روزنامه خاطرات ناصرالدین شاه
سالهای 1255 تا 1256 هجری شمسی

کتاب «روزنامۀ خاطرات ناصرالدین‌شاه: خاطرات شکار، سفر لار و کناره دریای مازندران» به‌ویرایش الناز بایرام‌زاده
خاطرات مکتوب شاهان معمولاً تصویری زنده از روزمرگی‌های آن‌ها و گوشه‌هایی از پشت صحنۀ قدرت به‌دست می‌دهد. کتاب «روزنامۀ خاطرات ناصرالدین‌شاه» نیز از این قاعده مستثنا نیست.
کتاب «روزنامۀ خاطرات ناصرالدین‌شاه: خاطرات شکار، سفر لار و کناره دریای مازندران» خاطره‌نگاری‌های ناصرالدین‌شاه قاجار در فاصلۀ شعبان سال 1290 ه. ق تا جمادی‌الثانی سال 1293 ه. ق (مهرماه 1252 تا تیرماه 1255 خورشیدی) را دربرمی‌گیرد.
کتاب «روزنامۀ خاطرات ناصرالدین‌شاه» منبعی غنی برای پژوهش در ایران عصر قاجار است. در این کتاب، ضمن آشنایی جزئی‌تر با وجوهی از شخصیت و منش ناصرالدین شاه قاجار و وجوهی از آداب و تشریفات دربار او، تصویری از تهران قدیم و بخشی از ایران عصر قاجار به‌دست می‌آوریم.
در کتاب «روزنامۀ خاطرات ناصرالدین‌شاه» یکی از مهمترین پادشاهان قاجار را، نه به‌روایت مورخان و تاریخ‌پژوهشان، بلکه به‌روایت خود این پادشاه می‌شناسیم و با بخشی از مختصات تاریخ ایران در مقطعی از حکومت طولانی‌مدت ناصرالدین‌شاه قاجار آشنا می‌شویم.
نثر ناصرالدین‌شاه در کتاب «روزنامۀ خاطرات ناصرالدین‌شاه» نثری ساده است و خواننده از طریق این کتاب، جدا از به‌دست‌آوردن اطلاعاتی تاریخی و شناختی از شخصیت ناصرالدین‌شاه، با مختصات زبان عصر قاجار نیز آشنایی پیدا می‌کند.

