هستی و نیستی

کتاب «هستی و نیستی» اثر ژان پل سارتر
از مهم‌ترین آثار فلسفی سده بیستم و شاهکار فلسفی ژان پل سارتر. کتاب «هستی و نیستی» نخستین کتاب عظیم فلسفی سارتر است که در آن ریشه‌های فلسفی اگزیستانسیالیسم تشریح شده است.
کتاب «هستی و نیستی» اولین‌بار در سال 1943 منتشر شد و تاثیر زیادی در آن دوران از خود به جا گذاشت. همان‌طور که از عنوان اثر هم برمی‌آید، این کتاب تحت‌تاثیر هایدگر و اثر شاخص او یعنی «هستی و زمان» نوشته شده است.
کتاب «هستی و نیستی» در دوران انتشارش اثری معمولی نبود. نسخه دستنویس کتاب بیش از هفتصد صفحه بود و این مقدار کاغذ بیش از چیزی بود که در قحطی زمان جنگ و در یک شهر اشغال شده می‌شد پیدا کرد.
سارتر از متفکران و فیلسوفان پیشرو قرن بیستم است که در رساله‌های فلسفی‌اش تصویری قابل توجه از انسان به دست می‌دهد و از آن دفاع می‌کند. او در کتاب «هستی و نیستی» نیز به فهم چیستی انسان توجه کرده است و به نحوه ارتباطش با مقوله آزادی پرداخته است.

مروری بر کتاب «هستی و نیستی»
رساله «هستی و نیستی» کتابی درباره هستی‌شناسی پدیده‌شناختی است و به زعم بسیاری از متفکران و فیلسوفان مهم‌ترین اثر فلسفی سارتر است.
سارتر در کتاب «هستی و نیستی» درباره مقولاتی چون وجدان، عشق، نفرت و میل و هوس صحبت کرده و بحث‌های او درباره هریک از این مقولات به گونه‌‌ای است که با یک بحث کامل فلسفی روبرو هستیم.
ایده محوری کتاب «هستی و نیستی» حول تقابل فاعل شناسا و متعلق شناسا شکل می‌گیرد و دغدغه اصلی سارتر در این اثر مهمش ارتباط میان این دو ساحت است.

سارتر در کتاب «هستی و نیستی» که از شاخص‌ترین آثار فلسفی‌اش به شمار می‌رود در پی آن است که به تبیین انواع هستی همراه با تمرکزی ویژه بر هستی انسان بپردازد. او روابط میان آنها را بر اساس تجربه زیسته تبیین می‌کند.بر این اساس سارتر در ابتدای کتاب «هستی و نیستی» وجود را به دو دسته تقسیم می‌کند: وجود در خود و وجود برای خود.
کتاب «هستی و نیستی» بخشی ابتدایی با عنوان «درآمدی بر جستجوی هستی» دارد. بخش نخست اثر با عنوان «مسئله نیستی» شامل دو فصل با این عناوین است: «منشاء نفی»، «سوء‌نیت».
بخش دوم کتاب «هستی و نیستی» با عنوان «هستی- برای- خود» شامل سه فصل با این عناوین است: «ساختارهای بی‌واسطه برای- خود»، «زمان‌مندی»، «استعلا».
سومین بخش کتاب «هستی و نیستی» که «برای-دیگری» نام دارد شامل سه فصل با این نام‌ها است: «وجود دیگری»، «جسم»، «روابط عینی با دیگری». بخش پایانی کتاب «هستی و نیستی»، «داشتن، کردن، بودن» نام دارد و دارای دو فصل با این عناوین است: «بودن و کردن: آزادی» و «کردن و داشتن». این اثر یک نتیجه‌گیری در دو قسمت با این نام‌ها دارد: «در-خود و برای-خود: آراء اجمالی متافیزیکی» و «دیدگاه‌های اخلاقی».
در بخشی از کتاب «هستی و نیستی» می‌خوانیم: «هیچ موجودی که متمایز از ظهور باشد، به ظهور تداوم نمی‌بخشد: ظهور، هستی خاص خود را دارد. بنابراین، هستی اولیه‌ای که در پژوهش‌های هستی‌شناختی‌مان بدان برمی‌خوریم، هستی ظهور است. اما آیا خود آن هم ظهور است؟ در بادی امر چنین به نظر می‌رسد. پدیده آن چیزی است که ظاهر می‌شود و هستی، به نوعی، بر همه ظاهر می‌شود چون می‌توانیم درباره آن سخن بگوییم و به نوعی درکش کنیم. پس باید یک پدیده هستی، یک تجلی هستی وجود داشته باشد که آن‌چنان که هست توصیف‌پذیر باشد. هستی از یکی از راه‌های دستیابی بی‌واسطه مانند ملال، انزجار، و جز آنها بر ما آشکار می‌شود و هستی‌شناسی، توصیف پدیده هستی است به صورتی که ظاهر می‌شود؛ یعنی بدون میانجی. با این همه، بهتر است که در آغاز، پرسشی را برای هرگونه هستی‌شناسی مطرح کنیم: آیا پدیده هستی، که بدین‌سان بدان دست می‌یابیم همانند هستی پدیده‌ها است، یعنی: ماهیت هستی‌ای که بر من عیار می‌شود، بر من تجلی می‌کند با ماهیت هستی موجوداتی که بر من تجلی می‌کنند، یکی است به نظر می‌رسد که تفاوتی در کار نباشد: هوسرل نشان داده است که همواره می‌توان به تقلیلی ماهیت‌نگرانه دست یافت، یعنی همواره می‌توان با عبور از پدیده عینی، به سوی ماهیت آن رفت؛ و از نظر هایدگر واقعیت انسانی، موجود-وجودی است یعنی همواره می‌تواند از پدیده به سوی هستی آن فرا رود. اما عبور از شیء خاص به ماهیت، عبور از همگن به همگن است. آیا عبور از موجود به پدیده وجود نیز همین حال را دارد؟ آیا فرارفتن از موجود به سوی پدیده وجود، به معنی فرا رفتن از آن به سوی وجود آن است، همچنان که از مفهوم خاص سرخی به سوی ماهیت آن فرا می‌رویم؟».

