طبیعت بیجان با صدف‌ها و لیمو

کتاب «طبیعت بیجان با صدف‌ها و لیمو» نوشتۀ مارک دوتی
جستاری بلند درباب نقاشی‌های طبیعت بیجان و پیوند انسان با اشیاء. کتاب «طبیعت بیجان با صدف‌ها و لیمو»، با عنوان اصلی Still Life with Oysters and Lemon: On Objects and Intimacy، جستاری‌ست که در آن، با نگاهی شاعرانه و به‌میانجی نقاشی‌های طبیعت بیجان، به موضوع وابستگی انسان به اشیائی که پیرامون او و در متن زندگی هرروزۀ اوست و حسی که شیء در انسان برمی‌انگیزد پرداخته شده است.
مارک دوتی، شاعر امریکایی، در کتاب «طبیعت بیجان با صدف‌ها و لیمو» با ظرافت و باریک‌بینی به ژرف‌کاوی چیزهای معمولی زندگی روزمره می‌پردازد و به رابطه‌ای که انسان‌ها با اشیاء پیرامون خود برقرار می‌کنند و نیز به تاریخ پشت چیزها.
کتاب «طبیعت بیجان با صدف‌ها و لیمو» از آن دست کتاب‌هایی است که در آن‌ها امور عادی و پیش‌‌پاافتاده از منظر و زاویه‌ای تازه مورد واکاوی قرار می‌گیرند، چنانکه گویی همۀ چیزهای آشنا و معمولی از نو کشف می‌شوند و از آن‌ها آشنایی‌زدایی می‌شود.
متن اصلی کتاب «طبیعت بیجان با صدف‌ها و لیمو» اولین بار در سال 2001 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «طبیعت بیجان با صدف‌ها و لیمو»
مارک دوتی در کتاب «طبیعت بیجان با صدف‌ها و لیمو» با نگاهی شاعرانه به زندگی روزمره می‌نگرد و این‌گونه به مکاشفه در اشیاء و پیوند و تعلق خاطر انسان به آن‌ها می‌پردازد.
کتاب «طبیعت بیجان با صدف‌ها و لیمو» کندوکاوی‌ شاعرانه و هنری در ماهیت رابطۀ انسان و اشیاء و غزلی نغز در ستایش جزئیات و جزئی‌نگری است.
ایدۀ محوری کتاب «طبیعت بیجان با صدف‌ها و لیمو» از نقاشی‌های طبیعت بیجان، خصوصاً تابلویی به نام «طبیعت بیجان با صدف‌ها و لیمو» که نویسنده آن را در موزۀ متروپولیتن دیده است، تغذیه می‌شود؛ تابلویی از نقاشی به نام یان داویتس دِهیم. نویسنده مجذوب این تابلو شده و آن را در حافظه‌اش نگه داشته و با خیال آن به خیابان قدم گذاشته است و از منظر آن نقاشی و شیفتگی به آن و نیز از منظر دیگر نقاشی‌های طبیعت بیجان به زندگی روزمره و نمادها و نمودهای آن می‌نگرد و نیز آن دسته از خاطرات خود را که با موضوع کتاب مرتبطند واکاوی می‌کند.
نویسنده در نقاشی‌ای که شیفته‌اش کرده است باریک می‌شود و اجزاء آن را با ریزبینی و حوصله می‌کاود تا نشانمان بدهد یک نقاشی فقط یک نقاشی ساده نیست و هر جزء آن می‌تواند راه به هزار جا ببرد و بر بسیار چیزهای ناپیدا و از یاد رفته در هیاهوی زندگی روزمره نور بتاباند.
کتاب «طبیعت بیجان با صدف‌ها و لیمو» کتاب درنگ است؛ کتابی که یادمان می‌دهد در ازدحام زندگی مدرن دمی توقف کنیم و در چیزها و جزئیاتشان دقیق شویم و طعم لذت برآمده از این دقت را بچشیم.
کتاب «طبیعت بیجان با صدف‌ها و لیمو» کتابی‌ست که نشان می‌دهد هنر چگونه می‌تواند نگاه ما را به زندگی و روابط انسانی و رابطۀ انسان با اشیاء و به هرچه در متن زندگی روزمره و واقعی هست تغییر دهد و وجوهی تازه از زندگی را به ما بنمایاند که پیش‌تر ملتفتشان نبوده‌ایم.
کتاب «طبیعت بیجان با صدف‌ها و لیمو» نمودی از کشف دوبارۀ روابط انسانی و کشف دوبارۀ جهان به‌میانجی هنر است. مارک دوتی در این کتاب به‌میانجی نقاشی‌های طبیعت بیجان به روابط انسانی و به زندگی و اجزای آن می‌نگرد و ماحصل نگاه او کشفیاتی بدیع است.
