بررسی یک پرونده قتل

کتاب «بررسی یک پرونده قتل» اثر میشل فوکو
پژوهشی که به تاریخ دخالت و ورود روان‌پزشکی در امر دادرسی جزایی و ارتباط میان این دو مربوط است. کتاب «بررسی یک پرونده قتل» توسط میشل فوکو و گروهی از همکارانش نوشته شده است.
فوکو به همراه تعدادی از نویسندگان دیگر در کتاب «بررسی یک پرونده قتل» جزئیات مربوط به یک قتل و دادرسی مربوط به آن را مورد تحلیلی موشکافانه قرار داده‌اند. ماجرای این پرونده در «سالنامه بهداشت عمومی و پزشکی قانونی» سال 1836 منتشر شده بود و این سالی بوده است که در آن بازار بحث و گفتگو در اطراف دخالت روان‌پزشکی در دادرسی جزایی بسیار گرم بود.
آنچه توجه فوکو و گروهی از دیگر نویسندگان را به این پرونده جلب می‌کند و موجب نوشتن کتاب «بررسی یک پرونده قتل» می‌شود آراء و عقاید مختلف و قابل توجهی بوده که در مورد یک پرونده قتل ابراز شده بود.

مروری بر کتاب «بررسی یک پرونده قتل»
قتلی که مورد توجه فوکو و همکارانش در کتاب «بررسی یک پرونده قتل» قرار گرفته به ماجرایی در قرن نوزدهم مربوط است که در آن جوانی از روستای اونه در ایالت کالوادوس فرانسه، مادر و خواهر و برادرش را به قتل رسانده بود. آن‌طور که مرتضی کلانتریان، مترجم اثر در یادداشت ابتدایی‌اش نوشته، اقداماتی که دستگاه قضایی فرانسوی برای دستگیری و محاکمه و مجازات متهم انجام داده همچنان از حیث دقت در رسیدگی و جلوگیری از تجاوز به حق متهم شگفت‌انگیز است: «تحقیقات رئیس دادگاه صلح به محض وقوع قتل‌ها، تحقیقات بازپرس، معاینه اجساد توسط پزشکان قانونی، اظهارنظر پزشکان در نزد بازپرس و در دادگاه جنایی، قرار مجرمیت صادره از سوی بازپرس، اظهارنظر هیات تشخیص اتهام، رسیدگی در دادگاه جنایی، استماع شهادت شهود، دفاع وکیل، اظهارنظر نامدارترین روان‌شناسان آن عصر فرانسه، قرار صادره از دیوان کشور و... به کیفیتی است که نمی‌تواند موجب اعمال اعجاب و تحسین نشود.»
کتاب «بررسی یک پرونده قتل» شامل مقدمه و دو بخش با نام‌های «پرونده» و «تحلیل‌ها» است. در بخش اول همان‌طور که از عنوانش هم برمی‌آید به جزئیات پرونده مورد نظر کتاب پرداخته شده است. این بخش شامل شش قسمت با این عناوین است: «جنایت و دستگیری»، «تحقیقات مقدماتی»، «یادداشت‌های متهم در خصوص علل ارتکاب قتل‌های سوم ژوئن 1835»، «اظهارنظر پزشکان»، «محاکمه» و «مرگ». بخش دوم کتاب «بررسی یک پرونده قتل» شامل تحلیل‌ها و بررسی‌های مربوط به پرونده به قلم فوکو و همکارانش است و شامل پنج تحلیل به این شرح است: «حیوان، دیوانه، مرگ» از ژان پییر گته و ژان فاوره، «قتل‌هایی که روایت می‌شود» از میشل فوکو، «کیفیات مخففه» از پاتریسیا مولن، «شاه‌کشی، پدرکشی یا مادرکشی» از بلاندرین باره کرییژل و «پزشکان و قضاوت» از روبر کاسل.
فوکو در مقدمه‌اش در ابتدای کتاب «بررسی یک پرونده قتل» نوشته که هر یک از نویسندگان این کتاب روش تحقیق و بررسی مختلفی دارند اما آنچه باعث شده همه آنها به تحلیل یک موضوع قتل بپردازند این بوده که بتوانند همه مبارزات و کشمکش‌هایی که در آن زمان از طریق گفته‌ها و گزارش‌ها، بین دستگاه قضایی، یعنی نماینده قدرت دولت از یک‌سو و دانش از طرف دیگر درگرفته بود نشان دهند.
نویسندگان کتاب «بررسی یک پرونده قتل» برای آنکه تحقیق و بررسی‌شان از هرجهت کامل باشد علاوه بر انتشار پرونده جزایی تمام مقالاتی را که در روزنامه‌های آن زمان در خصوص این دادرسی و متهم آن چاپ شده نیز جمع‌آوری کرده‌اند و در پژوهشش‌شان به چاپ رسانده‌اند. آنها همچنین طی مقالات مختلفی مسایلی چون دانش روان‌پزشکی و ارتباط آن با دستگاه قضایی، رابطه قضایی با پزشک قانونی، کیفیات مخففه و تاریخ و نحوه اعمال آن را تشریح کرده‌اند.

