گوبسک رباخوار

کتاب «گوبسک رباخوار» اثر اونوره دو بالزاک
رمانی دربارۀ پول و در نقد بورژوازی. کتاب «گوبسک رباخوار»، چنانکه محمدجعفر پوینده در مقدمه‌اش بر ترجمۀ فارسی این رمان اشاره کرده است، در مجموعۀ موسوم به «کمدی انسانی» بالزاک جایگاهی ویژه دارد. در همین مقدمه از قول پیر سیترون، در معرفی کتاب «گوبسک رباخوار» و مراحل انتشار و بازنویسی و تکمیل و بازنشرِ آن توسط خود بالزاک، آمده است: «این، اولین و یکی از کامل‌ترین شاهکارهای بالزاک است. بخشی از آن با عنوان رباخوار در مارس 1830 منتشر می‌شود... در 1835 بالزاک اثرش را مورد بازبینی قرار می‌دهد... در 1842 بالزاک برای آخرین بار تغییرات مختصری در آن می‌دهد و شکل نهایی و قطعی اثر را منتشر می‌کند.»
براساس کتاب «گوبسک رباخوار» دو فیلم در روسیۀ شوروی و یک نمایش تلویزیونی در چکسلواکیِ سابق ساخته شده است.

مروری بر کتاب «گوبسک رباخوار»
بالزاک در کتاب «گوبسک رباخوار» همچون دیگر آثار مجموعۀ «کمدی انسانی» خود، گوشه‌ای از دنیای بورژوازی و سازوکارهای اقتصادی و جلوه‌های فردی و اجتماعی این دنیا را با نگاهی نقادانه و نگاهی رئالیستی به نمایش گذاشته است.
آثار بالزاک تصویرگر زوال اشرافیت و نظام فئودالی و برآمدن و سلطۀ بورژوازی و منتقد ارزش‌های مادی‌ و تجملی‌ و ضدّ انسانی‌ای هستند که بورژوازی به وجود آورد و رواج داد. کتاب «گوبسک رباخوار» نیز از این قاعده مستثنی نیست. بالزاک در این رمان به سنگ بنا و ارزشِ همۀ ارزش‌ها در نظام بورژوازی، یعنی «پول»، می‌پردازد و از پول می‌نویسد که در نظام سرمایه‌داری بر اریکۀ سلطنت نشسته و همۀ معیارهای فرهنگی و فردی و اجتماعی را تعیین می‌کند و به روابط انسان‌ها شکل می‌دهد.
کتاب «گوبسک رباخوار» قصۀ زندگی برپایۀ منافع مادی است. شخصیت اصلی کتاب «گوبسک رباخوار» یک پیرمردِ رباخوار، به نام گوبسک، است که در زندگی از الگوهایی که بورژوازی مسلط کرده تبعیت می‌کند و زندگی و رفتار و کردارش تجسمی و نمونه‌ای مثالی از نظام سرمایه‌داری و جامعۀ پول‌محور است.
بالزاک در کتاب «گوبسک رباخوار» شخصیت یک رباخوارِ طماع و خسیس و چندوجهی و پیچیده را ماهرانه و با ظرافت و توجه به جزئیات، ترسیم می‌کند و نمونه‌ای زنده و ملموس از شخصیتی این‌گونه به دست می‌دهد. او با ترسیم چهرۀ گوبسک در کتاب «گوبسک رباخوار» به‌قول محمدجعفر پوینده در مقدمه‌اش بر ترجمۀ فارسی این رمان، «پیچیده‌ترین و عظیم‌ترین رباخوار تاریخ ادبیات را آفریده است.»
بالزاک در کتاب «گوبسک رباخوار» تصویری دقیق و واقع‌گرایانه از فرانسۀ نیمۀ اول قرن نوزدهم و مناسبات اجتماعی و طبقاتی و سیاسی آن به دست می‌دهد و از قدرت پول در عصر برآمدن بورژوازی می‌نویسد.
در کتاب «گوبسک رباخوار» همچنین از یکی از شخصیت‌های رمان معروف «باباگوریو» بالزاک، یعنی کنتس دو رستو، سخن به میان می‌آید و بخشی از زندگی او که با یکی از ماجراهای اصلی کتاب «گوبسک رباخوار» مرتبط است، نقل می‌شود.