دوتی همچنین در کتاب «طبیعت بیجان با صدف‌ها و لیموها» از پیوند و وجه اشتراک شعر و نقاشیِ طبیعت بیجان سخن می‌گوید و از اینکه کارِ نقاش طبیعت بیجان و شاعر هردو اندیشیدن به چیزهاست.
کتاب «طبیعت بیجان با صدف‌ها و لیموها» همچنین یک کتاب اتوبیوگرافیک است که نویسنده در آن از نقاشی طبیعت بیجان و از بحث درباب رابطۀ انسان با اشیاء به جاهایی از خاطرات خود نقب می‌زند و تکه‌هایی از گذشته‌اش را به یاد می‌آورد و از رابطه‌اش با اشیاء سخن می‌گوید.
در بخشی از کتاب «طبیعت بیجان با صدف‌ها و لیمو» می‌خوانید: «گاستون باشلارِ پدیدارشناس می‌گوید صمیمیت بالاترینِ ارزش‌هاست.
من اول منکر این سخن بودم. می‌گفتم پس تکلیف دستاوردهای هنری، دلاوری‌های اخلاقی، مردانگی‌ها، اقدامات بشردوستانه، تلاش برای تغییرات اجتماعی و اینها چه می‌شود؟ ثروت یا فضیلت چه؟ اما سر آخر، با همه‌ی اینها، دیدم حرفش پُر بیراه نیست – این‌که ما آدمیان سودای تعلق و در پیوند بودن داریم، درونِ چیزی بودن، در بطنِ چیزی بودن. ای بسا که این قدر و ارجی فراتر از هرچیز داشته باشد.
پس چرا تن می‌زنیم از صمیمیت، چرا گویی از آن گریزانیم؟ جریانی زورمند ما را به سمتی مخالفِ میلمان به پیوند می‌کشد؛ آخر ما سودای فردگرایی، جدایی، آزادی هم داریم. یک سرِ میزان نیازِ به خانه، به ریشه‌دواندن در مکان و داشته‌هایمان سنگینی می‌کند؛ و سرِ دیگر میل به کندن و رفتن، به این‌که بارقه‌ی تک و پراکنده‌ی وجودمان آزادانه رها در دلِ زمان، در جریانِ عظیم و درخودکشنده‌ی عالم پیش براند.
کشاکشِ بی‌امانِ درونی میان پهلوگرفتن و روانه‌شدن، میان سفت چسبیدن و وانهادن. شاید درایت در کوشش برای آشتیِ این دو قطب باشد. محتاج هر دوییم – اما چطور در پیوند باشیم بی‌آن‌که حسّ خفقان، سازش یا محوشدن کنیم؟ در حسرت وصال می‌سوزیم و باز می‌ترسیم مبادا آزادی و فردیتمان از دست بروند.
امید ندارم پاسخ این پرسش‌ها در طبیعت بیجان پیدا شود. اما عبارتِ آشنای "بیشتر از آنچه ظاهرشان نشان می‌دهد" به خاطرم می‌آید؛ این نقاشی‌ها راستی‌راستی "بیشتر" از ظاهرشان نشانمان می‌دهند؛ سربسته بهمان می‌گویند معرفت دیدنی‌ست، چه‌بسا بشود آن را در جهان روزمره هم دید. انگار که این نقاشی‌ها بر چیزها تأمل می‌کنند.»

دربارۀ مارک دوتی، نویسندۀ کتاب «طبیعت بیجان با صدف‌ها و لیمو»
مارک دوتی (Mark Doty)، متولد 1953، شاعر، استاد دانشگاه، خاطره‌نویس و جستارنویس امریکایی است. شهرت دوتی بیشتر به‌خاطر دفتر شعری با عنوان «اسکندریۀ من» است.
غم و اندوه و درد و رنج برآمده از فقدان‌ بزرگ و دردناک عزیزان، دردی که مارک دوتی خود آن را در زندگی تجربه کرده، از جمله مضامین آثار اوست.
از دیگر دفترهای شعر دوتی می‌توان به «خط عمیق» اشاره کرد.
از مارک دوتی، علاوه بر چندین دفتر شعر، چند کتاب خاطره‌نگاری و ‌جستار هم به‌جا مانده که جستار «طبیعت بیجان با صدف‌ها و لیمو» از آن جمله است.
دوتی در سال 2008 برندۀ جایزۀ ملی کتاب شعر شده است. او همچنین اولین شاعر امریکاییِ برندۀ جایزۀ تی. اس. الیوت، مهمترین جایزۀ سالانۀ شعر در بریتانیا، شده است.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «طبیعت بیجان با صدف‌ها و لیمو»
کتاب «طبیعت بیجان با صدف‌ها و لیمو» با ترجمۀ سحر مرعشی در نشر گمان منتشر شده است.
سحر مرعشی، متولد 1369، مترجم ایرانی است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب «دیدار دوباره در کافه اروپا» اشاره کرد.