طوری که هست

کتاب «طوری که هست» نوشته‌ی ساموئل بکت
«طوری که هست» تلاشی است برای سخن گفتن در آن سوی مرز بازنمایی. در آغاز این نوع زبان برای خواننده غریب و احتمالاً پُر از دافعه خواهد بود، اما به تدریج مشخص می‌شود که همین زبان نیز الگویی درونی دارد. به زودی متن مأنوس‌تر می‌شود. به خصوص که خواننده ناچار است متن را جدی بگیرد. خواننده‌ای که تصور کند کل این تک‌گویی مشتی جفنگ یا به قول راوی در بخش سوم حرفِ مفت است، طبیعتاً بسیاری از نکات را که کلید درک متن است، از دست خواهد داد. راوی هر بار پس از تقلا و حرکت به ناچار نفسی تازه می‌کند، تا بتواند همچنان حرف بزند. فاصله‌ی بین پاراگراف‌ها نشان همین وقفه است؛ آن‌ها که تا پایان رمان همچنان میان پاراگراف‌ها فاصله می‌اندازند. هیچ نشانی هم از نقطه‌گذاری و علایم سجاوندی نیست. هیچ جمله‌ی پایه و پیروی هم در کار نیست.
بکت را همواره پیرمردی به خاطر می‌آوریم عبوس و درخود فرورفته. در حضورمان تلخکام است و درون متن‌هایش پوزخندزنان، هستی، فرم زیستن و ذهن و زبان ما را به بازی گرفته و تخطئه می‌کند. ساموئل بکت، همین‌طور است که هست؛ درواقع، پیرمرد، در همه‌ی نوشته‌هایش و به‌خاصه رمان‌هایش، درست مثل همین کتاب «طوری که هست»، هیچ ابایی ندارد که حوصله‌سربر باشد که هست هم! زبان او و فواصل میان هربار حرف زدن و سکوت کردن‌های راوی‌اش، از «طوری که هست» رمانی ساخته که همواره تا آستانه‌ی پرت‌وپلاگویی می‌رود، درحالی‌که در مسیر و بازگشت هرباره به آن، می‌دانیم با توهم و شبه پرت‌گویی و پرت‌نویسی روبه‌روییم؛ رمان مدرن باید همین‌طور باشد و بکت آن را از آستانه‌هایش عبور داده است؛ با روایت اضمحلال، ویرانی جهان و خودویرانگری حاصل از آن که در مضحکه‌ی پس‌از آخر بازی، رهایمان می‌کند!
مروی بر کتاب «طوری که هست» نوشته‌ی ساموئل بکت
تک‌گویی بلند «طوری که هست» ابتدا در 1961 به فرانسوی و توسط انتشارات مینویی و سپس در آوریل 1964 با عنوان How It Is با ترجمه‌ی خودِ بکت به زبان انگلیسی چاپ شد. ساختار دستوری و کلامی عنوان «طوری که هست» تکلیف کار را روشن می‌کند، این‌که «این‌طور» واقعاً چطور است مسئله‌ی غامضی است، پچیدگی غامضی است، پیچیدگی‌ای که با خواندن متن محسوس می‌شود.
ممکن است خواننده بعد از مطالعه‌ی چند سطرِ متن به این امید ببندد که دیر یا زود همه‌چیز روشن می‌شود یا دست‌کم روشن‌تر خواهد شد، اما نمی‌شود؛ یعنی آن‌گونه که برای خوانندگان رمان‌های عرف‌محورتر آشناست، چیزی روشن نخواهد شد. خواننده‌ی نا‌آشنا با بکت، بهتر است مطالعه‌ی آثار او را با سه‌گانه‌ی بکت و به‌خصوص «نام‌ناپذیر» شروع کند و بعد از آن سراغ خواندن «طوری که هست» بیاید.
در هر حال با کمی توضیح، شاید بتوان چارچوب اثر را کمی روشن کرد: راوی‌ای هست که او را نخواهیم شناخت، یعنی براساس الگوهای متعارف در رمان‌های رئالیستی او را نخواهیم شناخت. به نظر می‌رسد او فقط پژواک است. راوی در لجن فرو افتاده و نقل می‌کند و به قول خودش همچنان نقل می‌کند. او در لجن سینه‌خیز در حرکت است. دمر در لجن افتاده است. نمی‌تواند خاطرات و جایگاه و افکارش را با استفاده از زبانی به شکل مالوف بازنمایی کند. هر بار که توقف می‌کند، وقتی نفس‌نفس زدنش بند می‌آید، با توجه به این‌که دمر در لجن افتاده و زبانش در لجن لول می‌خورد، کلماتی می‌گوید.
زبان بکت در سه‌گانه‌اش با این‌که غریب است، درنهایت خطی مرزی را مشخص می‌کند که «طوری که هست» در آن سویش قرار گرفته.
اثر سه بخش دارد که البته راوی در همان آغاز به آن اشاره می‌کند: قبل از پیم/ با پیم/ بعد از پیم.
مضامین مکرری در کار هست که به روشن شدن معنا کمک می‌کنند. راوی از این‌که او را ترک و رها کرده‌اند، راضی نیست. سعی می‌کند بعد از بند آمدن نفس‌نفس‌ زدن‌هایش وضع و حالش را دریابد. اما وقتی پیم از راه می‌رسد، او را شکنجه و عذاب می‌دهد. عشق تداعی‌گر وحشت از تنها ماندن و رها شدن است. ماهی، نماد رستگاری و رهایی در مسیحیت، که در عهد جدید در ماجرای به رودخانه زدن مسیح به همراه حواریون آمده، به شکلی طنزآمیز به قوطی‌های ساردینی بدل شده که در یک گونی وبال گردن راوی است.
در ادامه شخصیتی به نام بُم به داستان اضافه می‌شود، اما به نظر می‌رسد که او هویت منفک و مستقلی نیست. بُم گاهی زندگی‌اش در آن بالا را به یاد می‌آورد. زندگی او به دو بخش تقسیم شده است: خاطرات آن بالا در روشناییِ روز و آن‌چه در تاریکی و ظلماتِ پایین، یعنی داخل لجن می‌گذرد. بُم گاهی می‌گوید پیم است. فاصله‌های هویتی از میان می‌روند. پیم بُم را مخلوق و قربانی خود می‌داند.، همان‌طور که راوی پیم را. پِرَم همسر پیم است که گویا خودش را از پنجره‌ی ساختمانی به زیر می‌اندازد. کِرَم شاهدی است برای بُم و یک کاتب به اسم کریم که ظاهراً وضع و حال بُم را ثبت می‌کند...
آثار بکت و به‌خصوص «طوری که هست» با وجود سایه‌های بسیار تیره‌اش یک‌سره حدیث یاس نیست. خوانندگان بکت به حتم فراموش نکرده‌اند که او چه نوشته: «نمی‌توانم ادامه بدهم، ادامه می‌دهم» و در همین رمان: «این این‌جا زندگی من است.»
در جهان داستان‌های ساموئل بکت ازهم‌گسیختگیِ هویت مدرن، بخش افزونی از ناخوشی خود را از طریق همین جابه‌جایی‌های استعاری در سطح مصالح داستانی، تکنیک‌ها، پدیده‌ها و موتتیف‌های بیرونی، نمایان می‌کند. ساموئل بکت برای منهدم‌ کردن هر رگه‌ای که مشکوک به واقعیت نامانوس یا قصه‌ای واضح باشد، از هیچ تلاشی فروگذار نیست.
بلاهت بی‌نظیر شخصیت‌های داستانی ساموئل بکت نشانه‌ی گویایی است از زوال هویت. اشخاص آثار داستانی بکت مثل «مالوی» همه با این‌که گاه در اوج جنون و افسردگی به سر می‌برند، اما کماکان با امور این جهانی مبارزه می‌کنند و در انتزاعی‌ترین حالت هم، در سطحی از آگاهی و حیات هوشمند به سر می‌برند. این تلاش مداوم و بی‌معنا برای زنده‌ بودن؛ شاکله‌ی اصلی روایتِ بکتی را ترسیم می‌کند و اتفاق نظری که در هر متنی گویای میل به فرجام و پایان قضایاست.

