رهایی بشر: عدالت، آزادی و دولت

کتاب «رهایی بشر» نوشته فریبرز رئیس‌دانا
عدالت، آزادی و دولت
آیا می‌توان پیش فرضی برای رهایی بشر متصور شد؟ بین عدالت و آزادی چه پیوندی برقرار است؟ آیا حکومت‌های دموکراسی بیانگر عدالت و نمایندۀ آزادی هستند؟ آیا نظام زندگی انسان‌ها نیاز به تغییر و تحول دارد؟
کتاب «رهایی بشر: عدالت، آزادی و دولت» تألیف فریبرز رئیس‌دانا تلاشی است حول محور آگاهی‌بخشی، آزادی و عزت انسان که پس از درگذشت او به صورت کامل به چاپ رسیده است. کتاب، مخاطبش را با طرح‌ها و شیوه‌هایی جامع و نظام‌مند آشنا می‌کند. رئیس دانا می‌کوشد؛ خواننده را با دروغ‌های سرمایه‌داری و دستاوردهای سوسیالیسم مواجه کرده تا خواننده درک بهتری از جایگاهش در تاریخ به دست آورد.
شناخت آزادی و سازوکار آن شاید یکی از مهم‌ترین و بهترین شناخت‌ها در زندگی بشر باشد. اما این مقوله مهم چگونه میسر است؟! کدامیک از اندیشمندان توانسته‌اند شناختی مناسب را ارائه دهند؟ کتاب «رهایی بشر» مانند رساله‌ای سترگ دشمنان آزادی و نئولیبرال‌های داخلی و خارجی را بررسی کرده و درک بهتری برای وضعیت افراد در جامعه‌ ایجاد می‌کند.
مطالعۀ کتاب «رهایی بشر» با بیانی قابل فهم و شیوا برای همگان مناسب است.
درباره کتاب «رهایی بشر»
کتاب ابتدا در دیباچه به وقایع ایران و انتخابات می‌پردازد و دولت احمدی‌نژاد را تا حدودی با دیگر دولت‌های پیشین مقایسه می‌کند. سپس فصل اول را با «نظریه‌های نخستین» آغاز می‌کند و به نظریات توماس هابز و جان لاک درباره وضع طبیعی انسان می‌پردازد. در این قسمت با زیرفصل‌هایی دو رویکرد از ژان ژاک روسو و آنارشیست‌های نخستین، جان استوارت میل: تدوینگر لیبرالیسم نخستین، نقد پایه‌ای لیبرالیسم میل، هگل و آزادی‌خواهان نخستین آمریکا شرح داده می‌شود. فصل دوم: مارکس، مارکسیسم و آزادی است. در این فصل نویسنده نقدهای نخستین مارکس، آزادی و جبر، آزادی، دولت و رشد سرمایه‌داری، ماهیت جنبش‌ها برای آزادی، نخستین واپس نشینی منفی، مارکس و آزادی را برای مخاطب بازگو می‌کند. «مارکس، دولت و آزادی» عنوان فصل سوم است. در این قسمت از کتاب نویسنده علاوه بر آشنایی عمومی، مباحثی مانند: دولت و دموکراسی و دموکراسی و مارکسیسم و... را بررسی می‌کند. در فصل چهارم با عنوان «نولیبرالیسم» تکامل لیبرالیسم، تغییر در لیبرالیسم، سرمایه‌داری نولیبرالیستی و موارد پیوسته به این موضوع شرح و بسط داده می‌شود. «نظریه‌های انتقادی دولت»، «عدالت و آزادی در دیدگاه‌های اخلاقی» و عدالت، آزادی در سرمایه‌داری واقعا موجود عناوین فصل‌های پنجم تا هفتم هستند که با زیر فصل‌هایی مرتبط به عناوین به موضوعات پرداخته شده است. در فصل هشتم با نام «چپ مارکسیستی و چالش‌های آن» لوکاچ و چند نظریۀ دیگر بررسی می‌شود. در آخرین قسمت کتاب با عنوان «دیدگاه‌های رادیکال معاصر» به نقد پست مدرنیسم، فمینیسم و حقوق زنان، محیط زیست، نومارکسیسم و مارکسیسم معاصر و دیگر موارد که پیوسته با موضوع مبحث‌ هستند، پرداخته می‌شود.
