مسئله اسپینوزا

رمان «مسئله‌ی اسپینوزا»، اثر اروین د. یالوم
«مسئله‌ی اسپینوزا»، با عنوان اصلی The Spinoza Problem، رمانی روان‌شناختی – فلسفی از اروین د. یالوم، نویسند رمانهای «وقتی نیچه گریست» و «درمان شوپنهاور»، است. یالوم در این رمان نیز، همچون دو رمان پیشین خود، فلسفه و روان‌شناسی را به هم پیوند زده و پیوندی نیز بین دو دور تاریخی متفاوت برقرار کرده است. در این رمان فلسفه باروخ اسپینوزا نقش مرکزی را ایفا می‌کند و یالوم، در قالب داستان و به زبان ساده، وجوهی از فلسفه این فیلسوف بزرگ هلندی قرن هفدهم را بیان می‌کند. او در حالی این کار را انجام داده است که مستندات چندانی از زندگی اسپینوزا در دست نداشته و در نتیجه نه زندگی بیرونی، بلکه زندگی درونی این فیلسوف را به یاری تخیل و با مطالعه اندیشه‌های او بازسازی و روایت کرده است. شخصیت دیگر این رمان آلفرد روزنبرگ، یکی از ایدئولوگ‌های حزب نازی، است. اسپینوزا ذهن او را نیز به خود مشغول کرده و او سعی دارد گره از مسئله اسپینوزا بگشاید. یالوم، از خلال ساخت و پرداخت این داستان، به طرح مسائل و دغدغه‌های وجودی و روان‌شناختی و فلسفی خود نیز پرداخته است.
متن اصلی رمان «مسئله‌ی اسپینوزا» نخستین بار در سال 2012 منتشر شده است.

مروری بر رمان «مسئله‌ی اسپینوزا»
«مسئله‌ی اسپینوزا» از دو روایت موازی اما مرتبط با یکدیگر تشکیل شده است. یکی از این روایت‌ها مربوط به خود اسپینوزا است و در دور او اتفاق می‌افتد و ماجرای تکفیر اسپینوزا و طرد او از جانب خاخام‌های یهودی را بازمی‌گوید و نیز تصویری از اندیشه‌های اسپینوزا به دست می‌دهد. روایت دیگر مربوط به آلفرد روزنبرگ، ایدئولوگ آلمان نازی، است و دربار درگیری او با اسپینوزا. روزنبرگ یک یهودی‌ستیز افراطی است و معتقد به اینکه نژاد آریایی نژاد برتر است. او طرفدار گوته است، اما بحران از آنجا آغاز می‌شود که درمی‌یابد گوته‌ای که بُت اوست، خود تحت تأثیر و شیفته اسپینوزای یهودی بوده است. روزنبرگ درگیر حل این تناقض می‌شود و این پرسش برایش پیش می‌آید که چطور ممکن است یک فیلسوف یهودی این‌طور بر گوته تأثیر گذاشته و او را شیفته خود کرده باشد. او در پی حل این مسئله است و این گونه است که دو بخش رمان، به واسطه اسپینوزا و مسئله او، به هم متصل می‌شوند. در این رمان از یکسو با طردِ اسپینوزای یهودی از جامعه یهودیان مواجهیم و از سوی دیگر با طرد یهودیان و از جمله اسپینوزا از جانب نازی‌های آلمانی.

دربار اروین د. یالوم، نویسند رمان «مسئله‌ی اسپینوزا»
اروین د. یالوم، متولد 1931 در واشنگتن دی سی امریکا، روان‌کاو و روان‌درمانگر اگزیستانسیال و نویسند مشهور داستانهای روان‌شناختی است. مخاطب فارسی‌زبان او را بیش از هر چیز با رمان معروف «وقتی نیچه گریست» می‌شناسد. یالوم استاد دانشگاه استنفورد است و علاوه بر آثار داستانی، آثاری نظری نیز در زمینه روان‌کاوی و روان‌درمانی تألیف کرده است. او در آثار داستانی‌اش نظریات خود در زمینه روان‌کاوی و روان‌درمانی را بیان می‌کند و نیز مباحثی فلسفی را در باب انسان و مرگ و معنای زندگی پیش می‌کشد و افکار فلاسفه‌ای را که موضوع داستان او هستند شرح می‌دهد. داستانهای یالوم نقطه تلاقی فلسفه و ادبیات و روان‌کاوی‌اند و پیچیدگی‌ها و بحرانهای آدمی را به تصویر می‌کشند. او همچنین در برخی از داستانهایش به بیان تجربه‌های خود از ملاقات با بیماران مختلف و درمان آنها سخن گفته است و نوع تعاملش با بیماران را بیان کرده است. «مامان و معنی زندگی»، «درمان شوپنهاور» و «انسان موجودی یکروزه و قصه‌های دیگری از روان‌درمانی» از جمله آثار داستانی و «روان‌درمانی اگزیستانسیال» و «تئوری و عمل در روان‌درمانی گروهی» از جمله آثار غیرداستانی اروین د. یالوم هستند. از دیگر آثار یالوم می‌توان به زندگی‌نامه خودنوشت او، با عنوان «من شدن»، اشاره کرد.
یالوم در سال 2002 جایز انجمن روان‌پزشکی امریکا را دریافت کرده است.

دربار ترجمه فارسی رمان «مسئله‌ی اسپینوزا»
رمان «مسئله‌ی اسپینوزا» نیز، مانند برخی دیگر از آثار اروین د. یالوم، بیش از یک بار و به قلم مترجمان مختلفی به فارسی ترجمه شده و از جانب ناشرانی گوناگون به چاپ رسیده است. از جمله ترجمه‌های این رمان ترجمه حسین کاظمی یزدی است، که در انتشارات صبح صادق منتشر شده است. حسین کاظمی یزدی متولد 1361 در تهران و دارای کارشناسی ارشد فلسفه است. او به عنوان مترجم و پژوهشگر با دایره‌المعارف بزرگ اسلامی همکاری داشته است. از ترجمه‌های دیگر حسین کاظمی یزدی می‌توان به رمانهای «جاودانگی» و «سبکیِ تحمل‌ناپذیرِ هستی» از میلان کوندرا اشاره کرد.
بهاره نوبهار و زهرا حسینیان دیگر مترجمانی هستند که رمان «مسئله‌ی اسپینوزا» را به فارسی ترجمه کرده‌اند.

رتبه رمان «مسئله‌ی اسپینوزا» در گودریدز: 4/21 از 5