درباره مادرم

کتاب «درباره‌ی مادرم» نوشتۀ طاهر بن جلون
رمانی که طاهر بن جلون آن را با بازسازی خاطرات پراکندۀ مادرش و از زبان او نوشته است. کتاب «درباره‌ی مادرم»، با عنوان اصلی Tahar Ben Jelloun، برآمده از خاطراتی از گذشتۀ دور است که از ورای فراموشی و محو شدن خاطرات نزدیک و مربوط به زمان حال، خود را می‌نمایانند.
طاهر بن جلون، از خلال بازسازی خاطرات گذشتۀ مادرش، ما را به بخش قدیمی شهر فاس در مراکشِ بین سال‌های 1930 تا 1940 می‌برد و غم‌ها و شادی‌های زنی مراکشی را در آن سال‌ها، به‌یاری خاطرات مادرش و ترکیب آن‌ها با تخیل قصه‌پرداز خود، به تصویر می‌کشد.
کتاب «درباره‌ی مادرم» گویی جستجوی بخشی از هویت خود، از خلال کشف و بیان گذشتۀ مادر، است.

مروری بر کتاب «درباره‌ی مادرم»
طاهر بن جلون خود دربارۀ کتاب «درباره‌ی مادرم» و زمینۀ شکل‌گیری این کتاب می‌گوید: «حافظه‌ی مادرم ضعیف شده بود. ماه‌های آخر عمرش غرق در دنیای کودکی شده بود. ناگهان دخترکی می‌شد و کمی بعد نوعروسی ترسان. مادرم رازهای سربه‌مهرش را برایم فاش می‌کرد، درددل می‌کرد، از مرده‌ها و زنده‌ها یاد می‌کرد و من حیرت‌زده به آن کالبد و روح و حافظه‌ی روبه‌پایان نگاه می‌کردم.
عشق فرزندی، عشقی پرشور و نیرومند، اغلب در لفافی از شرم و ناگفته‌ها پیچیده شده است. مادرم با روایت گذشته‌اش خود را از زنجیر حیات آزاد می‌کرد، حیاتی که چندان روزهای خوشی به او نشان نداده بود. آن روزها پریشان‌گویی‌هایش را از پی هم دنبال می‌کردم، درد می‌کشیدم و البته او را کشف می‌کردم.
درباره‌ی مادرم را با همان خاطرات جسته‌وگریخته‌ای که به من سپرد، نوشتم. توانستم با آن‌ها زندگی او را در بخش قدیمی شهر فاس، در سال‌های 1930 تا 1940 از نو بسازم، لحظات شادی‌اش را تصور کنم و ناشادی‌ها و نارضایتی‌هایش را حدس بزنم. هربار که نزدش می‌رفتم، باید احساساتش را می‌ساختم و سکوتش را می‌خواندم؛ بهتر است بگویم که سکوتش را ترجمه می‌کردم. درباره‌ی مادرم حقیقتاً رمان است زیرا داستان زندگی و عمری است که از آن هیچ – یا تقریباً هیچ‌چیز – نمی‌دانستم.»
کتاب «درباره‌ی مادرم» با روایت طاهر بن جلون از سالخوردگی و فراموشی مادرش و نمودها و اثرات این فراموشی در ادراک او آغاز می‌شود و سپس خود مادر، راوی سرگذشت خود می‌شود و از گذشته‌اش در مراکش سخن می‌گوید.

دربارۀ طاهر بن جلون، نویسندۀ کتاب «درباره‌ی مادرم»
طاهر بن جلون، متولد 1944، نویسنده و شاعر مراکشی است. بن جلون تحصیلکردۀ فلسفه در دانشگاه محمد پنجم در رباط، پایتخت مراکش، و نیز دارای دکترای روانپزشکی اجتماعی است. او مدتی در مراکش استاد فلسفه بود. در اواسط دهۀ 60 میلادی به گروهی پیوست که مجلۀ ادبی «سوفلز» را می‌گرداندند.
بن جلون همچنین در دهۀ 60 میلادی در شورش دانشجویان علیه اقدامات سرکوبگرانۀ خشونت‌آمیز پلیس مراکش شرکت کرد و در سال 1966، به‌عنوان مجازات، به خدمت سربازی اعزام شد. پنج سال بعد، اولین شعرهایش را منتشر کرد و کمی پس از آن، برای تحصیل روانشناسی به فرانسه رفت.
بن جلون در سال 1972 شروع به نوشتن برای نشریۀ «لوموند» کرد. او اکنون ساکن فرانسه است و آثارش را به زبان فرانسوی می‌نویسد. بن جلون، به‌جز آثار ادبی‌اش، به‌خاطر حضورش در رسانه‌های فرانسوی و گفتن از تجربیات مردمی از آفریقای شمالی که در فرانسه زندگی می‌کنند نیز مشهور است. او در سال 1987، به‌خاطر رمان «شب مقدس»، جایزۀ ادبی گنکور را دریافت کرد. بن جلون اولین نویسندۀ مراکشی است که این جایزه مهم و معتبر ادبی را گرفته است. او همچنین در سال 1993جایزۀ روزنامه‌نگاری «کبوتر طلایی برای صلح» را دریافت کرد. بن جلون از نویسندگانی است که نامش در گمانه‌زنی‌های جایزۀ نوبل ادبیات می‌آید. او همچنین در سال 2008 از رییس‌جمهور وقت فرانسه، نشان لژیون دونور را دریافت کرده است.
از دیگر آثار طاهر بن جلون می‌توان به کتاب‌های «عسل و حنظل»، «تأدیب» و «پدر، به من بگو نژادپرستی یعنی چه؟» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «درباره‌ی مادرم»
کتاب «درباره‌ی مادرم» با ترجمۀ محمدمهدی شجاعی در نشر برج منتشر شده است.
محمدمهدی شجاعی، متولد 1365، مترجم ایرانی است. شجاعی تحصیلکردۀ ادبیات فارسی و ادبیات فرانسه در دانشگاه تهران و نیز دارای فوق لیسانس ترجمۀ فرانسه از همین دانشگاه است. او، هم آثاری از ادبیات کودکان و هم آثاری از ادبیات بزرگسال را به فارسی ترجمه کرده است.
از ترجمه‌های محمدمهدی شجاعی می‌توان به کتاب‌های «تأدیب»، «کتاب مادرم»، «آموس در سرزمین تاریکی»، «زمین سرما خورده»، «خاطرات یک دیوانه و داستان‌های دیگر» و «ادبیات در مخاطره» اشاره کرد.