کتاب «نقدِ الهيات سياسي - جلد چهارم: مصائب ليبراليسم اسلامي» نوشت? محمد قوچاني
مباحثي درباب ليبراليسم سياسي و قابليت همزيستي ليبراليسم با تفکر ايراني – اسلامي، با نگاهي به انديشههاي ليبرالهاي اسلامي. کتاب «مصائب ليبراليسم اسلامي» جلد چهارم از مجموعه کتابهاي «نقد الهيات سياسي» محمد قوچاني است.
قوچاني در کتاب «مصائب ليبراليسم اسلامي» به وجهي از الهيات سياسي نظر دارد که بهاعتقاد او، وجه مثبت و ايجابي آن است و ميتوان آن را بهعنوان روش حکمراني انتخاب کرد.
کتاب «مصائب ليبراليسم اسلامي»، با عنوان فرعي «پژوهشي راهبردي در موانع تاسيس جنبش آزاديخواهي در ايران»، ضمن طرح مباحثي نظري دربار? ليبراليسم، جريانهاي فکري مربوط به ليبراليسم اسلامي را در چشماندازي تاريخي مورد بررسي و تحليل قرار ميدهد و به معرفي متفکران و نظريهپردازان ليبراليسم اسلامي در ايران ميپردازد.
کتاب «مصائب ليبراليسم اسلامي» همچنين از موانعي که بر سر راه پا گرفتن ليبراليسم اسلامي در ايران قرار داشته سخن ميگويد.
مروري بر کتاب «مصائب ليبراليسم اسلامي»
يکي از پرسشهاي مهمي که در کتاب «مصائب ليبراليسم اسلامي» مطرح شده، چنانکه قوچاني خود در ديباچ? اين کتاب اشاره ميکند، اين است که «چرا از ترکيب مارکسيسم با اسلامگرايي معجوني ساخته شد که تاريخ پنجاهسال? ايران را تحتتأثير خود قرار داد، اما ترکيب ليبراليسم با اسلامخواهي چندان قرين توفيق نبود؟»
قوچاني در کتاب «مصائب ليبراليسم اسلامي» بر آن است که، ضمن نقد ديدگاههايي که براساس آنها ليبراليسم نوعي دشنام تلقي ميشود، نشان دهد که ليبراليسم نهتنها دشنام و اتهام نيست بلکه عناصري از آن قابليت همزيستي با تفکر ايراني – اسلامي را دارد و ميتوان ليبراليسم سياسي را در حکومت اسلامي بهعنوان روشي از حکومت به کار برد.
قوچاني همچنين در کتاب «مصائب ليبراليسم اسلامي» بر اين موضوع تأکيد ميکند که ليبراليسم مستلزمِ سکولاريسم نيست و لزومي ندارد که يک نظام مبتني بر ليبراليسم، حتماً سکولار باشد.
کتاب «مصائب ليبراليسم اسلامي» از ديباچه، شش فصل و دو پيوست تشکيل شده است. فصلهاي ششگان? کتاب «مصائب ليبراليسم اسلامي» عبارتند از: «جاي خالي ليبراليسم: چرا انديش? سياسي آزاديخواهي از تاريخ معاصر ايران غايب است؟»، «بازشناسي ليبراليسم سياسي: هنگامي که از ليبراليسم حرف ميزنيم از چه حرف ميزنيم؟ (مباني نظري ليبراليسم سياسي در ايران)»، «راه ناتمام ليبراليسم ديني: چگونه عبدالکريم سروش به تفسير ديني از ليبراليسم کمک کرد و چرا نتوانست اين نظريه را به فرجام برساند؟»، «بازسازي ليبراليسم سياسي: نگاهي به تجرب? مهندس مهدي بازرگان در سياست عملي»، «بازآفريني ليبراليسم: ظهور نئوليبراليسم: چگونه تکنوکراتها ليبرالدموکرات شدند؟» و «بيراه? سکولاريسم سياسي: آيا سکولار بودن شرط ليبرال بودن است؟»
پيوستهاي کتاب «مصائب ليبراليسم اسلامي» هم عبارتند از: «ليبراليسم چه ربطي به آمريکا دارد؟ بررسي کتاب سهجلدي قانون، قانونگذاري، آزادي از فريدريش فون هايک، در گفتوگوي محمد قوچاني با دکتر موسي غنينژاد» و «منشور آزادي: متن کامل سند مواضع حزب کارگزاران سازندگي ايران».
فصل اول کتاب «مصائب ليبراليسم اسلامي» با بحث دربار? موانع تاريخي و نظري ليبراليسم در ايران آغاز ميشود و در آن به اين پرسش پرداخته ميشود که چرا ليبراليسم در ايران پا نگرفت. بحران مدرنيسم دولتي، فقر فرديت و اينکه چرا ليبراليسم بر دموکراسي مقدم است موضوعاتي هستند که در اين فصل از کتاب «مصائب ليبراليسم اسلامي» از آنها سخن رفته است.