درباره میشل فوکو نویسنده کتاب «بررسی یک پرونده قتل»
میشل فوکو، نویسنده و از مهم‌ترین نظریه‌پردازان و متفکران فرانسوی قرن بیستم است که در اکتبر سال 1926 در فرانسه متولد شد. او ابتدا در رشته فلسفه در دانشگاه سوربن تحصیل کرد و سپس در دهه 1950 به تحصیل در زمینه روان‌شناسی علاقه‌مند شد و مجددا مشغول تحصیل در رشته‌های روان‌شناسی و آسیب‌شناسی روانی شد. فوکو مدتی عضو حزب کمونیست فرانسه شد اما در 1951 از حزب خارج شد. فوکو تحصیلات دانشگاهی‌اش را تا مقطع دکتری ادامه داد و مدرس معتبرترین مرکز دانشگاهی فرانسه بود. او سفرهایی به کشورهای مختلف داشت و در دانشگاه‌های مختلف تدریس می‌کرد تا اینکه با نوشتن رساله‌ای درباره جنون مدرک دکتری‌اش را دریافت کرد و پس از آن به عنوان استاد دانشگاه در دانشگاه کلرمون مشغول به کار شد. او همچنین به عنوان استاد تاریخ نظام‌های اندیشه هم شناخته می‌شد. در این دوره فوکو به یکی از موثرترین چهره‌های روشنفکری فرانسه تبدیل شد و شهرت و تاثیری جهانی پیدا کرد. تاثیر فوکو در مباحث علوم اجتماعی و تاریخ و فلسفه قابل ردیابی است. او سرانجام در ژوئن 1984 از دنیا رفت. «مراقبت و تنبیه»، «تاریخ جنون»، «اراده به دانستن»، «خاستگاه هرمنوتیک خود»، «تئاتر فلسفه» و «ملاحظاتی درباره مارکس» برخی از آثار فوکو هستند که به فارسی ترجمه شده‌اند.

درباره ترجمه کتاب «بررسی یک پرونده قتل»
کتاب «بررسی یک پرونده قتل» با ترجمه مرتضی کلانتریان در نشر آگه منتشر شده است.
مرتضی کلانتریان، مترجم، نویسنده، قاضی و حقوقدان معاصر ایرانی است. او در سال 1311 در تنکابن متولد شد و پس از سپری کردن تحصیلات ابتدایی و متوسطه برای تحصیل در رشته حقوق وارد دانشگاه تهران شد. پس از دوره کارشناسی او برای تحصیل در مقاطع بالاتر عازم فرانسه شد و در دانشگاه پاریس تا مقطع دکتری حقوق تحصیل کرد و سپس به ایران بازگشت. کلانتریان به ادبیات علاقه‌ای زیاد داشت و خیلی زود جذب آثار ادبی شده بود. این علاقه همواره با او وجود داشت تا اینکه بعدتر وارد عرصه ترجمه ادبی شد. کلانتریان نزدیک به بیست سال در میان سال‌های 1341 تا 1362 قاضی دادگستری بود و تالیفاتی نیز در زمینه علم حقوق از او به جا مانده است. کلانتریان به نوعی در نقطه پیوند حقوق، فلسفه و ادبیات قرار داشت و این پیوند در انتخاب‌هایش برای ترجمه نیز قابل مشاهده است. او به جز ترجمه ادبی، آثاری در زمینه‌های فلسفی، حقوقی و جامعه‌‌شناسی نیز به فارسی برگردانده که «قرارداد اجتماعی» ژان ژاک روسو از مهم‌ترین آنها است. کلانتریان با کارنامه‌ای پربار سرانجام در خرداد 1398 درگذشت. «سیمای زنی در میان جمع»، «وجدان زنو»، «منم فرانکو»، «ظرافت جوجه تیغی»، «دیدار به قیامت» و «افسانه پدران ما» برخی از ترجمه‌های ادبی کلانتریان هستند.