ماوتهاوزن

کتاب «ماوتهاوزن» اثر یاکووُس کامبانِللیس
خاطراتی از اسارت، جنگ، اردوگاه و آزادی. کتاب «ماوتهاوزن» یک کتاب اتوبیوگرافیک از یاکووُس کامبانِللیس، نویسندۀ یونانی، است که به نقل تجربه‌های او از روزهای آخر دوران اسارت در اردوگاه ماوتهاوزن در اتریش و ماجرای آزادی او و دیگر هم‌بندانش از این اردوگاه اختصاص دارد.
کتاب «ماوتهاوزن» یک خاطره‌نگاریِ ضدجنگ است. خاطره‌نگاری‌ای که نه‌فقط بخشی از پیامدهای نازیسم و جنگ دوم جهانی و تأثیرات موحش آن بر بی‌شمار انسانِ زندانی در اردوگاه‌ها و نیز شور و شادی لحظات اولیۀ آزادی از اردوگاه را به تصویر می‌کشد بلکه چشم‌اندازی تلخ از جنگی موحش‌تر با سلاح‌های اتمی و برباد شدن رؤیای صلح و آزادی را نیز ترسیم می‌کند.
در کتاب «ماوتهاوزن» از منظر یکی از کسانی که خود یکی از قربانیان اردوگاه‌های آلمان نازی بوده و مصائب زیستن در اردوگاه و همچنین شادمانی و امید بعد از تمام‌شدن این مصائب را دیده و تجربه کرده به این مصائب و شادمانی و امید پس از آن می‌نگریم و نیز به وحشتی دیگر که جهان آبستن آن است.
کتاب «ماوتهاوزن» کتابی در نکوهش جنگ و خشونت و کشتار و در ستایش صلح و انسانیت و آزادی و عشق و امید و زندگی است.
متن اصلی کتاب «ماوتهاوزن» اولین بار در سال 1963 به‌صورت پاورقی در روزنامه منتشر شده و سپس در سال 1965 به‌صورت کتاب به چاپ رسیده است.

مروری بر کتاب «ماوتهاوزن»
یاکووس کامبانللیس خاطرات خود از دوران اسارت در اردوگاه ماوتهاوزن را در کتاب «ماوتهاوزن» عمدتاً از نظرگاه اول‌شخص جمع روایت کرده است. او در این کتاب، وقتی زندگی در اردوگاه را روایت می‌کند، نه یک فرد که همۀ اسیرانِ اردوگاه است و از چشم این همه به فاجعه و پس از فاجعه می‌نگرد؛ از نگاه جمعی که بارِ دردی مشترک را به‌دوش می‌کشند و همگی چشم به نوری دارند که از بیرون در حال تابیدن و روشن‌کردن شب سیاه و طولانی آن‌هاست؛ نورِ پایان جنگ و آزادی.
کتاب «ماوتهاوزن» با نقل نزدیکی پایان جنگ و پایان اسارت و نخستین نشانه‌های آزادی از اردوگاه آغاز می‌شود. نویسنده در صفحات آغازین این کتاب شرح می‌دهد که چگونه ناگهان نشانه‌های تغییر در اردوگاه و در رفتار افراد اِس‌اِس آشکار شده بوده است؛ تغییراتی برآمده از وحشت شکست.
کتاب «ماوتهاوزن» اگرچه بیانگر فاجعه است اما از طنز هم تهی نیست؛ طنزی که هم آلمانی‌های دستپاچه و وحشتزده از شکست قریب‌الوقوع و آلمانی‌های پس از شکست و فرارسیدن آزادی را نشانه می‌رود و هم نمایشگر رفتارهای حاکی از هیجان و شادمانی اسیران در نخستین لحظات آزادی است.
به‌واقع می‌توان گفت که کتاب «ماوتهاوزن» آمیزه‌ای از تلخی و طنز و اندوه و رنج و شادی و عشق و مرگ و زندگی است؛ یک کتاب عمیقاً انسانی دربارۀ انسان‌هایی که دارند پس از مدتها طعم آزادی را می‌چشند اگرچه قرار نیست شادمانی برآمده از آزادی و پایان جنگ، زیاد دوام کند چون جنگ ابعادی موحش‌تر یافته است. کتاب «ماوتهاوزن» اگرچه با نوید آزادی و شورِ برآمده از آن آغاز می‌شود و پیش می‌رود اما در پایان این کتاب، وقتی که راوی هم دیگر اول‌شخص جمع نیست و اول‌شخص مفرد شده است و در روزنامه خبر بمباران اتمی هیروشیما را می‌خوانَد، می‌بینیم که عصر موحشِ بمب اتم آغاز شده است.
کتاب «ماوتهاوزن» یک خاطره‌نگاری و گزارش صرف از واقعیت نیست بلکه روایتی است که در آن از ریزه‌کاری‌های ادبی به‌سود نقل مؤثرتر و ماهرانه‌تر واقعیت استفاده شده است. این کتاب درواقع آمیزه‌ای خلاقانه از خاطره‌نگاری و گزارش مستند روزنامه‌نگارانه و نقل قصه‌وار است.

