مردی با کبوتر

کتاب «مردی با کبوتر» اثر رومن گاری
داستانی هزل‌آمیز درباره سازمان ملل که نقش این سازمان را در حل مسایل جهانی به چالش کشیده است. رومن گاری برای مدتی در وزارت خارجه فرانسه مشغول به کار بود و در این میان چند سالی هم از طرف این کشور عضو هیئت نمایندگان سازمان ملل متحد بود. او در سال 1958 و در حالی که در این سمت بود کتاب «مردی با کبوتر» را با نام مستعار فوسکو سینیبالدی نوشت.
کتاب «مردی با کبوتر» نگاهی انتقادی و طنزآمیر به سازمان ملل متحد دارد و شاید چون رومن گاری در آن زمان در این سازمان حضور داشت تصمیم گرفت که این داستانش را با نام مستعار منتشر کند. اما درباره رومن گاری این نکته را هم باید در نظر داشت که او بعدها هم این کار را با نام‌های مستعار دیگری چون شاتان بوگا و امیل آژار انجام داد و از این‌رو شاید این احتمال را هم بتوان داد که رومن گاری در کتاب «مردی با کبوتر» انتشار اثر با نام مستعار را آزمایش کرد و به نتیجه رسید و از این رو این کار را ادامه داد.
نکته قابل توجه این که رومن گاری در سال‌های حیاتش افشا نکرد که نویسنده کتاب «مردی با کبوتر» بوده است. در میان دستنوشته‌های به جا مانده از رومن گاری نسخه بازنویسی شده کتاب «مردی با کبوتر» که او با دست تصحیح کرده بود پیدا می‌شود و از این‌رو می‌توان حدس زد که شاید او می‌خواسته روزی نسخه اصلی آن را منتشر کند. کتاب «مردی با کبوتر» بر اساس همین نسخه منتشر شده است.

مروری بر کتاب «مردی با کبوتر»
سازمان ملل متحد عنوانی پرطمطراق دارد اما به دلیل مناسبات قدرت در جهان معاصر نتوانسته عملکردی همپای عنوانی که یدک می‌کشد داشته باشد و در موارد متعددی سازمان قدرت‌های جهانی بوده است و نه سازمان ملل برای برقراری امنیت و صلح جهانی. رومن گاری که چند سالی در این سازمان مشغول به کار بوده در کتاب «مردی با کبوتر» داستانی طنزآمیز و «پر از مطایبه و مسخره» درباره این سازمان نوشته است.
در سال‌های اخیر سازمان ملل بیش از هر زمان دیگری نقش و توانایی‌اش در حل مسایل جهانی را از دست داده است و از این‌رو آنچه رومن گاری در کتاب «مردی با کبوتر» روایت کرده امروز ملموس‌تر از زمان انتشار اثر حس می‌شود.
لیلی گلستان، مترجم فارسی کتاب «مردی با کبوتر»، در یادداشت کوتاهش در ابتدای این کتاب به همین نکته اشاره کرده و نوشته که این کتاب «قصه‌ای است درباره سازمان ملل: آدم‌هایش، اهدافش، راهکارهایش و عملکردهایش. به نوعی افشاگری است و در نتیجه خنده‌دار. برای این چاپ تازه، بعد از مدت‌ها آن را بازخوانی کردم و خیلی بیش از بار اول که خواندمش، خندیدم. چون قصه در طی این سال‌ها بیش‌تر و بیش‌تر به واقعیت امروز نزدیک شده است. کتاب پر است از استعاره، و خواندنش دقت می‌طلبد.»
رومن گاری در کتاب «مردی با کبوتر» اگرچه بر روی واقعیتی تلخ در جهان معاصر انگشت گذاشته اما شیوه روایت و طنز ظریف او در این کتاب باعث شده که هنگام خواندن کتاب جابه‌جا لبخند بزنیم و از طنز داستان لذت ببریم.
به طور کلی طنزی ظریف در اغلب داستان‌های رومن گاری دیده می‌شود و کتاب «مردی با کبوتر» نیز نمونه‌ای خوب از طنز درخشان اوست. در آغاز این داستان و در توصیف سالن بزرگ مجمع عمومی سازمان ملل گفته شده که دو نقاشی دیواری دیده می‌شود. یکی از این نقاشی‌ها تخم‌مرغ‌های خاگینه را نشان می‌دهد و دیگری آقا خرگوشه‌ را؛ سمبل‌هایی دوسویه از گرسنگی تسکین‌یافته و ساده‌لوحی شگرف ملت‌ها. همچنین پشت کرسی خطابه‌ها، سپرهای مسی عظیمی دیده می‌شود که رو به سالن دارند و به مجمع عمومی فضایی نگران کننده می‌دهند و نشانگر نوعی عظمت روحیه جنگجویی‌اند. همچنین رنگ‌های سبز و آبی صندلی‌ها و میزها نیز در وجود آمدن نوعی فضای ضد و نقیض، تنش و نفاق کمک می‌کند و نزد طبایع سلیم، به محض ورود، باعث مختصری دندان‌قروچه می‌شود.
«مردی با کبوتر» از داستان‌های قابل توجه رومن گاری است که به زبان‌های متعددی ترجمه شده است و از آنجا که در ابتدا با نامی مستعار منتشر شد حکایتی جالب در تاریخ ادبیات معاصر جهان دارد.