در بخشی از کتاب «رهایی بشر» می‌خوانیم:
در تحول عظیم اجتماعی و اقتصادی، پول نقشی خیلی بیشتر از یک وسیلۀ مبادلۀ ساده ایفا کرده است. پول نقشی عمیق‌تر، اما ساکت‌تر، از انقلاب صنعتی برعهده داشته است. اگر هابز نمی‌دانست فن هایک باید می‌دانست که آن نقش تعمدا ساده‌انگارانه در مورد پول کافی نیست و گمراه‌کننده است. در سنت نولیبرالی هایک نقش دولت برقراری حکومت قانون است. آنها اساسا دموکراسی را نه حکومت مردم بلکه حکومت قانون می‌دانند و مهم هم نیست که این قانون ماهیت واقعی خود را تحت‌تأثیر پول، ثروت و قدرت انباشت شده، مستقیم یا نامستقیم، به دست می‌آورد. تعریف دموکراسی به عنوان حکومت مردم (چیزی که از نام آن هم برمی‌آید) برای نولیبرال‌ها این خطر را دارد که در آن روشنفکران، منتقدان، آزادی‌خواهان و آگاهان جامعه فرصت می‌یابند ذهن مردم را با باورهای (معدوم یا مزاحم) خود بشویند.
درباره نویسنده کتاب «رهایی بشر»
فریبرز رئیس‌دانا نویسنده، اقتصاددان سوسیالیست، کنشگر حقوق بشر و استاد دانشگاه اقتصاد بود. او در سال 1323 در تهران به دنیا آمد. نوجوانی همزمان با نهضت ملی شدن نفت و کودتای 28 مرداد بود. او در سن شانزده سالگی به عضویت جبهه ملی دوم درآمد و چندین بار هم بازداشت شد. رئیس دانا در دانشگاه ملی ایران کارشناسی اقتصاد و کارشناسی ارشد اقتصاد خواند. سپس در دانشگاه ملی و چند دانشگاه دیگر شروع به تدریس کرد. تا زمانیکه او را بازداشت کردند و مجبور به خروج از ایران شد. در نهایت پس از گذر از چند کشور به انگلستان رفت و رشته اقتصاد را در مدرسه اقتصاد لندن ادامه داد. سپس در همان دانشگاه مدتی به سِمت استادیار ریاضیات اقتصادی کار کرد. او در لندن با کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی ـ اتحادیه ملی همکاری کرد و در یکی از سازمان‌های چپ‌گرا مشغول فعالیت شد و با گیتی امامی ازدواج کرد. فریبرز رئیس دانا پس از انقلاب 1357 به ایران بازگشت و در ایران به پژوهش در رشته‌ی اقتصاد، کارهای دانشگاهی و همچنین کنشگری اجتماعی و سیاسی ادامه داد. او مدتی در دانشگاه تهران، شهید بهشتی، علامه طباطبایی و دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تدریس کرد. اما جریان فکری غالب را نتوانست تحمل کند و بنابراین در دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی بیشتر از دیگر دانشگاه‌ها دوام آورد. او از سطح علمی بالا، نفوذ و تأثیر کلام در نظریه‌هایش برخوردار بود. وی همچنین در مطالعات اقتصادی با تیم‌ها و شرکت‌های مهندسی و معماری زیادی همکاری کرد.
سال 1390 رئیس‌دانا برای گفتگویی با شبکه بی‌بی‌سی فارسی درباره هدفمندی یارانه‌ها بازداشت شد و سپس به یک سال زندان تعزیری محکوم شد. بسیاری از انجمن‌های اقتصادی و استادان دانشگاه با امضای خود دستگیری او را محکوم کردند. پس از آزادی از زندان تدریس‌های او از قبل هم محدودتر شد.
او در چند سال آخر عمرش درگیر سرطان بود و در نهایت 26 اسفند سال 1398 همزمان با پاندمی کرونا جان عزیزش از میان ما رفت.
درباره چاپ و نشر کتاب «رهایی بشر»
کتاب تألیفی «رهایی بشر» در 632 صفحه توسط انتشارات نگاه برای علاقه‌مندان چاپ و منتشر شده است.