فصل دوم کتاب «مصائب ليبراليسم اسلامي» کوششي است براي رفع اتهام از ليبراليسم و تبيين و اثبات اين نکته که ليبراليسم يک ناسزا و امر منفي و منافي دين نيست. نويسنده در اين فصل از کتاب «مصائب ليبراليسم اسلامي» منظور خود از ليبراليسم را توضيح ميدهد و ميگويد که چگونه ميتوان رابطهاي بين وجوه و ابعاد و عناصري از ليبراليسم با تفکر ايراني – اسلامي برقرار کرد. در اين فصل از کتاب «مصائب ليبراليسم اسلامي» همچنين به شباهتهاي افکار مهدي بازرگان با جان لاک، نسبت ميان نظري? حکومت معتدل و حکومت ليبرال و بررسي نظري? حکومت معتدل، از ارسطو تا امروز، پرداخته شده است. به چالش کشيدن اين فرضيه که نئوليبراليسم، تفسيري افراطي از ليبراليسم است، با ارجاع به آراي فريدريش فون هايک، و بحث در اين باب که بين ليبراليسم و ولنگاري ديني يا ملي نسبتي وجود ندارد، موضوعات ديگري هستند که در فصل دوم کتاب «مصائب ليبراليسم اسلامي» به آنها پرداخته شده است.
فصل سوم کتاب «مصائب ليبراليسم اسلامي» به ليبراليسم ديني يا بهبيان دقيقتر: ليبراليسم الهياتي و بحث دربار? نظريات عبدالکريم سروش و بررسي مجادلات او و رضا داوري اختصاص دارد.
در فصل چهارم کتاب «مصائب ليبراليسم اسلامي» به بررسي تلاشهاي سياسي و اقتصادي مهدي بازرگان براي بازسازي ليبراليسم و نيز بررسي تجرب? نهضت آزادي ايران، بهعنوان ميراث بازرگان، پرداخته شده است.
نئوليبراليسم ايراني، موضوع فصل پنجم کتاب «مصائب ليبراليسم اسلامي» است. در اين فصل از کتاب، به تجرب? تأسيس حزب کارگزاران سازندگي ايران، بهعنوان تنها حزب ايران که رسماً خود را ليبرالدموکرات ناميده، پرداخته شده است.
فصل ششم و پاياني کتاب «مصائب ليبراليسم اسلامي» هم به نقد اين گزاره ميپردازد که ليبراليسم سياسي را نميتوان از ليبراليسم معرفتي جدا کرد و اساس ليبراليسم، سکولاريسم است. در اين فصل از کتاب «مصائب ليبراليسم اسلامي» از امتناع سکولاريسم سياسي سخن رفته و تلاشي در جهت اثبات اينکه ليبراليسم، مستلزم سکولاريسم نيست، صورت گرفته است.
پيوستهاي کتاب «مصائب ليبراليسم سياسي» نيز به گفتوگوي بلند محمد قوچاني با موسي غنينژاد دربار? نظريات هايک و متن منشور سازندگي، که سند مواضع حزب کارگزاران سازندگي ايران است و بهگفت? محمد قوچاني در ديباچ? کتاب، «نمونهاي از امکان جمع ليبراليسم سياسي و انديش? ديني و اسلامي را نشان ميدهد»، اختصاص دارد.
کتاب «مصائب ليبراليسم اسلامي: پژوهشي راهبردي در موانع تاسيس جنبش آزاديخواهي در ايران» در انتشارات سرايي و با همکاري نشري? «آگاهي نو» منتشر شده است.
دربار? محمد قوچاني، نويسند? کتاب «مصائب ليبراليسم اسلامي»
محمد قوچاني، متولد 1355 در رشت، روزنامهنگار و مقالهنويس ايراني است. شروع کار روزنامهنگاري قوچاني همکاري با نشري? محلي «کادح» گيلان بود. او در اين نشريه يادداشتهاي سينمايي مينوشت. سپس با نشري? «گام» همکاري کرد و بعد از آن به قصد ادام? تحصيل عازم تهران شد و در تهران کار روزنامهنگاري را با همکاري با نشري? «عصر ما»، که ارگان سازمان مجاهدين انقلاب اسلامي ايران بود، ادامه داد. قوچاني از سال 1374 همکاري با اين نشريه را آغاز کرد. اوج کار روزنامهنگاري او اما مربوط به بعد از دوم خرداد 1376 و دور? اصلاحات بود. در آن دوران با روزنامههاي «جامعه»، «نشاط» و «عصر آزادگان» همکاري ميکرد.
قوچاني تاکنون سردبيري نشريات بسياري، از جمله «شرق»، «همميهن»، «شهروند امروز»، «ايراندخت»، «مهرنامه» و «سازندگي»، را به عهده داشته است. او اکنون صاحب امتياز، مدير مسئول و سردبير مجل? «آگاهي نو» است.
از آثار محمد قوچاني ميتوان به کتابهاي «پارادوکس مارکسيسم اسلامي: پژوهشي انتقادي در تبارشناسي جنبش چپ اسلامي ايران»، «تراژدي پروتستانتيسم اسلامي: پژوهشي انتقادي در انديشهي سياسي نهضت اصلاح ديني در ايران»، «سه اسلام: مکتب نجف، مکتب قم، مکتب تهران» و «نازيآباديها» اشاره کرد.
