کتاب «درآمدي بر اقتصاد سياسي» اثر رزا لوکزامبورگ
کتابي دربار? اقتصاد سياسي و تاريخ اقتصاد، بههمراه نقدي بر اقتصاد سرمايهداري و نظريهپردازان مدافع آن. کتاب «درآمدي بر اقتصاد سياسي» اثري ناتمام از رزا لوکزامبورگ است که تنها بخشهايي از آن به جا مانده است.
همانطور که در مقدم? حسن مرتضوي بر ترجم? فارسي کتاب «درآمدي بر اقتصاد سياسي» اشاره شده، اين کتاب برآمده از کلاسهاي درس رزا لوکزامبورگ و درسگفتارهاي او در مدرس? حزب سوسيالدموکرات آلمان در برلين است و از بحثهايي سرچشمه گرفته که لوکزامبورگ در ادام? اين کلاسها و درسگفتارها با دانشجويانش داشته است.
لوکزامبورگ در کتاب «درآمدي بر اقتصاد سياسي» مباحثي تاريخي و تحليلي و انتقادي را دربار? اقتصاد و نظام سرمايهداري پيش ميکشد و همچنين با صراحت به استاداني ميتازد که بهاعتقاد او تعاريفي نادرست و مبهم و الکن و همسو با منافع اقتصاد سرمايهداري، از اقتصاد سياسي به دست دادهاند.
مروري بر کتاب «درآمدي بر اقتصاد سياسي»
يکي از ويژگيهاي کتاب «درآمدي بر اقتصاد سياسي» زبان ساده و صريح و خودمانياي است که رزا لوکزامبورگ در اين کتاب براي توضيح مباحث نظري و تاريخي و انتقادي در حوز? اقتصاد به کار ميگيرد.
زبان کتاب «درآمدي بر اقتصاد سياسي» زباني در تقابل با زبان خشک متداول متون آکادميک و نظري است و لوکزامبورگ از همان ابتداي کتاب، موضع انتقادي تندوتيز خود را، هم نسبت به تعاريف کليشهاي و تقليلدهنده از اقتصاد سياسي و هم نسبت به زبان الکن و دشوار و پيچيد? آکادميسينهايي که درباب اقتصاد سياسي سخن گفتهاند، اعلام ميکند و نشان ميدهد که چه نگاهي به کليشههاي آکادميک زمان خود دارد.
اما در تقابل با زبان و رويکردهاي کليشهاي و تثبيتشد? دانشگاهي، زبان لوکزامبورگ در کتاب «درآمدي بر اقتصاد سياسي» زباني تا جاي ممکن ساده و قابل فهم است. درواقع لوکزامبورگ در کتاب «درآمدي بر اقتصاد سياسي» به زبان شفاهي يک سخنران يا معلمي که بدون آداب و تشريفات تصنعي ميخواهد مباحثي را براي مخاطبانش بهروشني بيان کند، از موضوعاتي چون تاريخ اقتصاد و ماهيت اقتصاد سياسي ميگويد و اقتصاد سرمايهداري را با رويکردي انتقادي مورد تحليل قرار ميدهد. چنين زباني برآمده از رويکرد آموزشي رزا لوکزامبورگ و تأکيد او بر روشنگويي است و چهبسا برآمده از آنچه در مقدم? حسن مرتضوي بر ترجم? فارسي کتاب «درآمدي بر اقتصاد سياسي»، با ارجاع به قولي از خود رزا لوکزامبورگ و نيز قول زندگينامهنويس او، اينگونه توضيح داده شده است: «دستاورد نظري عظيم لوکزامبورگ از سال 1907 تا 1914، که بيشتر به نظريهي اقتصادي اختصاص داشت، مستقيماً تحتتأثير تجربهي او در مقام معلم بود. همانطور که جي. پينتل، زندگينامهنويس او، اذعان ميکند، "بيترديد صيقل دادن مداوم انديشهها در مقابل دانشجويانش به رزا کمک بسياري کرد تا ذهن خود را دربارهي گزارههاي اساسي عقيدهي سياسياش روشن کند." لوکزامبورگ در واقع عميقاً بر آموزش انتقادي سرمايهگذاري کرده بود و اين نشاندهندهي پايبندي هميشگي او به پيشرفت فکري و فرهنگي به مثابهي قلب مبارزه براي ايجاد جامعهاي جديد بود. او فلسفهي تدريسش را اين گونه تعريف کرد: "ما ميکوشيم براي آنها روشن کنيم... که بايد به يادگيري ادامه دهند، که در تمام زندگي خود به يادگيري ادامه خواهند داد... آنچه تودهها به آن نياز دارند آموزش عمومي است، نظريهاي که به آنها فرصت ميدهد تا نظامي از جزئيات برگرفته از تجربه بسازند و به اين طريق سلاحي مرگبار در برابر دشمنانمان پديد آورند.»