درباره‌ی ساموئل بکت، نویسنده‌ی کتاب «طوری که هست»
ساموئل بارکلی بکت در 13 آوریل 1906 در دوبلین متولد شد. خانواده‌ی بکت پروتستان بودند. پدرش ویلیام، مادرش ماریا و برادرش فرانک نام داشتند. دوره‌ی ابتدایی را در زادگاهش سپری کرد و به دلیل علاقه‌اش به زبان فرانسه، در رشته‌ی ادبیات و زبان فرانسه ادامه تحصیل داد و در سال 1927 با درجه‌ی کارشناسی فارغ‌التحصیل شد. در سال 1928 به پاریس رفت و دو سال در اکول نرمال سوپریور به تدریس مشغول شد. در همان زمان بود که با جیمز جویس آشنایی و رفاقت پیدا کرد. این آشنایی در شکل‌گیری استعداد او تأثیر چشمگیری داشت و به او کمک‌های زیادی کرد. او در سال 1969 به دلیل «نوشته‌هایش - در قالب رمان و نمایش- که در فقر [معنوی] انسان امروزی، فرارَوی و عروج او را می‌جوید» جایزه‌ی نوبل ادبیات را دریافت کرد. او در 22 دسامبر 1989 درگذشت و در گورستان مون‌پارناس پاریس دفن شد.

درباره‌ی ترجمه‌ی فارسی کتاب «طوری که هست»
«طوری که هست» نوشته‌ی ساموئل بکت با ترجمه‌ی سهیل سمی از مجموعه‌ی آثار بکت با بازگردانی سهیل سمی در نشر ثالث است. این مجموعه غیر از کتاب حاضر، کتاب‌های «مالوی»، «مالون می‌میرد»، «نام‌ناپذیر» و «عشقِ اول» را دربرمی‌گیرد.
سهیل سُمّی مترجم سال 1349 در تهران متولد شد. تحصیلات متوسطه را در قائم‌شهر گذراند و سپس به ترتیب در دانشگاه علامه طباطبایی و دانشگاه تهران در رشته‌ی زبان و ادبیات انگلیسی به تحصیل پرداخت. سهیل سمی آثار مختلفی را از نویسندگانی چون جان بارت، کازوئو ایشی‌گورو، نیل دونالد وارش، دان ناردو، مارگارت اتوود و جان آپدایک ترجمه کرده‌است. او به گفته‌ی خودش به ترجمه‌ی ادبیات آمریکا علاقه دارد.
کتاب «طوری که هست» نوشته‌ی ساموئل بکت با ترجمه‌ی سهیل سمی، در 158 صفحه و توسط نشر ثالث به چاپ رسیده است.