اخلاق از دیدگاه سارتر و فروید

کتاب «اخلاق از دیدگاه سارتر و فروید» نوشته مسعودرضا یوحنایی
کتاب «اخلاق از دیدگاه سارتر و فروید» نوشته مسعودرضا یوحنایی به بررسی اصول اخلاقی ژان پل سارتر و زیگموند فروید می‌پردازد. کتاب مسئله‌ی اخلاق را با رویکرد سارتر و فروید جداگانه توضیح می‌دهد و سپس اشتراکات و افتراق دو دیدگاه را برای مخاطب بیان می‌کند.
درباره کتاب «اخلاق از دیدگاه سارتر و فروید»
فصل اول دیدگاه سارتر درباره‌ی اخلاق نام دارد. از دیدگاه سارتر هیچ نظامی نمی‌تواند مبنای نیک و بد را مشخص نماید. او معتقد است انسان دارای اختیار محض در اخلاق و رفتار خودش است.
در این فصل علاوه بر زندگی‌نامه سارتر مقدمه‌ای بر اخلاق از نگاه سارتر هم گنجانده شده است. نسبت اخلاق و روان‌شناسی، نسبت دین و روانشناسی و مفاهیم مهم و کلیدی مانند: آگاهی، دلهره، انتخاب و مسئولیت همچنین انسان مطلوب از نگاه سارتر از دیگر بخش‌های فصل اول کتاب هستند.
عنوان فصل دوم دیدگاه فروید درباره‌ی اخلاق نام دارد. این فصل کتاب هم با زندگینامه‌ی فروید آغاز می‌شود و سپس بخش‌هایی مانند: مبنای لذت، اصل واقعیت، عقده‌ها و غرایز، مکانیسیم‌های دفاعی و سرکوبی، اضطراب اخلاقی و نمونه‌های وابسته به بررسی مباحث فصل دوم هستند.
«ارزیابی» عنوان فصل سوم و پایانی کتاب است. این فصل شامل عناوینی چون نکات اشتراک سارتر و فروید و نکات افتراق سارتر و فروید است که رویکرد سارتر و فروید به مسئله‌ی اخلاق و آزادی و مسئولیت و... را شرح و توضیح می‌دهد. کتاب در آخرین مبحث از فصل سوم نیز به ارزیابی کلی دیدگاه سارتر و فروید می‌پردازد.
در بخشی از کتاب می‌خوانیم:
دلهره هنگامی رخ می‌دهد که انسان نسبت به عمل و زندگی خویش در آینده دچار اضطراب شود. در همین باره می‌توان گفت واژه‌ی دلهره مترادف تشویش و نگرانی نیز هست. دلهره «فشاری است روانی و جسمانی که از تصور شری در آینده برمی‌خیزد. ترس ناشی از این احساس خطر خارجی است، اما دلهره زاییده‌ی علل درونی است.» به عبارتی، این حس اضطراب در مورد اعمال گذشته و قضاوت‌های امروز دیگران است. زمانی این حس ایجاد می‌شود که نتیجه آن مبهم و مجهول است. وحشت از بودن مابین امید و ناامیدی از خصایص آن است. هرچند، آدمی عمل خود را آن چنان به زعم خود درست و کامل انجام بدهد باز دلشوره از نرسیدن به نتیجه‌ی مطلوب او را آزار می‌دهد و همواره در دلهره به سر می‌برد.
درباره ژان پل سارتر
ژان پل سارتر سال 1905 در پاریس متولد شد. او خواندن و نوشتن فرانسه و آلمانی را در خانه و با معلم‌های خصوصی گذراند. در سنین کودکی گوشه‌گیر و منزوی بود و تا ده سالگی ارتباط کمی با دیگران برقرار می‌کرد. اما به کتاب‌های ادبی و تاریخی علاقه داشت و وقت خود را با خواندن پر می‌کرد. دوران نوجوانی‌اش که همزمان با ازدواج مادرش بود او را سخت آزرده کرد و سبب شد در سن پانزده سالگی به مدرسه‌ای در شهر «لاروشل» برود. رفتاراهای خشن و نامناسب دیگر دانش‌آموزان سبب شد او به مدرسه‌ای شبانه‌روزی در پاریس فرستاده شود. در همانجا سارتر با «پل نیزان» آشنا شد که تأثیر بسیاری بر او داشت. پس از دانشسرای عالی سارتر به تحقیق درباره پدیدار شناسی هوسرل پرداخت. آشنایی عمیق او با فیلسوفان بزرگی چون مارتین هایدگر، ادموند هوسرل در آلمان و همزمان با تحصیلات سارتر قوت بیشتری گرفت. پس از بازگشت از آلمان به نوشتن مشغول شد. بیشتر عمر سارتر صرف مطابقت دادن ایده‌های اگزیستانسیالی‌اش بود. سال 1964 جایزۀ ادبی نوبل به او تعلق گرفت که وی از دریافت جایزه خودداری کرد. او بر این باور است: نیروهای اقتصادی ـ اجتماعی جامعه که از کنترل انسان خارج هستند؛ نقشی حیاتی در تعیین مسیر زندگی اشخاص دارند.
ژان پل سارتر سال 1980 در سن 75 سالگی درگذشت.
درباره زیگموند فروید
زیگموند فروید عصب‌شناس برجسته اتریشی که دانش روانکاوی را بنیان نهاد، سال 1856 متولد شد. فروید 9 سال در رشته پزشکی تحصیل کرد و در اختلالات مغزی و گفتار درمانی و شناخت بیماری نادر آروشا کالبدشناسی اعصاب میکروسکوپی، در بیمارستان عمومی وین شروع به پژوهش کرد. همچنین پژوهش‌های فیزیولوژی عصبی‌اش را، پس از تأسیس کلینیک خصوصی‌ خود در وین با فن هیپنوتیزم در درمان بالینی آغاز کرد. فروید در روش روانکاوی خود از گفتگو میان بیمار و روانکاو و شیوۀ تداعی آزاد برای مواجهه با آسیب‌های بیماران بهره برد. او با این شیوه فرایند تحلیلی روانشناسی را بیان کرد. همچنین به عقده ادیپ توجه کرد و آن را یک اصل مرکزی در روانکاوی دانست.
زیگموند فروید سال 1939 بر اثر سرطان چشم از جهان فروبست.
درباره نویسنده کتاب «اخلاق از دیدگاه سارتر و فروید»
مسعودرضا یوحنایی متولد سال 1367 است. او تحصیلات کارشناسی را در رشته فلسفه و حکمت اسلامی گذراند و کارشناسی ارشد در رشته فلسفه را از دانشگاه مفید قم دریافت کرده است. زمینۀ اصلی مطالعات و پژوهش‌های یوحنایی مربوط به سارتر و فروید است.
چاپ و نشر کتاب «اخلاق از دیدگاه سارتر و فروید»
کتاب تألیفی «اخلاق از دیدگاه سارتر و فروید» را نشر نقد فرهنگ چاپ و منتشر کرده است.