خشونت و تقدس

کتاب «خشونت و تقدس» اثر رنه ژیرار
پژوهشی جامعه‌شناختی، انسان‌شناختی، تاریخی، ادبی، فرهنگی و فلسفی در رابطۀ میان خشونت و تقدس. رنه ژیرار در کتاب «خشونت و تقدس» از قربانی‌کردن و قربانی‌شدن می‌گوید و ریشه‌های اجتماعی و فرهنگی و فکری آیین قربانی‌کردن را، با نگاه به متون ادبی و اساطیری و انواع متون و منابع به‌جا مانده از اعصار کهن وامی‌کاود.
کتاب «خشونت و تقدس»، با عنوان اصلی la violence et le sacré، و عنوان انگلیسی Violence and the Sacred، کتابی‌ست که در آن، با ارجاع به انواع آثار ادبی و اساطیری و...، به تحلیل خشونت در چشم‌اندازی آیینی و اساطیری و فرهنگی پرداخته شده و خشونت در چنین چشم‌اندازی، به‌لحاظ اجتماعی و فرهنگی و فلسفی، ریشه‌یابی شده است.
رنه ژیرار در کتاب «خشونت و تقدس»، در مقام متفکر و نظریه‌پردازی جامع‌الاطراف و مسلط بر انواع متون ادبی و اساطیری و نیز تئوری‌های مدرن درباره خشونت و تقدس و آیین قربانی، برای ارائۀ تحلیل خود از رابطۀ میان خشونت و تقدس، به تراژدی‌های یونانی و روایت‌های اساطیری و آیینی و آداب و تشریفات جوامع کهن ارجاع می‌دهد و به کندوکاوی با رویکردی جامعه‌شناسانه درباب آیین قربانی می‌پردازد.
در کتاب «خشونت و تقدس» همچنین با نقدی بر اندیشۀ فروید و رویکردهای روان‌کاوانه به موضوع قربانی مواجه می‌شویم که در پیش‌گفتار بیژن کریمی بر ترجمۀ فارسی کتاب نیز به آن اشاره‌ای شده و مقالۀ پایانی کریمی بر این ترجمه نیز با انگیزه پاسخ به همین نقد نوشته شده است.
متن اصلی کتاب «خشونت و تقدس» اولین بار در سال 1972 به زبان فرانسوی منتشر شده است. ترجمۀ فارسی این کتاب براساس ترجمۀ انگلیسی آن است.

مروری بر کتاب «خشونت و تقدس»
کتاب «خشونت و تقدس»، چنانکه در پیش‌گفتار بیژن کریمی بر ترجمۀ فارسی این کتاب اشاره شده، مبتنی بر نظریۀ «آرزوی تقلیدی» رنه ژیرار است؛ نظریه‌ای که می‌گوید آرزوهای انسان از خلاء پدید نیامده‌اند و ریشه در آرزوهایی دارند که دیگرانی هم که آدمی آن‌ها را الگوی خود قرار می‌دهد همان آرزوها را دارند و آن‌ها را آرزوهایی مطلوب جلوه می‌دهند.
براساس نظریۀ «آرزوی تقلیدی» ژیرار، خشونت زاده آرزوهای مشترک آدم‌ها و رقابت و جدال آن‌ها برای به‌چنگ‌آوردن این آرزوهاست. ژیرار، با اتکا به همین نظریه، در کتاب «خشونت و تقدس» به تحلیل و بررسی ریشه‌های خشونت می‌پردازد و به نمودهای خشونت در متون ادبی و تراژدی‌هایی چون «ادیپ شهریار» سوفوکل و نیز ادبیات کلاسیک چین و انواع و اقسام روایت‌ها و داستان‌های به‌جا مانده از اعصار کهن ارجاع می‌دهد.
رنه ژیرار در کتاب «خشونت و تقدس» از عنصر معمایی و رازآلودی سخن می‌گوید که در آیین قربانی وجود دارد. او در این کتاب سراغ نظریه‌های مختلف عصر مدرن درباره آیین قربانی نیز می‌رود.
کتاب «خشونت و تقدس» یک تحقیق میان‌رشته‌ای غنی‌ست، پُر از مثال‌های مختلف و متنوع از انواع متون کهن. این مثال‌ها مخاطب را به خواندن اصل منابعی که در این کتاب به آن‌ها ارجاع داده شده و یا بازخوانی آن‌ها، از منظری ویژه و متفاوت و چشم‌اندازی که ژیرار به روی خواننده می‌گشاید، فرامی‌خواند.
کتاب «خشونت و تقدس» از یازده فصل و یک مؤخره تشکیل شده است. فصل‌های یازده‌گانۀ کتاب «خشونت و تقدس» عبارتند از: «قربانی»، «بحران قربانی»، «ادیپ و قربانی جایگزین»، «سرچشمۀ اسطوره و آیین»، «دیونیسوس»، «از آرزوی وانمودین به بدل‌های اهریمنی»، «فروید و عقده ادیپ»، «توتم و تابو و ممانعت از اینسست»، «لوی استروس، ساختارگرایی و قوانین زناشویی»، «خدایان، مردگان، تقدس و جایگزینی "قربانی – محور"» و «یگانگی همۀ آیین‌ها».