دربارۀ یاکووُس کامبانِللیس، نویسندۀ کتاب «ماوتهاوزن»
یاکووُس کامبانِللیس (Ιάκωβος Καμπανέλλης)، متولد 1921 و درگذشته به سال 2011، نمایشنامه‌نویس، شاعر، فیلمنامه‌نویس و ترانه‌سرای یونانی بود. از کامبانِللیس به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین نمایشنامه‌نویسان یونانی قرن بیستم و پدر تئاتر مدرن یونان یاد می‌شود.
کامبانِللیس، که خود چنانکه پیش‌تر نیز اشاره شد از اسیران اردوگاه ماوتهاوزن بود، علاوه بر کتاب اتوبیوگرافیک «ماوتهاوزن»، اشعاری را هم با عنوان «سه‌گانۀ ماوتهاوزن» سروده که میکیس تئودوراکیس، آهنگساز شهیر یونانی، برای آن‌ها آهنگ ساخته است. گفتنی‌ست که دو شعر از اشعار ماوتهاوزنِ او توسط احمد شاملو به فارسی ترجمه و در کاست «ترانه‌های میهن تلخ» توسط خود شاملو خوانده شده است. اجرای شاملو از این اشعار نیز، مانند اجرای صوتیِ اصلی آن‌ها، با موسیقی تئودوراکیس همراه است.
کامبانِللیس کارگردانی سه فیلم را هم در کارنامۀ کاری خود دارد.
از نمایشنامه‌های مهم و مطرح یاکووُس کامبانِللیس می‌توان به نمایشنامۀ «محکمۀ معجزه» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «ماوتهاوزن»
کتاب «ماوتهاوزن» با ترجمۀ ابوالفضل الله‌دادی در نشر نو منتشر شده است. اساس این ترجمه، متن فرانسوی این کتاب بوده و در آن، علاوه بر مقدمه‌های نویسنده بر چاپ‌ اول و چاپ سال 1995 کتاب، یادداشت ناشر فرانسوی و پیشگفتار مترجم فرانسوی آن نیز آمده است.
ابوالفضل الله‌دادی، متولد 1361 در قم، روزنامه‌نگار و مترجم ایرانی است. الله‌دادی دانش‌آموختۀ رشتۀ زبان و ادبیات فرانسه است. او مدرک کارشناسی خود را از دانشگاه شهید چمران اهواز و کارشناسی ارشد را از دانشگاه شهید بهشتی تهران گرفته است.
الله‌دادی دو سال معاون سرویس فرهنگی روزنامۀ «تهران امروز» بود و بعد از آن به‌عنوان دبیر سرویس بین‌الملل روزنامۀ «هفت صبح» مشغول به کار شد. همکاری با نشریاتی چون مجلۀ «همشهری جوان»، مجلۀ سینمایی «24» و روزنامۀ «روزگار» از دیگر فعالیت‌های او در عرصۀ روزنامه‌نگاری هستند.
از ترجمه‌های ابوالفضل الله‌دادی می‌توان به کتاب‌های «نقشه و قلمرو»، «همۀ تابستان بدون فیسبوک»، «پلیس گُل‌ها، درخت‌ها و جنگل‌ها»، «لالایی»، «محاکمۀ خوک»، «روستای محوشده»، «قاتلی که در آرزوی جایی در بهشت بود»، «مُرسو چه کسی را کشت؟»، «از آسمان به گل سرخ: نامه‌های عاشقانۀ آنتوان و کنسوئلو دو سنت - اگزوپری»، «زنان تشنۀ قدرت» و «ناپلئون به جنگ داعش می‌رود» اشاره کرد.