در ستایش شکاکیت: مقاله هایی در باب شکاکیت

کتاب «در ستایش شکاکیت (مقاله‌هایی در باب شکاکیت)»، اثر برتراند راسل
کتاب «در ستایش شکاکیت (مقاله‌هایی در باب شکاکیت)»، با عنوان اصلی Essays in Skepticism، مقالاتی است از برتراند راسل که ما را به تردید در باورهای جزمی و تعصبات کورکورانه فرامی‌خواند. راسل در کتاب «در ستایش شکاکیت» جزمیت و تعصب در هر امری را به چالش می‌کشد و از دغدغه‌هایش پیرامون جنایات بشر و جنگ و کشتار و خشونت و اعمال شریرانه سخن می‌گوید. راسل، که فیلسوفی ضدجنگ و صلح‌طلب و منتقد استبداد و همچنین منتقد نظام سرمایه‌داری بود، در مقالات کتاب «در ستایش شکاکیت» به تفکرات متعصبانه خرده می‌گیرد. او در این کتاب سعی دارد تفکر انتقادی را به مخاطبان خود بیاموزد و آن‌ها را هرچه‌بیشتر به خِرَدورزی تشویق کند. خِرَد و تفکر و عقلانیت و خردمندانه با امور و پدیده‌های مختلف روبه‌رو شدن یکی از مفاهیم کلیدی کتاب «در ستایش شکاکیت» است. راسل در این کتاب بر یکی از بنیادی‌ترین خصوصیات تفکر مدرن، یعنی تردید در اموری که بدیهی تلقی می‌شوند و دوباره اندیشیدن به بدیهیات و در آن‌ها چون‌وچرا کردن، تأکید می‌کند و خوانندگان کتاب را ترغیب می‌کند که بدون چون‌وچرا کردن هر چیزی را که مسلّم فرض می‌شود نپذیرند و با عینک تعصب به جهان ننگرند.
متن اصلی کتاب «در ستایش شکاکیت» نخستین بار در سال 1962 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «در ستایش شکاکیت»
برتراند راسل در کتاب «در ستایش شکاکیت» از انواع تعصبات و جزمیت‌ها سخن می‌گوید و ضرورت عبور از این تعصبات را یادآور می‌شود. دغدغۀ راسل همواره برقراری صلح و آرامش و ساختن جهانی بدون جنگ و خشونت و شرارت بوده است. این دغدغه را در کتاب «در ستایش شکاکیت» نیز می‌توان یافت. «در ستایش شکاکیت» را می‌توان کتابی در ستایش تفکر انتقادی دانست؛ کتابی که یادآور می‌شود متعصبانه هیچ چیز را نپذیریم؛ اگرچه راسل، ضمن تأکید بر شکاکیت، مخاطبان خود را از شکاکیت افراطی و مخرب نیز پرهیز می‌دهد. در کتاب «در ستایش شکاکیت» انواع تعصبات، از تعصبات نژادی گرفته تا تعصبات ملی و...، مورد نقد قرار می‌گیرد. راسل در این کتاب عقلانیت و تفکر و خردورزی را به جای خرافه می‌نشاند و معتقد است تصمیم‌گیری‌های انسان در زندگی باید با اتکا به فکر و خرد باشد، نه متکی به تعصب و خرافه. «در ستایش شکاکیت» کتابی است علیه جهل و تعصب. این کتاب همچنین حاوی نگاهی انتقادی است به امیالی که بشریت را به سمت جنگ و ویرانی سوق می‌دهند. راسل در این کتاب مصیبت‌های انسان را به دو دسته تقسیم می‌کند: یکی مصیبت‌هایی با منشاء غیرانسانی و دیگری مصیبت‌هایی با منشاء انسانی. راسل معتقد است که بشر هرچه‌بیشتر پیشرفت کرده مصیبت‌های با منشاء انسانی و مصیبت‌هایی که انسان خود در وقوع‌شان نقش دارد بر مصیبت‌های با منشاء غیرانسانی پیشی گرفته‌اند. منظور راسل این است که انسان به دست خود دست‌به‌کارِ نابودی خویش است. راسل این را ناشی از جهل و تمایلات شریرانۀ بشر می‌داند و معتقد است انسان آینده بیش از هر چیز باید متوجه بلاهایی باشد که خودش از سرِ نادانی و شرارت بر سرِ خود می‌آورد. امروزه با توجه به اوضاع جهان و آنچه بر سرِ بشریت می‌آید و فجایعی از قبیل فجایع زیست‌محیطی و... به نظر می‌رسد که پیش‌بینی راسل در زمانی که مقالات کتاب «در ستایش شکاکیت» را می‌نوشته چندان هم بی‌راه نبوده است. راسل خود دو جنگ بزرگ جهانی و تبعات امپریالیسم و نظام سرمایه‌داری و نابرابری‌های ناشی از آن و نیز تبعات فاشیسم و کمونیسم را دیده بود و خردورزانه و براساس رویدادهای زمانه‌اش و تأمل در سیرِ تاریخ جهان، آنچه را در انتظار جهان و بشریت بود پیش‌بینی می‌کرد.
چنانکه اشاره شد عقاید متعصبانه و ضرورت مبارزه با این عقاید از راه خردورزی و شکاکیت از موضوعات مهم کتاب «در ستایش شکاکیت» است. راسل معتقد است عقاید متعصبانه و جاهلانه نیز مرتبط با همان تمایلات شریرانۀ بشر هستند و این عقاید در واقع پوشش‌ها و نقاب‌هایی‌اند که بشر در پشت آن‌ها تمایلات شریرانۀ خود را محقق می‌کند و اعمال پلید را موجه جلوه می‌دهد.
کتاب «در ستایش شکاکیت» از چهار مقاله تشکیل شده است. عنوان‌های این مقالات عبارتند از: «پیشینه عقاید بشری»، «یاوه‌های روشنفکرانه»، «الحاد و ندانم گرایی» و «در باب پیری».
کتاب «در ستایش شکاکیت (مقاله‌هایی در باب شکاکیت)» با ترجمه و مقدمۀ پریسا کلانتری در نشر پیله منتشر شده است.

