موسيقايي»، «افکار عمومي و منتقدان»، «ملل»، «آثار مدرن» و «ميانجيگري».
در بخشي از کتاب «مقدمهاي بر جامعهشناسي موسيقي» ميخوانيد: «مسئل? اجتماعي رابط? نيروهاي توليدي و روابط توليدي را ميتوان، بدون خشونتورزي، در جامعهشناسي موسيقي طرح کرد. منظور از "نيروهاي توليدي" صرفاً توليد به معناي محدود موسيقايي، يعني فعاليت آهنگسازي، نيست، بلکه منظور کار هنري زندهاي که هنرمندانِ بازتوليدکننده انجام ميدهند، و همچنين فينفسه کل فناوري پيچيده و نامتجانس است: فناوري درونموسيقايي – آهنگسازانه، ظرفيت نوازندگي هنرمندان بازتوليدکننده، و شيوههاي بازتوليد مکانيکي که امروزه از اهميت بالايي برخوردارند. در مقابل آنها، به مثاب? روابط توليدي، شرايط اقتصادي و ايدئولوژيکي قرار دارند که هر صوت، و واکنش به هر صوت، به آن گره خورده است. در اين عصر صنعتِ خودآگاه و ناخودآگاه، ذهنيت و ذايق? موسيقايي مخاطبان نيز جنبهاي از روابط توليدي است که کندوکاو در باب حد و حدود آن بايد وظيف? اصلي جامعهشناسي موسيقي باشد.
نيروهاي توليدي و روابط توليدي موسيقايي صرفاً به شيوهاي آنتاگونيستي با يکديگر روبهرو نميشوند، بلکه به شيوههاي متقابل زيادي با هم تعامل دارند. حتي در سپهر به لحاظ اجتماعي خاص موسيقي، نيروهاي توليدي قادر به تغيير و تا حدي خلق روابط توليدياند. الگوهاي اين حالت دگرگونيهاي ذايق? عمومي به وسيل? توليدات بزرگ موسيقايي هستند – براي نمونه، تغييرات ناگهاني که واگنر به بار آورد، و تغييرات کُندي که به طور نامحسوس در موسيقي تفريحي اتفاق افتاد و نوآوريهاي آهنگسازي، اگرچه ضعيف و خنثي شده، در هر صورت ردپاي خود را در آنها به جاي ميگذراند.»
دربار? تئودور آدورنو، نويسند? کتاب «مقدمهاي بر جامعهشناسي موسيقي»
تئودور دبليو. آدورنو (Theodor W. Adorno)، متولد 1903 و درگذشته به سال 1969، فيلسوف، نظريهپرداز اجتماعي و موسيقيشناس آلماني و از نظريهپردازان مکتب فرانکفورت بود.
آدورنو از نظريهپردازان تأثيرگذار بر چپِ نوي اروپايي بود. از آثار او ميتوان به کتابهاي «ديالکتيک روشنگري» (نوشتهشده با همکاري ماکس هورکهايمر)، «ديالکتيک منفي» و «زبان اصالت در ايدئولوژي آلماني» اشاره کرد.
دربار? ترجم? فارسي کتاب «مقدمهاي بر جامعهشناسي موسيقي»
کتاب «مقدمهاي بر جامعهشناسي موسيقي» با ترجم? حسن خياطي در نشر ققنوس منتشر شده است. اصل اين کتاب به زبان آلماني است اما ترجم? فارسي آن براساس متن انگليسي انجام شده است.
حسن خياطي، متولد 1364، مترجم ايراني است. از ترجمههاي او ميتوان به کتابهاي «شکوه ونگوگ: انسانشناسي تحسين»، «بنيانهاي عقلاني و اجتماعي موسيقي» و «موتسارت: تصوير يک نابغه» اشاره کرد.