درباره ژان پل سارتر نویسنده کتاب «هستی و نیستی»
ژان پل سارتر، متولد 21 ژوئن 1905، فیلسوف، رمان‌نویس، نمایشنامه‌نویس و منتقد فرانسوی و از مهم‌ترین چهره‌های فلسفه اگزیستانسیالیسم شناخته می‌شود. پدر او افسری جوان در نیروی دریایی بود که در سال 1906 یعنی زمانی که سارتر یکساله بود به دلیل یک تب در هندوچین از دنیا رفت. مرگی چنین زودهنگام را سارتر بعدها مهم‌ترین واقعه زندگی‌اش نامید آن هم از آن بابت که گفته بود اگر پدرم زنده می‌بود بر من مسلط می‌شد و مرا تحت فشار قرار می‌داد. با این اتفاق، مادر به خانه پدری بازگشت و سارتر به سرپرستی پدربزرگ مادری که معلم زبان‌های خارجی بود بزرگ شد. او در اینجا، هم در میان کتابها و هم در میان زندگی بورژوایی بزرگ شد. واقعه‌ای در کودکی منجر به این شد که سارتر به لوکوما یا لکه سفید در چشم راستش مبتلا شود که به لوچی و از دست دادن بخشی از بینایی‌اش منجر شد. سارتر از هشت سالگی چیزهایی شبیه به رمان می‌نوشت و در هفده سالگی به همراه یکی از دوستانش مجله‌ای به راه انداخت. او سپس وارد دانشسرای عالی پاریس شد و در آنجا فلسفه خواند و با سیمون دوبووار آشنا شد. سارتر در 1925 با خواندن «کاپیتال» و «ایدئولوژی آلمانی» با اندیشه مارکس آشنا شد. در 1929 و پس از اتمام تحصیلاتش معلم فلسفه شد. او در این دوران رمان و داستان‌های زیادی خواند و از 1931 زندگی ادبی و فلسفی‌اش تکوین یافت. پس از این با فلسفه هوسرل و هایدگر و آرای فروید آشنا شد. سارتر در جنگ جهانی دوم به جبهه رفت و چندین ماه نیز اسیر نازی‌ها بود. پس از آزادی به نهضت مقاومت پیوست. سارتر تا پایان عمرش آثار متعددی نوشت و به عنوان روشنفکری فعال در سیاست حضور داشت. «گوشه‌نشینان آلتونا»، «ادبیات چیست؟»، «درباره نمایش»، «در دفاع از روشنفکران»، «دوزخ»، «اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر»، «زنان تروا»، «مرده‌های بی‌کفن و دفن» و «تعالی اگو» برخی از آثار سارتر است که به فارسی ترجمه شده‌اند.

درباره ترجمه کتاب «هستی و نیستی»
کتاب «هستی و نیستی» با ترجمه مهستی بحرینی در نشر نیلوفر منتشر شده است.
مهستی بحرینی، متولد 1317 در آمل، مترجم و شاعر ایرانی است. پدرش اهل شعر و ادبیات بود و این موضوع تاثیر زیادی بر او گذاشت و سبب شد که از کودکی به سمت ادبیات کشیده شود. بحرینی در رشته زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه تهران تحصیل کرد آن هم در دوره‌ای که اساتیدی چون دکتر معین، دکتر ناتل‌خانلری و فروزانفر در دانشگاه حضور داشتند. پس از فراغت از تحصیل، بحرینی مدتی در کتابخانه ملی مشغول به کار شد و در آنجا بود که با زبان فرانسه آشنا شد و این آشنایی باعث آموختن این زبان شد. او از دهه 60 و با تشویق ابوالحسن نجفی به ترجمه مشغول شد و تاکنون آثار متعددی از نویسندگان مختلف به فارسی برگردانده است. «مادام بوآوری»، «دگرگونی»، «راز»، «اسطوره سیزیف»، «عصیانگر»، «اعترافات»، «مائده‌های زمینی و مائده‌های تازه»، «زمستان سخت» و «سوء‌تفاهم در مسکو» از جمله ترجمه‌های او است.