کتاب «درآمدي بر اقتصاد سياسي» از توضيحي در معرفي اين کتاب و آنچه از متن کامل آن به جا مانده و شش فصل تشکيل شده است. فصلهاي ششگان? کتاب «درآمدي بر اقتصاد سياسي» عبارتند از: «اقتصاد سياسي چيست؟»، «مطالبي دربارهي تاريخ اقتصاد (1)»، «مطالبي دربارهي تاريخ اقتصاد (2)»، «توليد کالايي»، «کار مزدي» و «گرايشهاي اقتصاد سرمايهداري».
در بخشي از کتاب «درآمدي بر اقتصاد سياسي» ميخوانيد: «اقتصاد سياسي علم غريبي است. همراه با بنياديترين پرسش، دشواريها و ديدگاههاي متعارضي در همان نخستين گام در قلمروِ آن مطرح ميشوند: موضوع خاص اين علم چيست؟ کارگر ساده، که از آنچه اقتصاد سياسي ميآموزاند فقط تصوري گنگ و مبهم دارد، ناآگاهياش از اين علم را به آموزش عمومي ناکافي نسبت ميدهد. ولي او از بعضي جهات در اين شوربختي با بسياري از دکترها و استادان فرهيختهاي شريک است که کتابهاي قطوري دربارهي اقتصاد سياسي مينويسند و به دانشجويانِ جوان دانشگاهها درس ميدهند. اين حکم عجيب و باورنکردني به نظر ميرسد، اما واقعيت اين است که اکثر متخصصان اقتصاد سياسي خودشان دربارهي موضوع واقعي حوزهي تخصصيشان تصوري آشفته و معوج دارند.»
دربار? رزا لوکزامبورگ، نويسند? کتاب «درآمدي بر اقتصاد سياسي»
رزا لوکزامبورگ (R??a Luksemburg)، متولد 1871 و درگذشته به سال 1919، فيلسوف و نظريهپرداز مارکسيست، انقلابي، فعال ضد جنگ و روزنامهنگار لهستانيالاصل آلماني است. لوکزامبورگ يکي از نظريهپردازان و فعالان انقلابي مشهور چپگرا است. او از مخالفان جنگ جهاني اول و مداخل? آلمان در اين جنگ بود و در همين راستا، بههمراه کارل ليبکنشت، اتحادي? اسپارتاکيست را تأسيس کرد که بعدها حزب کمونيست آلمان از دل آن بيرون آمد. لوکزامبورگ همچنين مؤسس روزنام? «پرچم سرخ»، ارگان مرکزي جنبش اسپارتاکيست، بود. در جريان شورش اسپارتاکيستها در سال 1919، رزا لوکزامبورگ و ليبکنشت توسط شبهنظاميان تحت حمايت دولت آلمان دستگير شدند و به قتل رسيدند.
از آثار رزا لوکزامبورگ ميتوان به کتابهاي «اصلاح يا انقلاب» و «انباشت سرمايه» اشاره کرد.
دربار? ترجم? فارسي کتاب «درآمدي بر اقتصاد سياسي»
کتاب «درآمدي بر اقتصاد سياسي» با ترجم? آرش جلالمنش و مقدم? حسن مرتضوي در نشر چرخ و با همکاري نشر چشمه منتشر شده است. آرش جلالمنش، متولد 1358، مترجم ايراني است. از ترجمههاي او ميتوان به کتاب «فرهنگ زندهي مقاومت: گفتوگو با ادوارد سعيد» اشاره کرد.
