آفتاب گردان های کور

کتاب «آفتاب‌گردان‌های کور» اثر آلبرتو مندس
چهار تصویر از رنج روزمره غیرنظامیان در دوران جنگ داخلی اسپانیا و دیکتاتوری فرانکو. کتاب «آفتاب‌گردان‌های کور»‌ از آثار شاخص ضدجنگ در ادبیات اسپانیا است که روایتی روشنگرانه از دوره‌ای تیره به دست داده است.
آلبرتو مندس که از نویسندگان معاصر اسپانیایی است با نوشتن کتاب «آفتاب‌گردان‌های کور» به شهرت رسید اما شهرت او پس از مرگ او حاصل شد.
کتاب «آفتاب‌گردان‌های کور» در سال 2003 منتشر شد و کمتر ازیک‌سال پس از آن آلبرتو مندس درگذشت. کتاب او اما با استقبال گسترده‌ای روبرو شد و نسخه‌های بسیاری از آن در چاپ‌های متعدد به فروش رفت و همچنین به زبان‌های متعددی هم ترجمه شد.
کتاب «آفتاب‌گردان‌های کور» در غیاب نویسنده‌اش جوایز زیادی هم به دست آورد از جمله جایزه بهترین مجموعه داستان کوتاه منتشر شده در اسپانیا و جایزه ملی ادبیات.
با اقتباس از داستان‌های کتاب «آفتاب‌گردان‌های کور» فیلمی سینمایی هم ساخته شده است.

مروری بر کتاب «آفتاب‌گردان‌های کور»
جنگ از پرتکراترین مضامین ادبیات داستانی است چرا که تجربه مشترک مردمان مختلف جهان در طول تاریخ بوده است. قرن بیستم شاهد چند جنگ بزرگ میان کشورهای مختلف جهان و همچنین شاهد چند جنگ ویرانگر داخلی بود و تمامی این‌ها رنج‌ها و ویرانی‌های بسیاری به وجود آوردند. اسپانیا در دهه سوم قرن بیستم شاهد جنگ داخلی طولانی و سپس سال‌های پرمحنت دیکتاتوری ژنرال فرانکو بود. این حوادث منجر به شکل‌گیری ادبیات پردامنه‌ای شد که در آنها روایت‌های مختلفی از جنگ به دست داده شده است. آلبرتو مندس از جمله نویسندگان اسپانیایی است که سال‌ها پس از جنگ به سراغ آن رفته و تصویری در چهار قاب از جنگ داخلی اسپانیا به دست داده است. کتاب او با عنوان «آفتاب‌گردان‌های کور» حول این محور شکل گرفته که جنگ جز شکست حاصلی در بر ندارد.
از این‌رو است که هر چهار بخش کتاب «آفتاب‌گردان‌های کور» عنوان شکست را بر خود دارند. هر چهار داستان این کتاب تصویری از شکست خوردگان در طول سال‌های پرتلاطم جنگ داخلی اسپانیا به دست داده و در کنار هم به روایتی تکان‌دهنده از کابوس فاشیسم و وحشت بی‌پایان جنگ شکل داده‌ند.
چهار روایت کتاب «آفتاب‌گردان‌های کور» اگرچه داستان‌هایی به‌هم پیوسته نیستند اما مثل آینه‌های تودرتو در هر داستان چیزی از داستان دیگر قابل مشاهده است. این داستان‌ها به وقایعی مربوط‌اند که در یک بازه چهار ساله میان 1939 تا 1942 رخ داده‌اند.
در «شکست اول» کتاب «آفتاب‌گردان‌های کور» که به سال 1939 مربوط است، با سروان آلگریا روبروییم که در روز پیروزی به جبهه خودی پشت می‌کند و با گذشتن از پیروزی خود را تسلیم می‌کند. سروان آلگریا بی‌آنکه شور و شوقی داشته باشد به استقبال مرگ می‌رود و راوی داستان می‌گوید که او مرگش را کورکورانه انتخاب کرد.
در سه داستان دیگر «آفتاب‌گردان‌های کور» با داستان‌های دیگری از زندگی مردم عادی در جنگ روبروییم. در یکی از آنها دختر و پسری جوان در شرایطی دشوار تن به فرار می‌دهند در حالی که مجبور می‌شوند از نوزادی هم مراقبت کنند، در دیگری با یک معلم موسیقی در زندان روبروییم که محکوم به اعدام شده و مجبور است که به درووغ پناه ببرد و در نهایت کشیشی را می‌بینیم که میان کفر و ایمان در نوسان است و وسوسه‌هایی شیطانی دارد.
مصایب و سیا‌هی‌های ناشی از جنگ، غم از دست دادن و فقدان، عشق، یأس و امید به آینده از جمله مضامینی است که در کتاب «آفتاب‌گردان‌های کور» به آنها پرداخته شده است.
در بخشی از داستان نخست کتاب تصویری گیرا از لحظه‌ای که سروان آلگریا خودش را تسلیم می‌کند آمده است که در آن می‌خوانیم: «شب همچون عطر، گرم و شفاف بود. سکوت غم‌باری مادرید را در خود فرو برده بود و فقط تاپ‌تاپ خفه شلیک‌ توپ‌ها با ضرب‌آهنگی که بیشتر به مراسم کلیسا می‌مانست تا نبرد، سکوت را می‌شکست. من اسیرم. می‌دانیم که سروان آلگریا شب‌های متمادی این لحظه را در ذهنش مرور کرده بود. احتمالا فکر گفتن من تسلیمم را پس زده بود، چون این جمله لحظه‌ای ثابت در زمان را نشان می‌داد در حالی که در واقعیت از مدت‌ها پیش خودش را تسلیم کرده بود. اول تسلیم شده و بعد خودش را به دشمن سپرده بود. وقتی مجال صحبت درباره این حرکت را یافت، آن را پیروزی معکوس توصیف کرد: تاوان تمام جنگ‌ها را تعداد کشته‌ها مشخص می‌کند، اما ما دیرزمانی است داریم از این جنگ بهره‌ها می‌بریم. باید بین پیروزی در جنگ و فتح قبرستان‌ یکی را انتخاب کنیم. این را در پایان نامه‌ای خطاب به نامزدش در سال 1938 نوشت. حالا می‌دانیم او ناخودآگاه هر دو گزینه را رد کرده بود.

