مبانی سینما 3

کتاب «مبانی سینما 3» نوشتۀ ویلیام فیلیپس
چه عواملی به درک ما از فیلم‌ها شکل می‌دهند و بر نحوه تفکرمان درباره آن‌ها تأثیر می‌گذارند و چطور می‌توان درباره فیلم‌ها نوشت؟ کتاب «مبانی سینما 3» کتابی‌ست که در آن می‌توان پاسخ‌هایی به این پرسش‌ها پیدا کرد. ویلیام فیلیپس در کتاب «مبانی سینما 3» به موضوع نوع ارتباط مخاطب با فیلم و عوامل مؤثر بر این ارتباط پرداخته است. او در این کتاب همچنین به مخاطبان و علاقمندان سینما یاد می‌دهد که چطور افکار و نظریاتشان درباره فیلم‌ها را روی کاغذ بیاورند و از مخاطبِ صِرف به سینمایی‌نویس و منتقد فیلم تبدیل شوند.
کتاب «مبانی سینما 3» بخش سوم کتاب «مبانی سینما»، با عنوان اصلی Film: An Introduction، است. کتاب «مبانی سینما» مرجعی جامع برای درک بهتر و دقیق‌تر سینما و جنبه‌های گوناگون کار فیلمسازی و نیز آشنایی با ژانرهای سینمایی و انواع فیلم و مبانی نقد و تحلیل و بررسی و مرور فیلم است. هر بخش از کتاب «مبانی سینما» در چاپ فارسی در سه جلد جداگانه ترجمه و منتشر شده و «مبانی سینما 3» جلد سوم این کتاب است.
ویلیام فیلیپس در کتاب «مبانی سینما» در سه بخش به آموزش اصول پایه‌ای سینما و طرح مباحثی در باب فیلم و فیلمسازی و درک و تحلیل و نقد فیلم می‌پردازد که دانستن‌شان به مخاطبان سینما کمک می‌کند درک بهتری از فیلم‌های مختلفی که می‌بینند، پیدا کنند و صرفاً به درکِ غریزی فیلم‌ها اکتفا نکنند و لذت فیلم‌دیدن را با شناخت علمی سینما و مبانی آن پیوند زنند. با خواندن کتاب «مبانی سینما» یاد می‌گیریم که چطور مخاطب بهتر و دقیق‌تر فیلم‌ها باشیم و چگونه فیلم‌ها را نقد و تحلیل و ارزیابی کنیم.
متن اصلی کتاب «مبانی سینما» اولین بار در سال 1999 منتشر شده است. البته از ارجاعاتی که در متن کتاب «مبانی سینما 3» به فیلم‌های بعد از این سال داده شده چنین برمی‌آید که مبنای ترجمۀ فارسی کتاب، ویراست تازه‌ترِ متن اصلیِ آن بوده باشد.