مروری بر کتاب «روزنامۀ خاطرات ناصرالدین‌شاه»
کتاب «روزنامۀ خاطرات ناصرالدین‌شاه: خاطرات شکار، سفر لار و کناره دریای مازندران»، چنانکه در مقدمۀ الناز بایرام‌زاده، ویراستار کتاب، توضیح داده شده، «حاصل استنساخ بخشی از روزنامه خاطرات ناصرالدین‌شاه به قطع رحلی بزرگ، از صفحه 122 تا صفحه 279 و از صفحه 512 تا صفحه 767 است، که اصل آن در بخش اسناد خطی سازمان اسناد ملی ایران با شماره 7230 – 295 در بخش آلبوم بیوتات، بایگانی شده است.»
در این بخش از «روزنامۀ خاطرات ناصرالدین‌شاه» شاه قاجار را در حالی می‌یابیم که از سفر اول خود به فرنگ بازگشته است. در این کتاب با شاه قاجار در سفر و حضر همراه می‌شویم، به خلوت و زندگی خصوصی او سرک می‌کشیم، به «تکیه دولت» می‌رویم و به تماشای لحظاتی از تعزیه می‌نشینیم، با شاه در بخشی از تهران قدیم و اطراف آن می‌گردیم، با او به شکار می‌رویم و نیز همراه او به شمال ایران و از جمله مازندران و کناره دریای خزر سفر می‌کنیم.
کتاب «روزنامۀ خاطرات ناصرالدین‌شاه» روایتی‌ست با نثری ساده و خودمانی و به‌دور از تکلف و دشواری و جاهایی آمیخته با شوخی و خوش‌طبعی‌. ناصرالدین‌شاه خاطراتش را با دقت و تأکید و بر جزئیات نوشته و همین ویژگی باعث می‌شود که کتاب «روزنامۀ خاطرات ناصرالدین‌شاه» سندی ارزشمند درباره عصر قاجار و روزگار سلطنت ناصرالدین‌شاه باشد و اطلاعات تاریخی و فرهنگی ارزنده‌ای به مخاطب بدهد.
در بخشی از کتاب «روزنامۀ خاطرات ناصرالدین‌شاه» می‌خوانید: «سه ساعت به غروب مانده سوار شدیم. خیال کردم منزل نزدیک است. اغلب مردم رفته بودند. کسی که در رکاب بود امین‌الملک، عکّاس، امین‌السلطنه، موچول‌خان، چرتی و غیره. راندیم به درّه کَمَربُن رو به شمال رفتم. بعد درّه دیگر حاصل‌خیزی بود رو به مشرق قدری راندیم به گردنه دیگری رسیدیم. اگرچه راهش سنگ و پرت‌گاه ندارد لیکن پر گرد و خاک و راه بد، کثیف و بسیار مطول، سربالا و سرازیری دارد. خیلی گردنه ناقلائی است؛ بسیار بسیار خسته کرد. سرازیر شدیم به اوّل درّه قریه نِسِن که این رودخانه و درّه و چشمه‌ها می‌رود الی یوش و نور و بلده. بسیار عطش داشتم. در درّه پیاده شدم، هندوانه، چای خواستم. عقب مانده بود. سوار شده راندم. رَچه‌رَچه و میرزا عبدالله را دیدم. راندیم دست چپ در سر راه ملک چشمه به ده نِسِن نرسیده عمله کار می‌کرد، که این راه می‌رود به زانوس و کجور. از ملک چشمه به نِسِن یک میدان اسب راه است. باید اردو زیر همین ملک چشمه می‌افتاد و ما خبط کرده قریه پِل را معیّن کرده بودیم که هیچ دخلی به این‌جا و این راه ندارد. از میرزا عبدالله پرسیدم به پِل پدرسوخته چقدر راه است؟ هی می‌گفت یک میدان اردو آن طرف، فلان دماغه درّه است. راندیم از نِسِن گذشتیم. شاهزاده کوه محاذی قریه نِسِن است.
خلاصه هی راندیم، هی راندیم اثری از اردو ظاهر نشد. کم مانده بود گریه بکنم. به غروب هم نیم ساعت مانده است. خلاصه یک فرسخ سنگین راه است. از نِسِن تا به پِل بی‌جهت، بی‌سبب خود را و مردم را به زحمت انداختیم و باز فردا باید برگردیم. از نِسِن گذشته از راه ملک چشمه به زانوس برویم. غروبی خسته، مانده رسیدیم اردو؛ هندوانه، چای خورده. امین‌السلطان گفت: فردا برای هیچ‌کس امکان حرکت نیست، باید اطراق بشود. حکم اطراق شد.»

درباره ویرایش و تصحیح و انتشار کتاب «روزنامۀ خاطرات ناصرالدین‌شاه»
کتاب «روزنامۀ خاطرات ناصرالدین‌شاه: خاطرات شکار، سفر لار و کناره دریای مازندران»، به‌تصحیح و ویرایش الناز بایرام‌زاده و با مقدمه‌ای از ویراستار درباره ناصرالدین‌شاه و خاطرات او و شیوه تصحیح متن، در انتشارات پرنده منتشر شده است.
الناز بایرام‌زاده متولد 1366 است. بخش‌هایی دیگر از «روزنامۀ خاطرات ناصرالدین‌شاه» نیز به‌ویرایش او و به‌صورت کتاب‌هایی مجزا منتشر شده که از آن جمله می‌توان به کتاب «روزنامه آب‌ و هوا: آب‌ و هوا نگاری به‌روایت ناصرالدین‌شاه قاجار» اشاره کرد.