درباره برتراند راسل، نویسنده کتاب «در ستایش شکاکیت»
برتراند راسل (Bertrand Russell)، متولد 1872 و درگذشته به سال 1970، فیلسوف، منطق‌دان، ریاضی‌دان، مورخ، جامعه‌شناس، نویسنده و فعال سیاسی بریتانیایی و برنده جایزه نوبل ادبی در سال 1950 میلادی بود. راسل متولد ولز و اصالتاً اهل آنجا بود. مادر و پدر و خواهرش را در کودکی از دست داد و پدربزرگش نگهداری او و برادرش را به عهده گرفت. مادر راسل از فعالان مبارزه برای آزادی زنان بود. به گفتۀ خود راسل علاقۀ فراوانش به ریاضیات عاملی بود که او را از خودکشی به خاطر حادثۀ تلخ و دردناک از دست دادن عزیزانش در کودکی نجات داد. راسل در کالج ترینیتی در کمبریج ریاضیات و فلسفه خواند. کشف «پارادوکس راسل» در سال 1901 از دستاوردهای او در عرصۀ ریاضی است. راسل صلح‌طلب و مخالف جنگ بود و همین موضوع دردسرهایی را برایش فراهم آورد. مخالفت و مبارزه‌اش با جنگ در دوره جنگ جهانی اول به اخراج از دانشگاه و زندانی‌شدنش به مدت پنج ماه منجر شد. در سراسر عمرش اما یک فعال صلح‌طلب و ضدجنگ باقی ماند. در دوران سیطره نازی‌ها کمپینی در مبارزه با هیتلر به راه انداخت. او همچنین از منتقدان نظام بستۀ شوروی بود و نیز معترض به مداخلۀ امریکا در جنگ ویتنام. راسل در سال 1963 در راستای فعالیت‌های صلح‌طلبانه‌اش انستیتوی دفاع از صلح را تأسیس کرد.
برتراند راسل را از بنیانگذاران فلسفۀ تحلیلی به شمار می‌آورند. او فیلسوف و ریاضی‌دانی بود که دیدگاه‌ها و نظریاتش بسیار بر فلسفه و منطق و ریاضی تأثیر گذاشت. نظریۀ مجموعه‌ها، زبان‌شناسی و فلسفۀ زبان، هوش مصنوعی، علوم شناختی و کامپیوتر از جمله عرصه‌هایی هستند که تأثیر راسل بر آن‌ها مشهود است.
از جمله آثار برتراند راسل که به فارسی هم ترجمه شده می‌توان به «تاریخ فلسفۀ غرب»، «علم و دین در جامعه»، «عرفان و منطق»، «تحلیل ذهن»، «جهان‌بینی علمی»، «در ستایش بطالت»، «بلشویسم از تئوری تا عمل»، «قدرت»، «مسائل فلسفه» و «کابوس‌های حضراتِ والامقام» اشاره کرد.

رتبۀ کتاب «در ستایش شکاکیت» در گودریدز: 4.29 از 5.