پرتو سبز

رمان «پرتو سبز» اثر ژول ورن
رمانی از ژول ورن، با حال‌وهوایی متفاوت با بسیاری از آثارِ دیگرِ او. رمان «پرتو سبز»، برخلاف بیشتر آثار ژول ورن که داستان‌هایی علمی – تخیلی هستند، یک رمان علمی – تخیلی نیست و بیشتر تِمِ عاشقانه دارد و در آن عشق و هنر دست بالا را دارند نه علم. اما ژول ورن در رمان «پرتو سبز» نیز با قصه‌پردازیِ ماهرانۀ خود ما را با داستان همراه می‌کند و سفری جذاب به مجمع‌الجزایری در اسکاتلند را برایمان تدارک می‌بیند.
متن اصلی رمان «پرتو سبز» اولین بار در سال 1882 منتشر شده است. گفتنی‌ست که اریک رومر، فیلمساز مطرح و برجستۀ فرانسوی، در فیلم «پرتو سبز» خود به این رمان ژول ورن ارجاع داده است.

مروری بر رمان «پرتو سبز»
اگرچه رمان «پرتو سبز»، چنانکه پیش‌تر نیز اشاره شد، یک رمان علمی – تخیلی نیست و از این نظر با دیگر آثار ژول ورن فرق دارد، اما در این رمانِ ژول ورن هم یک دانشمند حضور دارد. دانشمند رمان «پرتو سبز» اما مثل دیگر دانشمندان آثار ژول ورن شمعِ محفل نیست و نمی‌درخشد و نقشی قهرمانانه در داستان ایفا نمی‌کند. ژول ورن این‌ بار حواس خواننده را از دانشمند به‌جانب یک هنرمند معطوف کرده و هنر را برتر از علم نشانده است.
طرح رمان «پرتو سبز» برگرفته از یک پدیدۀ طبیعی است. این پدیده، که به آن«پرتو سبز» می‌گویند و نام رمان هم از آن گرفته شده، در طرح‌وتوطئۀ رمان جایگاهی ویژه دارد و نقشی مهم ایفا می‌کند. منظور از پرتو سبز در این رمان، نور سبزی‌ست که گاهی که خورشید از افق دریا می‌گذرد، در شرایطی خاص، پدیدار می‌شود.
ژول ورن در رمان «پرتو سبز» افسانه‌ای را براساس پدیدۀ طبیعیِ ظهور پرتو سبز ساخته و پرداخته است. طبقِ این افسانه، که در رمان «پرتو سبز» به اسکاتلند منسوب شده است، هرکس پرتو سبز را ببیند قادر خواهد بود آن‌چه را در دل خودش و دیگران می‌گذرد دریابد و برای همین دربارۀ امور عاشقانه و احساسی اشتباه نخواهد کرد و تصمیم درست را خواهد گرفت.
شخصیت اصلی رمان «پرتو سبز» زنی‌، به نام هلنا کمبل، است که با خواندن مقاله‌ای که در روزنامه راجع به پرتو سبز نوشته شده تصمیم می‌گیرد تا این پدیده را نبیند ازدواج نکند. دایی‌های هلنا، که می‌خواهند او را به‌زور به دانشمندی مضحک و زمخت شوهر دهند، سفری را به مجمع‌الجزایر هبرید داخلی در اسکاتلند تدارک می‌بینند تا در آن‌جا خواهرزاده‌شان بتواند پرتو سبز را ببیند. اما هربار اتفاقی می‌افتد که مانع دیدن پرتو سبز می‌شود. هلنا در سفر به اسکاتلند با مردی هنرمند آشنا می‌شود و عشقی میان آن‌ها درمی‌گیرد و این‌جاست که هنر دربرابر علم قد عَلَم می‌کند. سرانجام هلنا چه تصمیمی خواهد گرفت؟ آیا او پرتو سبز را خواهد دید یا همه‌چیز جورِ دیگری رقم خواهد خورد؟ این را با خواندن کامل رمان «پرتو سبز» در خواهید یافت.
رمان «پرتو سبز» با ترجمۀ سوگل فراهانی در انتشارات آفرینگان، از ناشرانِ گروه انتشاراتی ققنوس، منتشر شده است.
از رمان «پرتو سبز» دو ترجمۀ فارسی دیگر هم، هردو با عنوان «اشعۀ سبز»، موجود است؛ یکی ترجمۀ هوشیار رزم‌آرا و منتشرشده در نشر دبیر و دیگری ترجمۀ نیلوفر امیری و منتشرشده در نشر پنگوئن.

دربارۀ ژول ورن، نویسندۀ رمان «پرتو سبز»
ژول گابریل ورن (Jules Gabriel Verne)، متولد 1828 و درگذشته به سال 1905، داستان‌نویس، شاعر و نمایشنامه‌نویس فرانسوی بود. عمده شهرت ژول ورن به خاطر آثار علمی – تخیلی اوست.
اگرچه از رمان «فرانکنشتاین» مری شلی به‌عنوان اولین رمان علمی – تخیلی نام برده‌اند اما این ژول ورن است که به‌عنوان پدرِ ژانر علمی – تخیلی شناخته می‌شود. او اولین نویسنده‌ای‌ست که با نگرشی علمی و با نگاه به آخرین یافته‌ها و دستاوردها و فرضیه‌ها و نظریه‌های علمیِ زمان خود، آثار متعددی در ژانر علمی – تخیلی نوشته و امروزه به‌عنوان یکی از کلاسیک‌های این ژانر به‌حساب می‌آید و آثارش در این ژانر هنوز هم جذاب و خواندنی‌اند و پیر و جوان و صغیر و کبیر با نام و آثار او آشنا هستند.
ژول ورن در آثار علمی – تخیلی‌اش رویدادهایی را در زمینۀ پیشرفت علم و تکنولوژی و اختراعات و... پیش‌بینی کرد و با تخیل خود به آن‌ها تجسم بخشید که بعضی از آن‌ها بعدها واقعاً محقق شدند.
آثار ژول ورن دستمایۀ انواع اقتباس‌های سینمایی و... قرار گرفته‌اند.
از آثار مشهور و مهم او می‌توان به رمان‌های «پنج هفته در بالُن»، «بیست هزار فرسنگ زیر دریا»، «سفر به مرکز زمین»، «میشل استروگف» و «دور دنیا در هشتاد روز» اشاره کرد.
گفتنی‌ست که ترجمۀ آثار ژول ورن به فارسی قدمتی بسیار دارد و به عصر قاجار و دورۀ ناصرالدین‌شاه برمی‌گردد.