پیشه مورخ
تاملاتی در ماهیت و کاربردهای تاریخ و فنون

معرفی کتاب پیشۀ مورخ

یک اثر کلاسیک دربارۀ کارِ تاریخ‌نگاری. کتاب پیشۀ مورخ: تأملاتی در ماهیت و کاربردهای تاریخ و فنون و روش‌های کسانی که آن را می‌نویسند، با عنوان اصلی Apologie pour l'histoire ou Métier d'historien و عنوان انگلیسی The Historian's Craft، کتابی‌ست که در آن یک مورخ برجسته از شیوه و فوت‌وفن تاریخ‌نگاری سخن می‌گوید و روش کار مورخ را شرح می‌دهد.
متن اصلی پیشۀ مورخ اولین بار در سال 1949 به زبان فرانسوی منتشر شده است.

دربارۀ کتاب پیشۀ مورخ

مارک بلوخ در پیشۀ مورخ به تشریح چندوچون کار تاریخ‌نگاری و شیوۀ مواجهۀ یک مورخ با مواد و مصالح کارش که تاریخ است می‌پردازد.
کتاب پیشۀ مورخ یک کار نظری دربارۀ تاریخ‌نگاری است که نظریه و تجربۀ عملی را باهم دارد. مارک بلوخ که خود مورخی چیره‌دست بوده است در این کتاب ماحصل تجربه‌ها و آموخته‌های خود از تاریخ‌نگاری را روی دایره ریخته و ما را با خود به پشت صحنۀ کار تاریخ‌نگاری برده و این حرفه را از وجوه گوناگون مورد بررسی قرار داده است تا دریابیم که یک مورخ چگونه به تاریخ می‌نگرد و دربارۀ آن تحقیق می‌کند و چطور نتایج تحقیقات خود را صورت‌بندی می‌کند و به شکل نهایی‌اش به مخاطبان ارائه می‌دهد.
بلوخ در پیشۀ مورخ به نمونه‌هایی از شیوه‌های نادرست تاریخ‌نگاری هم اشاره می‌کند. یکی از نکاتی که در این کتاب بر آن تأکید شده است ضرورت پرهیز مورخ از داوری‌کردن دربارۀ تاریخ است. بلوخ معتقد است که مورخ نباید خودش راجع به آن‌چه در پژوهش تاریخی‌اش به آن می‌پردازد داوری کند و فقط باید رویدادهای تاریخی را توصیف کند و به توضیح آن‌ها بپردازد.
ترجمۀ فارسی کتاب پیشۀ مورخ از درآمدی به‌قلم جوزف آر. استریِر، توضیحی دربارۀ دست‌نوشته‌های کتاب به‌قلم لوسین فور، یادداشت مترجم انگلیسی کتاب، مقدمۀ مترجم فارسی، مقدمۀ نویسنده و پنج بخش تشکیل شده است.
بخش‌های پنج‌گانۀ کتاب پیشۀ مورخ عبارتند از: «تاریخ، انسان و زمان»، «مشاهدۀ تاریخی»، «نقد تاریخی»، «تحلیل تاریخی» و «علیت تاریخی».
پیشۀ مورخ: تأملاتی در ماهیت و کاربردهای تاریخ و فنون و روش‌های کسانی که آن را می‌نویسند با ترجمۀ مجید صادق‌زاده حمایتی در نشر ثالث منتشر شده است.

بخشی از کتاب پیشۀ مورخ

«واژۀ "تاریخ" چنان قدمت دیرینه‌ای دارد که گاهی انسان‌ها از آن خسته می‌شوند، اما به‌ندرت به آن‌جا می‌کشد که آرزو کنند به‌طور کامل از فرهنگ لغات حذف شود. حتی جامعه‌شناسان مکتب دورکم هم جایی برایش باز می‌کنند؛ هرچند قطعاً به این خاطر که آن را به کنج نازلی از علوم بشری پرت کنند: جایی مثل یک سیاهچال مخفی که – وقتی هرآنچه را به زعم آن‌ها پذیرای تحلیل عقلانی است برای جامعه‌شناسی کنار گذاشتند – محبس آن حقایق انسانی است که از نظرشان در مقام سطحی‌ترین و بی‌ثبات‌ترین حقایق محکومند.
در مقابل، ما در این‌جا کلی‌ترین برداشت از واژۀ "تاریخ" را پاس خواهیم داشت. این واژه هیچ ممنوعیتِ ازپیش‌تعیین‌شده‌ای برای کاوش نگذاشته است و مسیر جستار می‌تواند آزادانه به سوی مسائل فردی یا اجتماعی، و به سوی آشوب‌های گذرا یا ماناترین تحولات بچرخد. تاریخ به خودی خود هیچ مرام‌نامه‌ای ندارد و بر اساس معنای اولیه‌اش، ما را به چیزی غیر از "کاوش" متعهد نمی‌کند.»

دربارۀ مارک بلوخ، نویسندۀ کتاب پیشۀ مورخ

مارک لئوپولد بنجامین بلوخ (Marc Léopold Benjamin Bloch)، متولد 1886 و درگذشته به سال 1944، استاد دانشگاه و مورخ فرانسوی بود. مارک بلوخ از چهره‌های مهم و برجستۀ حوزۀ تاریخ‌نگاری است و از او به‌عنوان «بزرگترین مورخ همۀ دوران‌ها» یاد شده است. بلوخ متخصص تاریخ قرون وسطی بود و پژوهش‌های بسیاری دربارۀ فرانسۀ قرون وسطی انجام داد.
بلوخ رویکردی میان‌رشته‌ای به تاریخ داشت. او در مطالعات تاریخی خود تاریخ را با جامعه‌شناسی، جغرافی و اقتصاد ترکیب کرد.
بلوخ همچنین در دوران جنگ جهانی دوم به عضویت شاخۀ غیرکمونیست نیروی مقاومت فرانسه درآمد و یکی از رهبران محلی مقاومت در لیون فرانسه شد. او در سال 1944 توسط گشتاپو دستگیر و پس از حملۀ متفقین به نرماندی، توسط نیروهای آلمان نازی تیرباران شد.
از آثار مارک بلوخ می‌توان به کتاب‌های «زمین و کار در اروپای قرون وسطی» و «شکست عجیب» اشاره کرد.

کتاب پیشۀ مورخ برای چه مخاطبانی مناسب است؟

خواندن پیشۀ مورخ را به همۀ دانشجویان رشتۀ تاریخ و علاقه‌مندان مطالعات تاریخی پیشنهاد می‌کنیم.