درباره رنه ژیرار، نویسنده کتاب «خشونت و تقدس»
رنه نوئل تئوفیل ژیرار (René Noël Théophile Girard)، متولد 1923 و درگذشته به‌سال 2015، مورخ، منتقد ادبی، فیلسوف علوم اجتماعی و انسان‌شناس فرانسوی است.
ژیرار از متفکرین جامع‌الاطراف بود. آثار و پژوهش‌های او حوزه‌های گوناگونی از علوم را، از قوم‌شناسی تا الهیات و روان‌شناسی و جامعه‌شناسی و اسطوره‌شناسی و ادبیات و نقد ادبی و تاریخ و اقتصاد و فلسفه و...، در بر می‌گیرد.
نظریۀ «آرزوی تقلیدی» یکی از نظریه‌های مهم رنه ژیرار است.

درباره ترجمۀ فارسی کتاب «خشونت و تقدس»
کتاب «خشونت و تقدس» با ترجمه و پیش‌گفتار بیژن کریمی و پی‌نوشتی از او با عنوان «پیرامون سوء‌تفاهم جنسیت» و یادداشتی از ناشر متن فارسی کتاب، در نشر دف منتشر شده است.
بیژن کریمی در پی‌نوشت خود بر ترجمه‌اش از کتاب «خشونت و تقدس» با رویکردی نقادانه با نقد ژیرار بر فروید و روان‌کاوی و روان‌شناسی مواجه می‌شود. کریمی، در عین ارزشمند شمردن بسیاری از بُن‌مایه‌های فکری‌ای که ژیرار در کتاب «خشونت و تقدس» مطرح کرده و تصدیق تازگی این بُن‌مایه‌های فکری، با رویکردی متفاوت با رویکرد ژیرار به روان‌شناسی و روان‌کاوی، به این مقوله پرداخته و تلاش کرده است سوء‌تفاهمی را که معتقد است «پیرامون "جنسیت" بر همۀ دریافت‌های بشر سایه انداخته است»، با ارائۀ دیدگاه خود در این زمینه، برطرف کند.
بیژن کریمی، متولد 1336 و درگذشته به‌سال 1397، مترجم ایرانی و پژوهشگر فلسفۀ علم و ریاضیات، فلسفۀ انسان‌شناسی و دانش میان‌رشته‌ای است. کریمی تحصیلکرده رشتۀ ریاضی بود. او در پژوهش‌هایش هم گوشۀ چشمی به بینش و نگرش ایرانی داشت و هم به آخرین یافته‌های علمی.
کتاب‌های «عدد چندپهلو: تأملاتی وجودشناختی بر ریاضیات» و «همزاد شوخ است!» دو اثر تألیفی بیژن کریمی‌اند. او، به‌جز کتاب «خشونت و تقدس»، کتاب «کهن‌الگوهای یونگی: از خودآگاه یونگ تا ناتمامیت گودل» را نیز به فارسی ترجمه کرده است.

رتبۀ کتاب «خشونت و تقدس» در گودریدز: 4.15 از 5.