درباره رومن گاری نویسنده کتاب «مردی با کبوتر»
رومن گاری، نویسنده، فیلمنامه‌نویس، کارگردان، خلبان و دیپلمات فرانسوی، در سال 1914 در لیتوانی متولد شد. مادرش زنی نیمه‌اشرافی و بازیگر تئاتر فرانسوی مسکو بود. خود رومن گاری در جایی گفته بود که «یک قطره خون فرانسوی ندارم اما فرانسه در رگ‌هایم جاری است.» مادرش به فرانسه علاقه زیادی داشت و می‌خواست به فرانسه برود تا فرزندش آنجا متولد شود اما کمی دیر به صرافت سفر افتاده بود و رومن در میانه راه در لهستان به دنیا آمد و تا چهارده‌سالگی نیز آنجا ماند. مادر رومن گاری زنی بود کم‌نظیر که در ورشو و بعد در نیس چندباری خیاط‌خانه‌هایی راه انداخت و به ثروت رسید و ورشکست شد. او به پسرش گفته بود که تو نویسنده‌ای فرانسوی خواهی شد و به سفارت فرانسه خواهی رسید و نشان لژیون‌دونور را دریافت خواهی کرد. رومن گاری در چهارده‌سالگی وارد فرانسه شد و تحصیلات متوسطه‌اش را در نیس گذراند و سپس در پاریس درس حقوق خواند و در دوران خدمت سربازی در مدرسه هواپیمایی مربی تیراندازی شد. رومن گاری در جنگ جهانی دوم به نیروی هوایی پیوست. در سال 1945 به خدمت وزارت خارجه فرانسه درآمد و برای چند سال سخنگوی فرانسه در سازمان ملل بود و سپس کاردار سفارت در بولیوی و سرکنسول فرانسه در امریکا شد. رومن گاری در 1961 از مشاغل رسمی کناره‌گیری کرد و به مدت شش سال از طرف نشریات امریکایی به دور دنیا سفر کرد و مقاله‌هایی برای این نشریات نوشت. به عنوان نویسنده و کارگردان دو فیلم ساخت: «پرندگان می‌روند در پرو می‌میرند» در 1968 و «بکس» در 1971. اما در کارنامه رومن گاری رمان و داستان مهم‌ترین جایگاه را دارد. او جوایز معتبری برای کتاب‌هایش دریافت کرد و از مشهورترین آنها می‌توان به «خداحافظ گاری کوپر»، «پرندگان می‌روند در پرو بمیرند»، «لیدی ال»، «میعاد در سپیده‌دم»، «سگ سفید»، «تربیت اروپایی»، «ریشه‌های آسمان» و «زندگی در پیش‌رو» اشاره کرد. رومن گاری در سال 1980 با شلیک گلوله‌ای به زندگی خود پایان داد. در یادداشتی که کنارش پیدا شد، نوشته بود: «دیگر کاری در این دنیا نداشتم... به من خوش گذشت، متشکرم و خداحافظ!»

درباره ترجمه کتاب «مردی با کبوتر»
کتاب «مردی با کبوتر» با ترجمه لیلی گلستان در نشر ثالث منتشر شده است.
لیلی گلستان، متولد 1323 در تهران، مترجم و نگارخانه‌دار ایرانی است. گلستان به خاطر ترجمه‌های مستمر از ادبیات فرانسوی‌زبان در سال 1393 جایزه شوالیه ادب و هنر فرانسه را دریافت کرد. «بیگانه»، «زندگی، جنگ و دیگر هیچ»، «اگر شبی از شب‌های زمستان مسافری»، «زندگی در پیش رو» و «گزارش مرگ» برخی از ترجمه‌های لیلی گلستان هستند.