درباره آلبرتو مندس، نویسنده کتاب «آفتاب‌گردان‌های کور»
آلبرتو مندس با نام کامل آلبرتو مندس بورا، نویسنده معاصر اسپانیایی، در سال 1941 در مادرید زاده شد. پدر او، خورخه مندس هررا نیز شاعر و مترجم بود و بی‌ترید این موضوع در رشد آلبرتو مندس تاثیرگذار بود. او در رم تحصیل کرد و در رشته ادبیات و فلسفه از دانشگاه جامع مادرید فارغ‌التحصیل شد. مندس که عضو حزب کمونیست هم بود در سال 1982 از حزب اخراج شد و اگرچه تمام عمرش را صرف ادبیات نکرد اما ادبیات همیشه یکی از مهم‌ترین علایق و دغدغه‌هایش بود. او برای مدتی طولانی در بنگاه‌های انتشاراتی داخلی و بین‌المللی کار می‌کرد. مندس به خاطر برخی از آثارش جوایزی چون جایزه ملی ادبیات و جایزه بهترین مجموعه داستان کوتاه را دریافت کرد. او در دسامبر 2004 درگذشت.

درباره ترجمه فارسی کتاب «آفتاب‌گردان‌های کور»
کتاب «آفتاب‌گردان‌های کور» با ترجمه سحر قدیمی در نشر خوب منتشر شده است.
سحر قدیمی، متولد 1357، مترجم ایرانی است که تاکنون آثار زیادی با ترجمه او به خصوص در ژانر معمایی و جنایی منتشر شده‌اند. «مرگ یک پیام‌آور»، «خواهرم، قاتل زنجیره‌ای»، «زیر نور جنایت»، «آلفرد هیچکاک و سه کارآگاه»، «همسر دوست‌داشتنی من» از جمله ترجمه‌های قدیمی هستند.