دربارۀ اونوره دو بالزاک، نویسندۀ کتاب «گوبسک رباخوار»
اونوره دو بالزاک (Honoré de Balzac)، متولد 1799 و درگذشته به سال 1850، داستان‌نویس، روزنامه‌نگار، منتقد و نمایشنامه‌نویس فرانسوی بود. بالزاک یکی از سرآمدان رمان رئالیستی است. او در مجموعه‌ای از آثارش، که خود نام «کمدی انسانی» را بر آن نهاد، به ترسیم زندگی فرانسوی در دوران بعد از ناپلئون پرداخت و دوران ظهور بورژوازی و زوال اشرافیت را به تصویر کشید و تصویری دقیق و ریزبینانه از طبقات اجتماعی گوناگون به دست داد.
پول، طمع و سودای ترقی و رسیدن به مرتبۀ اجتماعی بالاتر، از جمله مضامین اصلی آثار رئالیستی بالزاک هستند. او همچنین در آثارش ژرفای انسان را می‌کاود و عواطف و کشمکش‌های انسانی را ماهرانه از اعماق آدمی بیرون می‌کشد و مرئی می‌کند و شخصیت‌هایی پیچیده و چندوجهی پدید می‌آورَد.
بالزاک در شخصیت‌پردازی چنان چیره‌دست است که حتی شخصیت‌های فرعی آثار او هم شخصیت‌هایی پیچیده هستند. وقایع بسیاری از آثار او در پاریس اتفاق می‌افتد.
آثار بالزاک بر نویسندگان مشهور بسیاری تأثیر گذاشته است که از جملۀ آن‌ها می‌توان به چارلز دیکنز و امیل زولا اشاره کرد. براساس بسیاری از آثار او فیلم ساخته شده است و فرانسوا تروفو و ژاک ریوت از جمله فیلمسازانی هستند که از او تأثیر گرفته‌اند.
از جمله آثار بالزاک می‌توان به رمان‌های «آرزوهای بربادرفته»، «بابا گوریو»، «چرم ساغری» و «اوژنی گرانده» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «گوبسک رباخوار»
کتاب «گوبسک رباخوار» با ترجمه و مقدمۀ محمدجعفر پوینده و همراه با شش پیوست، از جمله تقویم زندگی بالزاک و معرفی شخصیت‌هایی از کتاب «گوبسک رباخوار» که در رمان‌های دیگر بالزاک هم ظاهر می‌شوند، در نشر نو منتشر شده است. این رمان قبلاً با همین ترجمه در انتشارات سحر منتشر شده بود.
محمدجعفر پوینده، متولد 1333 در اشکذرِ استان یزد و درگذشته به سال 1377، مترجم ایرانی، از اعضای «کانون نویسندگان ایران» و یکی از قربانیان جریان موسوم به «قتل‌های زنجیره‌ای» بود.
پوینده دارای لیسانس حقوق قضایی از دانشگاه تهران و فوق لیسانس جامعه‌شناسی از دانشگاه سوربن فرانسه بود. او، تا پیش از اینکه در ماجرای قتل‌های زنجیره‌ای کشته شود، در دفتر پژوهش‌های فرهنگی مشغول به کار بود.
از ترجمه‌های محمدجعفر پوینده می‌توان به کتاب‌های «آرزوهای بربادرفته»، «پیردختر»، «اگر فرزند دختر دارید»، «تحولات خانواده»، «اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر و تاریخچه‌ی آن»، «جامعه‌شناسی رمان» و «تاریخ و آگاهی طبقاتی» اشاره کرد.
از پوینده کتابی هم با عنوان «تا دام آخر»، به‌کوشش سیما صاحبی، همسر او، به چاپ رسیده که گزیده‌ای از گفت‌وگوها و مقاله‌های اوست.