مروری بر کتاب «مبانی سینما 3»
ویلیام فیلیپس در کتاب «مبانی سینما 3» از اموری سخن می‌گوید که بر درک تماشاگر از یک فیلم تأثیر می‌گذارند و به تفکر درباره هر فیلم شکل می‌دهند. او در این کتاب نشان می‌دهد که چطور اطلاع ما از عواملی نظیر شرایط اجتماعی ـ سیاسی و جوّ فرهنگیِ پیش از ساخته شدن یک فیلم، اوضاع زمانه در دوره‌ای که فیلم در حال ساخته شدن است و نیز شرایط دوران و حال‌وهوایی که فیلم در آن اکران و به تماشا گذاشته و دیده می‌شود می‌تواند ما را به‌عنوان مخاطبان یک فیلم در درک بهتر آن یاری کند. در کتاب «مبانی سینما 3» همچنین از تأثیر نسخه‌ای از فیلم که اکران می‌شود بر درک ما از آن فیلم سخن رفته است و از عواملی نظیر سانسور و مقرراتِ وضع‌شده‌ای که کارگردان ناچار است در چارچوب آن‌ها فیلم بسازد و درنتیجه آنچه را می‌خواهد بگوید به شیوه‌ای و با تصاویری بیان کند که طبق آن مقررات، مُجاز شمرده می‌شوند. فیلیپس برای طرح ملموس‌تر این بحث به گوشه‌هایی از تاریخ سینما گریز می‌زند و از این موضوع سخن می‌گوید که در چه دوره‌ای چه مضامینی نباید در سینما مطرح می‌شد و کارگردان‌ها برای طرح این مضامین و در عین حال دور زدن سانسور، چه تهمیداتی به کار می‌بستند. او از جمله به محدودیت‌های سینمای هند در دهۀ 1950، یعنی دهه‌ای که ساتیاجیت رای در آن سه‌ فیلم معروف به «سه‌گانۀ آپو» را ساخت، اشاره می‌کند و به اینکه او مثلاً در فیلم «دنیای آپو» از این سه‌گانه، چه تمهیدی برای بیان احساسی که تصویر کردن آن به صورت صریح در سینمای آن روزگارِ هند مجاز نبوده به کار بسته است. در کتاب «مبانی سینما 3» همچنین به اجرای سفت‌وسختِ مقررات تولید فیلم در امریکای دهه‌های 40 و 50 میلادی اشاره شده و به اینکه در آن دوران که تخطی از این مقررات به اندازه دوره‌های بعدی آسان نبوده فیلمسازان در امریکا چگونه فیلم می‌ساخته‌اند و چطور در مواردی مقررات را دور می‌زده‌اند.
اینکه چطور درباره فیلم‌ها نقد و یادداشت بنویسیم از دیگر موضوعاتی‌ست که در کتاب «مبانی سینما 3» به آن پرداخته شده است. ویلیام فیلیپس معتقد است که نوشتن درباره فیلمی که می‌بینیم به ما کمک می‌کند که درک خود را از آن فیلم شفاف‌تر کنیم و به آن عمق بخشیم. او در بخشی از کتاب «مبانی سینما 3» یادمان می‌دهد که چگونه به افکارمان درباره فیلم نظم بدهیم و آن‌ها را به شیوه‌ای منسجم و طوری که راحت با مخاطب ارتباط برقرار کند روی کاغذ بیاوریم. خواندن این بخش از کتاب «مبانی سینما 3» نه فقط به مخاطبان سینما و آن‌ها که علاقمند به نوشتن نقد و یادداشت درباره فیلم‌ هستند، بلکه برای کسانی هم که دوست دارند درباره موضوعات دیگری نقد و یادداشت بنویسند می‌تواند مفید و آموزنده و راهگشا باشد. فیلیپس برای کامل و ملموس کردن بحث خود در این باب، مقاله‌ای درباره فیلم «بازیگر»، ساختۀ رابرت آلتمن را هم به‌عنوان نمونه‌ای از نقد فیلم در فصل پایانی کتاب آورده است.
کتاب «مبانی سینما 3» از مقدمه‌ای کوتاه، چهار فصل به نام‌های «درک فیلم از خلال مضمون»، «تفکر درباره فیلم»، «خواندن و نوشتن درباره فیلم و سینما»، «نمونه‌ای از یک شرح و تحلیل: "بازیگر"» و نیز یک واژه‌نامۀ مصور اصطلاحات سینمایی تشکیل شده است.

درباره ویلیام فیلیپس، نویسنده کتاب «مبانی سینما 3»
ویلیام اچ. فیلیپس (William H. Phillips)، متولد 1940، مدرس و تحلیل‌گر سینما و نویسنده کتاب‌هایی نظری و آموزشی در این حوزه است. فیلیپس دارای دکترای ادبیات نمایشی و مطالب سینمایی از دانشگاه ایندیانا است. از او به‌جز کتاب «مبانی سینما»، دو کتاب هم به نام‌های «تحلیل فیلم» و «نگارش فیلمنامۀ فیلم‌های کوتاه» منتشر شده است.

درباره ترجمۀ فارسی کتاب «مبانی سینما 3»
کتاب «مبانی سینما 3» با ترجمۀ رحیم قاسمیان در انتشارات ساقی منتشر شده است. رحیم قاسمیان، متولد 1331، مترجم کتاب‌هایی عمدتاً در حوزه سینماست. از دیگر کتاب‌های سینمایی که با ترجمۀ او به چاپ رسیده می‌توان به «درک تئوری فیلم: چگونه فیلم‌ها را بفهمیم»، «هیچکاکی که نمی‌شناسید! (آلفرد هیچکاک از خلال مقالات، گفتارها و مصاحبه‌هایش)» و فیلمنامۀ «غرامت مضاعف» اشاره کرد.